ars... brevis
ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΖΕΝΑΚΟΥ
Θησαυροί ξεδιάντροποι
Αττικό κύπελλο με ερωτική σκηνή
ΛΟΝΔΙΝΟ «Απαγορεύεται η είσοδος σε άτομα κάτω των 18 ετών». Ο χώρος με
την ως άνω επιγραφή είναι καλλιτεχνική έκθεση, η πρώτη ίσως που επιβάλλει αυτή
τη ρητή απαγόρευση. «Θέλαμε να μπορούμε να είμαστε τολμηροί» λέει η Κέιτ
Μπους, διευθύντρια του χώρου, της Barbican Art Gallery. Και χρειαζόταν
πράγματι πολλή τόλμη για να παρουσιάσει κανείς την έκθεση που φιλοξενείται στο
πασίγνωστο πολιτιστικό κέντρο υπό τον τίτλο Αποπλάνηση: Σεξ και
τέχνη από την αρχαιότητα ως σήμερα. Σεξ, όχι έρωτας: η διευκρίνιση είναι
απαραίτητη, καθ' ότι τα 300 περίπου εκθέματα, αρχαιοελληνικά αγγεία και
σύγχρονα βίντεο, πομπηιανές τοιχογραφίες και φωτογραφίες του Ρόμπερτ
Μέιπλθορπ, γιαπωνέζικες στάμπες, ινδικές μικρογραφίες, έργα μεγάλων
καλλιτεχνών, από τον Λεονάρντο και τον Ρέμπραντ ως τον Ροντέν, τον Τέρνερ και
τον Πικάσο, και άλλων, σύγχρονων, του Μπέικον αλλά και του Κουνς και πάει
λέγοντας, εικονογραφούν απαξάπαντα τη σεξουαλικότητα σε όλα της τα στάδια, σε
όλα τα είδη της και σε διάφορους βαθμούς ειλικρίνειας, πολλά ως την ακραία
απερίφραστη μορφή της. Το πρώτο πράγμα που βλέπει ο επισκέπτης είναι ένα
τεράστιο μαρμάρινο φύλλο συκής. Είχε κατασκευαστεί το 1857 για να καλύπτει τα
γεννητικά όργανα ενός αντιγράφου του Δαβίδ του Μιχαήλ Αγγέλου ώστε να
μη σκανδαλίζεται η βασίλισσα Βικτωρία.
Πάμπλο Πικάσο: Ερωτική σκηνή
Είναι το μόνο φύλλο συκής που υπάρχει στην έκθεση. «Το καθένα από τα έργα είχε
λογοκριθεί σε κάποια στιγμή» λέει η επιμελήτρια της έκθεσης Μαρίνα Γουόλας.
Είτε οι ίδιοι οι καλλιτέχνες φοβούμενοι τις αντιδράσεις είτε οι αρχές είχαν
κατά καιρούς αποκλείσει από την κοινή θέα πολλά από αυτά τα έργα, μεταξύ των
οποίων υπάρχουν θησαυροί και τα οποία στο Barbican παρουσιάζονται σε όλη την
άσεμνη δόξα τους. Αραγε η έκθεση δεν μετατρέπει τον φιλότεχνο σε ηδονοβλεψία;
ρωτούν μερικοί. Η έκθεση ωστόσο δεν υποστηρίζει ότι ανακάλυψε το μετά μανίας
αναζητούμενο όριο ανάμεσα στην τέχνη και στην πορνογραφία. Απεναντίας
διευρύνει τη σχετική συζήτηση. Ως τις 27 Ιανουαρίου 2008.
Ο Ζαν Σιμπέλιους και ο Εσα Πέκα Σάλονεν
ΛΟΣ ΑΝΤΖΕΛΕΣ Ο διακεκριμένος φινλανδός αρχιμουσικός Εσα Πέκα Σάλονεν
(φωτογραφία) ομολογεί ότι άργησε να καταλάβει την αξία του έργου του
συμπατριώτη του Ζαν Σιμπέλιους (1865-1957), το οποίο ωστόσο για τους
Φινλανδούς εκφράζει την πεμπτουσία της εθνικής τους ταυτότητας. Στα νιάτα του,
είπε ο μαέστρος, 49 χρόνων σήμερα, θεωρούσε ότι η μουσική του Σιμπέλιους
«αντιπροσώπευε όλα εκείνα με τα οποία διαφωνούσα ως προς τη σύνθεση και αυτός
ήταν λόγος για να τον αποφεύγω». Με τα χρόνια ωστόσο ο Σάλονεν κατανόησε, όπως
λέει, «την πρωτοτυπία και τη δύναμη» αυτής της μουσικής, την οποία άλλωστε
περιβάλλει πλέον η γενική αναγνώριση. Συμμετέχοντας στις εφετινές εκδηλώσεις
για τα 50 χρόνια από τον θάνατο του συνθέτη ο Σάλονεν, αρχιμουσικός της
Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Λος Αντζελες, μεταφέρεται μαζί της και μαζί με το
φεστιβάλ Σιμπέλιους λυόμενος στο λονδρέζικο Barbican (ως τις 10
Νοεμβρίου) και ακολούθως θα διευθύνει τις επτά συμφωνίες του Σιμπέλιους σε
διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις. Το 2009 ο Σάλονεν εγκαταλείπει την τωρινή του θέση
για να αναλάβει τη διεύθυνση της Ορχήστρας Φιλαρμόνια του Λονδίνου και να
αφοσιωθεί, όπως είπε, στο δικό του συνθετικό έργο, δείγμα του οποίου
(τιτλοφορούμενο Wing on Wing) περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα των
εκδηλώσεων μαζί με δημιουργίες άλλων συνθετών.
