«TO ΚΑΘΑΡΜΑ O ΒΠΛΤΑΙΡΟΣ TA ΤΙΝΑΞΕ ΣΑΝ TO ΣΚΥΛΙ»...
Πλευρές του χαρακτήρα του συνθέτη όπως αποκαλύπτονται μέσα από τις επιστολές
του σε οικεία του πρόσωπα
Οταν οι επιστολές του Μότσαρτ, οι οποίες σώθηκαν χάρη στον δεύτερο σύζυγο τής
Κονστάντσε, δόθηκαν στη δημοσιότητα, προκάλεσαν τεράστια αμηχανία στους
μελετητές. Ο μεγάλος συνθέτης εμφανιζόταν σε αυτές περισσότερο σαν ένα «κακό
και σκανταλιάρικο» παιδί παρά σαν ένα παιδί-θαύμα: βωμολοχούσε επιδέξια σε
όλες τις γλώσσες (γερμανικά, γαλλικά, ιταλικά και λατινικά), επιδεικνύοντας
άκρατη ροπή προς την κοπρολαλία, έκανε χονδροειδή λεκτικά και ορθογραφικά
λάθη, έγραφε με απόλυτη αδιαφορία για τους κανόνες της γραμματικής και του
συντακτικού. Βασιζόμενοι στις επιστολές και σε διάφορα περιστατικά της ζωής
του, ορισμένοι ειδικοί υποστήριξαν ότι ίσως έπασχε από το σύνδρομο του Τουρέ -
το οποίο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ως σύμπτωμα και την κοπρολαλία. Οι
περισσότεροι μελετητές έσπευσαν πάντως αρχικά να «συμμαζέψουν» τις επιστολές
του, διορθώνοντάς τες και λογοκρίνοντάς τες. Τα τελευταία χρόνια άρχισαν να
κυκλοφορούν πιστότερες μεταφράσεις του αρχικού κειμένου, αποκαλύπτοντας όλες
τις πλευρές του μεγάλου συνθέτη.
* Ο σύζυγος
«Την 1η Ιουνίου θα κοιμηθώ στην Πράγα, το ίδιο και την 3η. Την 4η: Κοντά στην
αγαπημένη γυναικούλα μου! Ετοίμασε όπως πρέπει την αγαπημένη και τόσο όμορφη
φωλίτσα σου, γιατί ο ανθρωπάκος μου την αξίζει πραγματικά, ήταν πάρα πολύ καλό
παιδί και δεν θέλει τίποτε άλλο από το να κατακτήσει τον τόσο όμορφο ποπό
σου».
Στη σύζυγό του, 1789
«Αγαπημένη γυναικούλα, έχω ένα σωρό πράγματα να σου ζητήσω: 1) Σου ζητώ να μην
είσαι θλιμμένη· 2) να προσέχεις την υγεία σου και να μην εμπιστεύεσαι τον
ανοιξιάτικο αέρα· 3) να μη βγαίνεις μόνη με τα πόδια και, ακόμη καλύτερα, να
μη βγαίνεις καθόλου με τα πόδια· 4) να είσαι απολύτως βέβαιη για την αγάπη
μου· δεν σου έχω γράψει ως τώρα ούτε ένα γράμμα χωρίς να έχω βάλει μπροστά μου
το αγαπημένο πορτρέτο σου· 5) να λαμβάνεις υπόψη στη συμπεριφορά σου όχι μόνο
την τιμή σου και τη δική μου, αλλά και τα προσχήματα...».
Στη σύζυγό του, 1789
* Τα χρήματα
«Είμαι τώρα αναγκασμένος να αφήσω τα κουαρτέτα μου, αυτή την κοπιαστική
δουλειά (τα Πρωσικά Κουαρτέτα), για ένα γελοίο ποσό, μόνο και μόνο για να
βγάλω λίγα χρήματα, εξαιτίας της κατάστασής μου. Για τον λόγο αυτόν γράφω
σονάτες για πιάνο. Αντίο, στείλτε μου ό,τι μπορείτε να στερηθείτε πιο εύκολα».
Στον «αδελφό» του, τέκτονα Πούχμπεργκ, 1790
* Προσβλητική συμπεριφορά
Επιστολή του Μότσαρτ προς τον πατέρα του, 1778 (Αρχείο Μπαχ, Λειψία)
«Με άφησαν να περιμένω μισή ώρα σε ένα μεγάλο δωμάτιο χωρίς θέρμανση και
τζάκι. Τελικά η δούκισσα του Σαμπό ήλθε και, με τη μεγαλύτερη ευγένεια, με
παρακάλεσε να της κάνω τη χάρη να παίξω σε ένα πιάνο που ήταν εκεί και να το
δοκιμάσω, γιατί κανένας από τους δικούς της δεν ήταν σε θέση. Της είπα ότι θα
έπαιζα ευχαρίστως, αλλά ήταν αδύνατον, γιατί δεν ένιωθα πια τα δάχτυλά μου από
το κρύο· και την παρακάλεσα να με οδηγήσει σε ένα δωμάτιο που να έχει αναμμένο
τζάκι. "Μα ναι, κύριε, έχετε δίκιο". Αυτή ήταν όλη και
όλη η απάντησή της. Μετά κάθησε και άρχισε να σχεδιάζει επί μία ολόκληρη ώρα
με άλλους κυρίους, όλοι καθισμένοι σε έναν κύκλο γύρω από ένα μεγάλο τραπέζι.
