'Ook toezicht op beïnvloeding van medisch specialisten
door farmaceutische industrie moet worden verbeterd'

De wettelijk verplichte nascholing van huisartsen wordt wel degelijk op grote schaal door de farmaceutische industrie gebruikt als marketinginstrument. Dit geven de visitatierapporten van de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) aan, die het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport deze week op basis van de Wet Openbaarheid Bestuur (WOB), na wekenlang juridisch getouwtrek, verstrekte aan het VPRO-radioprogramma Argos (radio 1, vrijdag 26 januari 2001, 11.00 - 12.00 uur). Ook moet er beter toezicht komen op de beïnvloeding van medisch specialisten door de farmaceutische industrie. Dit zeggen zowel voorzitter Hagenouw van de overkoepelende artsenorganisatie KNMG als internist Muller, de toekomstige voorzitter van de Raad voor Wetenschap, Opleiding en Kwaliteit van de Orde van Medisch Specialisten.

Uit de rapporten blijkt dat de inspecteur die de afgelopen drie jaar namens de LHV door de farmaceutische industrie georganiseerde nascholingscursussen voor huisartsen bezocht en beoordeelde steeds weer stuitte op ongeoorloofde reclamepraktijken. Tijdens de cursussen werden eenzijdig bepaalde producten aangeprezen, vaak in strijd met officiële voorschrijfrichtlijnen en wetenschappelijke inzichten. Ook de onderwerp- en sprekerskeuze van de cursussen had volgens de voormalige LHV-inspecteur H. van der Linde vaak vooral te maken met commerciële belangen. Vaak bleek de opzet van de cursussen, die door de LHV geaccrediteerd moeten worden, in de praktijk ineens ingrijpend gewijzigd en was de onderwijskundige of inhoudelijke kwaliteit beneden peil.

Van der Linde sprak over dit probleem tijdens een debat voor de VPRO-radio op 17 november 2000. Na deze uitzending deden zowel de redactie van Argos als dagblad Trouw een beroep op de Wet Openbaarheid Bestuur (WOB) om de visitatierapporten, die Van der Linde had opgesteld en die inmiddels waren gevorderd door de Inspectie voor de Volksgezondheid, in handen te krijgen. Farmaconcern GlaxoWellcome probeerde de vrijgave van de rapporten te voorkomen en stapte naar de rechter. Dagblad Trouw publiceerde reeds vóór de officiële vrijgave van de rapporten passages eruit onder de kop 'Cursus arts stelselmatig misbruikt - farmaceutische industrie stopt verplichte nascholing vol promotie'. Vervolgens werd door vertegenwoordigers van de farmaceutische industrie gesuggereerd dat dit zwaar overdreven en een onjuiste weergave van de feiten zou zijn. Er zou niets mis zijn met de door de industrie georganiseerde nascholing. Een woordvoerder van GlaxoWellcome beschuldigde het ministerie van VWS zelfs ervan de farma-industrie zwart te willen maken.

In Argos spreken verschillende hoogleraren, daaronder epidemioloog prof. Rosendaal (Universiteit Leiden), medicijnenkenner prof. Wolffers (VU Amsterdam) en voormalig nierspecialist prof. Dorhout Mees (emeritus hoogleraar Universiteit Utrecht), hun bezorgdheid uit over de commerciële beïnvloeding van een andere groep artsen, de medisch specialisten. Zij staan, zo zegt prof. Wolffers, bovenaan in de medische hiërarchie. De beïnvloeding van hun opvattingen en voorschrijfgedrag is volgens hem dan ook zeer lucratief voor de industrie. Deze beïnvloeding vindt op verschillende manieren plaats, bijvoorbeeld via internationale congressen "die bijna altijd door de industrie gesponsord worden en waar specialisten massaal naartoe gaan".

Beïnvloeding vindt ook plaats doordat medisch specialisten voor grote geldbedragen door de industrie worden ingehuurd voor wetenschappelijk onderzoek, consultancywerk of het houden van spreekbeurten. "De bedragen die je als specialist hiermee kunt verdienen zijn niet gering", zegt Wolffers. "Dat kan oplopen tot driehonderdduizend gulden per jaar, naast wat je al verdient als arts." De Amerikaanse hoogleraar Psaty (Universiteit van Washington) vertelt in Argos hoe wetenschappers die - met voor de farma-industrie - ongunstige onderzoeks-resultaten naar buiten durven te komen soms bestookt, geïntimideerd en zwartgemaakt worden door die industrie. Tegenonderzoek dat vervolgens door de industrie wordt opgezet heeft volgens Psaty vaak "niets te maken met wetenschap, maar met marketing".