Ενας άλλος Χούμπερντινκ
Η υψίφωνος Ισαμπέλ Ρέι σε στιγμιότυπο από την παράσταση
ΖΥΡΙΧΗ «Η πολυτιμότερη όπερα της μεταβαγκνερικής εποχής»: έτσι είχε
χαιρετίσει κάποτε αμερικανική εφημερίδα τα Παιδιά του βασιλιά
(Koenigskinder) που παίζονται τώρα στην Οπερα της Ζυρίχης, και η
κριτική των ημερών μας συμφωνεί λίγο-πολύ με αυτό το εγκώμιο. Ο συνθέτης του
έργου ωστόσο θα ήταν άγνωστος αν δεν είχε γράψει μια άλλη όπερα, πασίγνωστη
αυτή, που τον έκανε διάσημο. Είναι ο Ενγκελμπερτ Χούμπερντινκ (1854-1921),
δημιουργός της δημοφιλέστατης «παιδικής» όπερας Χάνσελ και
Γκρέτελ, βοηθός του Βάγκνερ στο ανέβασμα του Πάρσιφαλ στο
Μπαϊρόιτ. Η κριτική επισημαίνει την τάση του καιρού μας να ξεθάβονται και να
παίζονται λησμονημένες όπερες, άλλες για να επιστρέψουν κατ' ευθείαν στη λήθη,
άλλες για να παραμείνουν στο φως, και κατατάσσει τα Παιδιά του βασιλιά
στη δεύτερη κατηγορία. Μείγμα παραμυθιού και τραγωδίας, η όπερα αυτή του
Χούμπερντινκ επαινείται για την υπέροχη μουσική της, ενώ η παράσταση
χαρακτηρίζεται η καλύτερη από τις ως τώρα μάλλον αραιές παρουσιάσεις του
έργου, αν και αναμένονται και άλλες πολύ σύντομα. Η σκηνοθεσία φαίνεται ότι
είναι λιτή αλλά αποτελεσματική, οι τραγουδιστές από επαρκείς ως άριστοι, ο
μαέστρος και η ορχήστρα σε ικανοποιητικό επίπεδο. Προσεχείς παραστάσεις
σήμερα, στις 7, στις 10 και στις 18 Νοεμβρίου.
Στο ατελιέ του Τζιακομέτι
Αλμπέρτο Τζιακομέτι, Ψηλή γυναίκα IV (αριστερά) και Γυναίκα της Βενετίας ΙΙΙ
ΠΑΡΙΣΙ Εντονη η «παρουσία» του Αλμπέρτο Τζιακομέτι (1901-66) αυτόν τον
καιρό στη γαλλική πρωτεύουσα με τις δύο εκθέσεις που του αφιερώνονται και με
τη δικαστική διαμάχη δύο φερώνυμων ιδρυμάτων που διεκδικούν τα δικαιώματα επί
του έργου του. Η έκθεση της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας στην Galerie
Mazarine (ως τις 13 Ιανουαρίου 2008) Αλμπέρτο Τζιακομέτι, το
χαρακτικό έργο παρουσιάζει ό,τι λέει ο τίτλος της καθώς και βιβλία, κυρίως
έργα γνωστών ποιητών, εικονογραφημένα με τη φροντίδα του. Το Κέντρο Πομπιντού
φιλοξενεί Το ατελιέ του Αλμπέρτο Τζιακομέτι, ανάπλαση του χώρου
όπου ο καλλιτέχνης εγκαταστάθηκε λίγα χρόνια μετά την άφιξή του το 1926 από
την πατρίδα του Ελβετία στο Παρίσι για σπουδές και όπου έζησε και εργάστηκε
επί 40 χρόνια, ως τον θάνατό του. Πρόκειται, φαίνεται, για την πληρέστερη
έκθεση που αφιερώθηκε ποτέ σε αυτόν τον καλλιτέχνη, έναν από τους μεγαλύτερους
του 20ού αιώνα, με πολλά έργα από όλα τα είδη που καλλιέργησε ο Τζιακομέτι και
από όλες τις περιόδους της δημιουργικής πορείας του, παρουσιασμένα στο ίδιο το
περιβάλλον όπου γεννήθηκαν, πλαισιωμένα καθώς είναι από αυτούσια τμήματα του
ατελιέ του, όπως οι αποτειχισμένες τοιχογραφίες και τα άλλα αυθεντικά
αντικείμενα. Με άλλα λόγια η έκθεση είναι όλος ο Τζιακομέτι, ο «εύθραυστος και
δυνατός, ο γεμάτος ζωή και κυριαρχημένος από την ιδέα της φθοράς των πάντων,
τανυσμένος σαν τα γλυπτά του από μιαν εσώτερη και οικουμενική αλήθεια».
