"Τα Απαντα στη Μουσική Βιβλιοθήκη"
EIPHNH KPIKH
Το 1954 το Διεθνές Ιδρυμα Μοτσαρτέουμ (International Mozarteum Foundation)
ανακοίνωσε την πρόθεσή του για τη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης σειράς
εκδόσεων των έργων του Μότσαρτ. Στο παρελθόν δύο ανάλογες προσπάθειες έχουν
καταγραφεί: H πρώτη ξεκίνησε το 1798 και σταμάτησε δύο χρόνια μετά. H δεύτερη,
από το 1875 μέχρι το 1905, έγινε από τον εκδοτικό οίκο Breitkopf & Hartel,
που εξέδωσε περίπου 50 συνθέσεις του Μότσαρτ σε 17 τόμους.
H τρίτη και τελευταία προσπάθεια ξεκίνησε το 1955 από το Διεθνές Ιδρυμα
Μοτσαρτέουμ (οργανισμός υπεύθυνος για τη διατήρηση της πολιτιστικής
κληρονομιάς του Μότσαρτ) και τον γερμανικό εκδοτικό οίκο Baerenreiter, και
αποτελεί σήμερα το τυποποιημένο, παγκόσμιο εργαλείο αναφοράς για τη μελέτη και
ερμηνεία των μοτσάρτειων εργασιών. H σειρά είναι εξαιρετική: σαφής,
επεξηγηματική, επιμορφωτική και πρακτική. Για το μεγαλεπήβολο έργο εργάστηκαν
επί 50 χρόνια μουσικολόγοι από 12 χώρες δημιουργώντας ένα κορυφαίο επίτευγμα
μουσικολογικής έρευνας, τη Νέα Σειρά Απάντων του Μότσαρτ.
H έκδοση αποτελείται από 10 θεματικές σειρές, οι οποίες χωρίζονται σε 35
ομάδες έργων τοποθετημένες χρονολογικά. Οι πρώτες εννέα σειρές περιέχουν τα
αυθεντικά έργα του Μότσαρτ, ενώ η δέκατη διάφορα προσχέδια και διασκευές. Οι
τόμοι περιλαμβάνουν: I. Θρησκευτική φωνητική μουσική (ομάδες 1-4, 15 τ.), II.
Σκηνικά έργα (ομάδες 5-7, 32 τ.), III. Τραγούδια, Κανόνες (ομάδες 8-10, 3 τ.),
IV. Ορχηστρικά έργα (ομάδες 11-13, 19 τ.), V. Κοντσέρτα (ομάδες 14-15, 14 τ.),
VI. Εκκλησιαστικές σονάτες (ομάδα 16, 1 τ.), VII. Μουσική για μεγάλα οργανικά
σύνολα και σόλο όργανα (ομάδες 17-18, 3 τ.), VIII. Μουσική δωματίου (ομάδες
19-23, 11 τ.), ΙΧ. Μουσική για πιάνο (ομάδες 24-27, 7 τ.), X. Παραρτήματα με
διασκευές, σπουδές, σκίτσα, αποσπάσματα έργων και άλλα έγγραφα (ομάδες 28-35,
περιπ. 25 τ.).
Κάθε τόμος περιλαμβάνει λεπτομερέστατες εισαγωγές για θέματα όπως πηγές,
σύνθεση έργων, καθώς και αναπαραγωγές από χειρόγραφα του συνθέτη. Εφαρμόζονται
πιστά μοντέρνες μέθοδοι κριτικής κειμένων, οι οποίες ωστόσο δεν είναι πάντοτε
εμφανείς. Για να καταλάβουν την πραγματική αξία των κειμένων, οι χρήστες θα
πρέπει να διαβάσουν πρώτα τη συνήθως μακροσκελή εισαγωγή και συμβουλευθούν τα
σχετικά κριτικά σχόλια με το πρωτογενές υλικό. Αν και βασικός στόχος των
εκδόσεων είναι τα «άψογα δόκιμα μουσικά κείμενα», ωστόσο η νέα έκδοση έφερε
στο φως πτυχές του έργου του Μότσαρτ που στο παρελθόν είχαν παραβλεφθεί. Για
παράδειγμα, ο Μότσαρτ ως μαθητής, μέσα από τις μουσικές του σημειώσεις, ή ο
Μότσαρτ ως δάσκαλος, όπως σκιαγραφείται στις μελέτες του που συνέλεξαν οι
μαθητές του, Attwood και Ployer. Επίσης δημοσιεύοντας τα διασωθέντα
αποσπάσματα και προσχέδια αποσαφηνίζει τις μεθόδους εργασίας του Μότσαρτ. Το
1991 με την έκδοση της όπερας «Cosi fan tutte» κλείνει αυτό το τεράστιο
εγχείρημα. Εκτοτε εκδόθηκαν μερικοί συμπληρωματικοί τόμοι ως το «οριστικό»
τέλος της σειράς το 2006 που θα συμπίπτει με την επέτειο των 250 χρόνων από τη
γέννηση του Μότσαρτ. Τι θα επακολουθήσει; Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες το
Διεθνές Ιδρυμα Μοτσαρτέουμ (www. mozarteum.at) έχει ήδη ξεκινήσει την
ψηφιοποίηση των Απάντων, η οποία θα ανανεώνεται τακτικά στο Internet. Σκοπός
της ψηφιοποίησης είναι «η δωρεάν πρόσβαση στο υλικό της σειράς και η
δυνατότητα σύγκρισης ανάμεσα στην έκδοση ενός έργου και των αντίστοιχων πηγών
του, πράγμα αδύνατο στην έντυπη έκδοση».
Στον πρόλογο κάθε τόμου αναφέρεται: «H έκδοση αυτή περιέχει άψογες μεταγραφές
μουσικών έργων βάσει των διαθεσίμων πηγών, κυρίως των χειρογράφων του Μότσαρτ,
συνυπολογίζοντας τις ανάγκες των μουσικών». Εδώ έγκειται μέρος της επιτυχίας
της σειράς, καθώς εξυπηρετεί τον ερευνητή αλλά και τον εκτελεστή.
Ο οίκος Baerenreiter είχε κύριο μέλημα τη δημιουργία Urtext εκδόσεων. Αυτό
θυμίζει τα λόγια του δημιουργού του θεματικού καταλόγου της μουσικής του
Μότσαρτ, Ludwig von Baeren ο οποίος ανέφερε: «Δεν υπάρχει μεγαλύτερη τιμή για
μια διάνοια από την ακριβή έκδοση όλου του έργου του». Για τους επιμελητές της
Νέας Σειράς Απάντων η έκδοση έπρεπε να σέβεται τις προθέσεις του Μότσαρτ και
όχι του εκάστοτε επιμελητή. Αυτό ηχεί ως αυτονόητη φιλοδοξία. Αλλά όταν
κάποιος εξετάσει την έκδοση του 1875-1905, η ανάγκη μιας τέτοιας κατεύθυνσης
γίνεται σαφής. Στον καθορισμό μιας τέτοιας κατεύθυνσης, το εκδοτικό συμβούλιο
της νέας έκδοσης έχει κάνει πολλά για να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο θα
ακούμε τη μουσική του Μότσαρτ στον επόμενο αιώνα. Ο κύβος ερρίφθη.
* H κυρία Ειρήνη Κρίκη είναι μουσικολόγος, συνεργάτις της Μεγάλης
Μουσικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη».