Anders dan bij de huisartsen worden nascholingscursussen voor medisch specialisten lang niet altijd geaccrediteerd en zelfs helemaal niet achteraf gecontroleerd en gevisiteerd. Internist Muller, voormalig hoofd van de Nederlandse Internisten Vereniging en toekomstig voorzitter van de Raad voor Wetenschap, Opleiding en Kwaliteit van de Orde van Medisch Specialisten, zegt zélf niet zo te geloven in de commerciële beïnvloeding van zijn beroepsgroep. Toch vindt hij dat er - gezien de discussie over de nascholing van huisartsen - ook over de nascholing van medisch specialisten "centrale afspraken" moeten komen. "Misschien moeten we niet alleen op papier accrediteren, maar ook achteraf congressen gaan controleren", aldus Muller.

Ook voorzitter Hagenouw van de overkoepelende artsenorganisatie KNMG vindt dat de accreditatie en controle van de nascholing van medisch specialisten verbeterd moeten worden. "Na- en bijscholing wordt steeds belangrijker en dus ook de kwaliteit daarvan", zegt hij. "Het vak verandert veel sneller dan vroeger. Toen was je arts voor het leven. Tegenwoordig moet je om de zoveel jaren voldoen aan een aantal criteria. Een van die criteria is dat je voldoende bij- en nascholing moet hebben gehad bij officieel erkende cursussen. Die nascholing wordt dus belangrijker en daarom moet je ook heel zorgvuldig van tevoren de eisen afspreken waaraan zowel het aanbod als de vraag naar dit soort cursussen moeten voldoen."

Telefoon redactie Argos: 035 67 12 360 (eventueel VoiceMail inspreken)

Na de enorme opschudding die de mogelijke schadelijke gevolgen van munitie met verarmd uranium teweeg heeft gebracht binnen de NAVO, lijkt het onvoorstelbaarder dan ooit dat het Atlantisch Bondgenootschap in een conflictsituatie kernwapens zou kunnen inzetten. Toch liggen er nog steeds kernwapens opgeslagen op vliegbasis Volkel, in Noord-Brabant. Officieel is dat staatsgeheim, maar het kan worden afgeleid uit recente documenten. Vandaag (vrijdag) dient er over de rechtmatigheid van het bezit van kernwapens een proces voor de Hoge Raad in Den Haag. Argos hield een kleine enquete in de Tweede Kamer. Wat weten en vinden onze parlementariërs van de opslag van deze wapens in Nederland?

Embargo tot vrijdag 19 januari 2001, 11.00 uur

Enquete van het VPRO-radioprogramma Argos onder Tweede Kamerleden over de opslag van Amerikaanse kernwapens op vliegbasis Volkel

Zetelverdeling Tweede Kamer:
PvdA: 45
VVD: 38
CDA: 29
D66: 14
GroenLinks: 11
SP: 5
ChristenUnie: 5
SGP: 3

Enquete-vragen:

1. Weet u dat er nog steeds een aantal Amerikaanse kernwapens ligt op vliegbasis Volkel?
2. Weet u dit inmiddels ook officieel als lid van het Nederlandse parlement?
3. Zo nee, wat vindt u er van dat deze informatie, die al lang en breed op straat ligt, officieel nog steeds als NAVO-geheim wordt behandeld?
4. Moet er meer openheid komen rondom de tactische kernwapens die in verschillende Europese landen liggen opgeslagen?
5. Kunt u zich, mede gezien de enorme commotie die nu al ontstaan is over de mogelijke schadelijke gevolgen van munitie met verarmd uranium, een scenario voorstellen waarin die kernwapens ooit door de NAVO zouden kunnen worden ingezet?
6. Zo ja, welk scenario?
7. Zo nee, werkt de nucleaire afschrikking dan nog wel? Heeft het zin te dreigen in het uiterste geval kernwapens in te zetten als de tegenstander eigenlijk al bij voorbaat weet dat dit toch nooit zal gebeuren?
8. Stel, een meerderheid van de Tweede Kamer zou vinden dat we van die kernwapens af moeten en dat Nederland niet langer kernwapens op zijn grondgebied moet toelaten, kan dat juridisch (in het kader van de binnen de NAVO gemaakte afspraken) uberhaupt?