Είχα λοιπόν την τιμή να περιμένω μία ολόκληρη ώρα, με τα παράθυρα και τις
πόρτες ανοιχτές. Δεν κρύωνα πια μόνο στα χέρια αλλά σε όλο μου το σώμα και στα
πόδια, και το κεφάλι μου άρχισε να με πονάει. Δεν ήξερα πια τι να κάνω, τόση
ώρα με αυτό το κρύο, αυτόν τον πονοκέφαλο και αυτή την πλήξη. Πολλές φορές
είπα μέσα μου ότι αν δεν ήταν για χάρη του κ. Γκριμ, θα είχα φύγει στη στιγμή.
Τελικά, για να συντομεύω, άρχισα να παίζω στο άθλιο και απεχθές πιανοφόρτε. Το
πιο προσβλητικό ήταν ότι η κυρία και αυτοί οι κύριοι δεν διέκοψαν ούτε για μία
στιγμή το σχέδιό τους, αλλά συνέχισαν, έτσι που αναγκάστηκα να παίζω για τις
καρέκλες, τα τραπέζια και τους τοίχους. Σε τέτοιες συνθήκες, έχασα την υπομονή
μου. Εχοντας αρχίσει τις "Παραλλαγές Φίσερ", έπαιξα τις μισές και
σηκώθηκα. Αμέσως άρχισε ένας κατακλυσμός από φιλοφρονήσεις. Είπα όμως αυτό που
είχα να πω, βασικά ότι δεν μπορούσα να παίξω καθόλου σε ένα τέτοιο όργανο και
ότι θα ήμουν πολύ ευτυχής αν ερχόμουν μια άλλη μέρα, υπό τον όρο πως θα υπήρχε
ένα καλύτερο πιάνο. H δούκισσα δεν ήθελε με κανέναν τρόπο να με αφήσει να φύγω
προτού έλθει ο συζυγός της. Αυτός κάθησε δίπλα μου και με άκουσε με όλη του
την προσοχή. Και εγώ... ξέχασα το κρύο, τον πονοκέφαλο και όλα τα άλλα. Και
παρά το απεχθές αυτό πιάνο άρχισα να παίζω όπως ακριβώς παίζω όταν είμαι στην
καλύτερη φόρμα του κόσμου. Δώστε μου τα καλύτερα πιάνα της Ευρώπης αλλά αν με
ακούνε άνθρωποι που δεν καταλαβαίνουν τίποτε ή δεν θέλουν να καταλάβουν τίποτε
και δεν συναισθάνονται μαζί μου αυτό που παίζω, τότε θα χάσω όλη τη χαρά μου».
Στον πατέρα του, 1778
* Ο Βολταίρος
«Και τώρα σας δίνω ένα νέο το οποίο ίσως γνωρίζετε ήδη, ότι αυτός ο άθεος,
αυτό το μεγάλο κάθαρμα ο Βολταίρος, τα τίναξε σαν το σκυλί, για να πούμε τα
πράγματα με το όνομά τους, σαν το ζώο - αυτή είναι η ανταμοιβή του!».
Στον πατέρα του, 1778
* H υπερηφάνεια
«Κοίταζα, με απόλυτη ικανοποίηση, πώς όλοι αυτοί οι άνθρωποι στριφογύριζαν
χαρούμενα στη μουσική του "Φίγκαρό" μου, ενορχηστρωμένη σε contredanses
και allemandes. Εδώ δεν μιλάνε για τίποτε άλλο παρά για τον "Φίγκαρο".
Δεν παίζουν, δεν σφυρίζουν, δεν χορεύουν και δεν σιγομουρμουρίζουν τίποτε άλλο
από μοτίβα του "Φίγκαρο". Καμία άλλη όπερα δεν γοητεύει όσο ο
"Φίγκαρο", πάντα ο "Φίγκαρο"».
Σε έναν φίλο, 1787
* Ο αθυρόστομος
«Συγχωρήστε τα απαίσια γράμματά μου, η πένα έχει παλιώσει, όμως σχεδόν είκοσι
δύο χρόνια τώρα χέζω από την ίδια τρύπα και αυτή δεν έχει σκιστεί ακόμη!».
Στην εξαδέλφη του, 1777
«Αύριο θα μιλήσουμε πιο λογικά, έχω πολλά να σας πω, δεν μπορείτε να το
φανταστείτε, αύριο όμως θα το ακούσετε! Να είστε καλά ως τότε, α, ο πισινός
μου με καίει σαν φωτιά. Τι να σημαίνει άραγε αυτό; - Μήπως θέλει να βγει
κανένα σκατό; Ναι, ναι, σκατό σε ξέρω, σε βλέπω, σε νιώθω... και... τι είναι
αυτό; Είναι δυνατόν; Θεέ! Αφτί μου, μήπως με γελάς; Και όμως όχι, αυτό είναι.
Τι ήχος μακρύς και θλιμμένος! - Σήμερα, 5 του μηνός, γράφω το εξής: Χθες
μίλησα στη σοβαρή πριγκίπισσα εκλέκτορα και αύριο, στις 6, θα παίξω στην αυλή
της μεγάλης ακαδημίας επίσημα· ύστερα θα πάω να παίξω στο ιδιωτικό γραφείο,
όπως μου είπε η πριγκίπισσα...».
Στην εξαδέλφη του, 1777