Antwoorden:

Bert Koenders, woordvoerder kernwapens PvdA-fractie (45 leden):
1. Ik veronderstel dat ze inderdaad in Volkel liggen.
2. Nee.
3. Onjuist.
4. Zeker.
5. Nee.
6. N.v.t.
7. In het algemeen werkt die nucleaire afschrikking misschien nog wel. Maar die F16-bommen hebben daarin geen enkele betekenis meer.
8. Ja.
Theo van den Doel, woordvoerder kernwapens VVD-fractie (38 leden):
Weigert mee te doen aan alle enquetes, dus ook aan deze. Wil ook niet meedoen aan de discussie en geen enkele vraag hierover beantwoorden.

Wel deed mee Enric Hessing, lid van de VVD-fractie:
1. Ja.
2. Het is niet nodig dat iedereen in de Tweede Kamer dit weet. De mensen die het moeten weten, weten het.
3. Het ligt helemaal niet lang en breed op straat.
4. Nee.
5. Ja.
6. Er is een aantal landen dat over dit soort wapens beschikt. De burger vraagt de regering om bescherming en dat is wat de regering ook biedt.
7. N.v.t.
8. Nee. Dat kan absoluut niet. We zitten vast aan NAVO-afspraken.

Agnes van Ardenne, woordvoerder kernwapens CDA-fractie (29 leden):
1. Het zou kunnen.
2. Nee.
3. Geheimhouding is op zijn plaats.
4. Nee.
5. Lijkt niet waarschijnlijk en ik hoop het ook niet.
6. Nee, ik kan me moeilijk een concreet scenario voorstellen. Misschien een aanval met gifgas vanuit een land als Libië.
7. Goeie vraag. De Kosovo-crisis heeft ons geleerd dat je als je ergens mee dreigt ook bereid moet zijn dat waar te maken. Ik denk dat een mogelijke vijand er toch rekening mee zal houden dat in het alleruiterste geval kernwapens zouden kunnen worden ingezet.
8. Dit is geen juridische vraag, maar een politieke vraag. Ik denk dat het puur juridisch wel zou kunnen, maar ik vind het politiek niet wenselijk om dat puur op eigen houtje te doen. Dat moet in overleg met de VS en de NAVO-bondgenoten.

Jan Hoekema, woordvoerder kernwapens D66-fractie (14 leden):
1. Ja.
2. Nee.
3. Slecht.
4. Ja. Dit is een vitale veiligheidskwestie. De burger heeft recht op goede informatie.
5. Nauwelijks.
6. Stel er kom een onverwachte omslag in Rusland en Rusland zou een aanval doen op een aantal buurlanden.
7. De nucleaire afschrikking werkt misschien nog wel. Maar de Amerikaanse tactische kernwapens die in Europa liggen opgeslagen daaronder die in Volkel, hebben geen enkele betekenis meer voor de nucleaire afschrikking.
8. Dat zal heel moeilijk zijn, denk ik. Maar wat er precies is afgesproken in de betreffende overeenkomst dat weten wij als Kamerleden niet.

Marijke Vos, woordvoerder kernwapens GroenLinks-fractie (11 leden):
1. Ja.
2. Niet eenduidig, wel toespelingen.
3. Idioot.
4. Ja, absoluut.
5. Nee.
6. N.v.t.
7. Nee.
8. Ja.

Harry van Bommel, woordvoerder kernwapens SP-fractie (5 leden):
1. Ja.
2. Nee.
3. Illustratief voor het feit dat Nederland slaafs achter VS aanloopt.
4. Uiteraard.
5. Nee.
6. N.v.t.
7. De F16-bommen op Volkel hebben geen enkele betekenis voor nucleaire afschrikking.
8. Weet het niet exact, maar denk dat NAVO accoord moet gaan.

Eimert van Middelkoop, woordvoerder kernwapens ChristenUnie-fractie (5 leden):
1. Ik heb een sterk vermoeden dat ze daar liggen.
2. Nee.
3. Geen bezwaar tegen geheimhouding. Het is misschien een beetje ridicuul om van een geheim te spreken als iedereen het toch al weet. Maar als je nu officieel bekend zou maken waar de kernwapens precies liggen dan moet je misschien ook een plaats verklappen die wel nog echt geheim is.
4. Nee.
5. Nee, maar je moet het gezien de historie niet helemaal uitsluiten.
6. Ik kan me concreet geen scenario voorstellen.
7. Ik denk dat we in de allerlaatste fase zitten van de nucleaire afschrikking die een overblijfsel is van de Koude Oorlog. Ze zal wel verdwijnen, maar we moeten niet als Nederland eenzijdig die kernwapens gaan opruimen.
8. Dat weet ik niet. Ik denk dat het puur juridisch wel kan.

Koos van den Berg, woordvoerder kernwapens SGP-fractie (3 leden):
Helaas niet bereikt.

Het VN-wapenembargo tegen Ethiopië en Eritrea blijft van kracht, zo werd woensdag bekend. De Verenigde Staten wilden dit embargo opheffen. Nederland was daar, als land met VN-troepen in het gebied, fel tegen. Maar de Nederlandse regering wil een ander wapenembargo wel opheffen en daar zijn de Verenigde Staten juist tegen. Het gaat om het embargo tegen India en Pakistan dat in 1998 werd ingesteld na de kernproeven die beide namen.
Zijn de kernwapenprogramma's van India en Pakistan inmiddels onder controle? Zijn de spanningen tussen beide landen afgenomen? Of maakt de Nederlandse regering zich vooral zorgen om de belangen van het Nederlandse bedrijfsleven?
Aan de vooravond van het Kamer-debat hierover (onder meer) een gesprek met de Tweede Kamerleden Apostolou (PvdA) en De Haan (CDA), en met wapenhandelonderzoeker Frank Slijper.

IND gaat onzorgvuldig om met asielzoekers met psychische stoornissen.

Palestijnse vluchteling die in oktober zelfmoord pleegde had niet zonder begeleiding gehoord mogen worden...

De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) van het Ministerie van Justitie gaat onzorgvuldig om met asielzoekers met psychische stoornissen. Dit zegt prof. Van Kalmthout vandaag in het VPRO-radioprogramma Argos. Van Kalmthout reageert op het dossier van de Palestijnse vluchteling Emad Fatihy Kafil Salem, dat Argos in handen kreeg. De Palestijn pleegde in oktober 1999 zelfmoord in zijn woning in Veendam. Kort daarvoor was hij zonder begeleiding van een hulpverlener door de IND gehoord, terwijl dit door verschillende artsen nadrukkelijk was ontraden. Een van deze artsen, C. de Ruiter, verwijt de IND zelfs minachting voor de beroepsgroep..
Er is kennelijk een enorme druk geweest om de heer Fatihy Nederland uitgezet te krijgen,concludeert Van Kalmthout die het dossier voor Argos bekeek. Volgens hem waren er gegronde medische redenen om heel zorgvuldig met de heer Fatihy om te springen, maar die zorgvuldigheid is niet in acht genomen.. Van Kalmthout is hoogleraar penitentiair recht aan de Katholieke Universiteit Brabant en tevens voorzitter van de commissie van toezicht van de vreemdelingengevangenis Willem II in Tilburg. Hij zegt dat het voor artsen en hulpverleners soms heel moeilijk is om de verhorende instanties ervan te overtuigen dat er gegronde medische redenen zijn om zorgvuldig met iemand om te gaan en eventueel een uitzettingsprocedure stop te zetten. Van Kalmthout betreurt het dat de IND geen excuses heeft aangeboden voor de manier waarop met Fatihy is omgesprongen.

Ook Evert Bloemen, als arts verbonden aan Faros, een organisatie die asielzoekers begeleidt, klaagt over de wijze waarop justitie omspringt met psychisch zieke asielzoekers. .Als ik kijk naar mijn eigen patiënten dan zijn er een heleboel mensen die al jaren in Nederland zijn, waarbij medische en psychische klachten steeds meer op de voorgrond komen, waar niets mee gebeurt. Het lijkt alsof die zaken gewoon ergens liggen te rusten op een plank. Soms wordt er niet eens een medisch adviseur ingeschakeld en dat is in strijd met de werkinstructie van de IND. Bloemen noemt de handelwijze van de IND in het geval van Fatihy absoluut fout. Er lag volgens hem een duidelijk medisch advies en daar had de IND rekening mee moeten houden. Dit is echt een heel slechte zaak, zegt Bloemen.

De arts die als laatste contact heeft gehad met Fatihy, J. van Veen, legt een verband tussen zijn zelfdoding en de wijze waarop hij door de IND is gehoord. Van Kalmthout vindt deze conclusie op grond van zijn lezing van het dossier - niet onterecht. In alle berichten van de artsen is gewaarschuwd dat suïcide een heel groot risico is. Er wordt nadrukkelijk gewaarschuwd om hem niet opnieuw te horen, zeker niet zonder begeleiding. Als deze adviezen dan genegeerd worden en er gebeurt wat een viertal artsen heeft voorspeld, dan is het heel tragisch om te constateren dat zij het gelijk aan hun zijde hebben. Als een bundeling van artsen nog niet serieus genomen wordt, dan kun je je afvragen in welke gevallen iets nog wel serieus genomen wordt. Aldus hoogleraar Van Kalmthout.

De IND zegt op grond van telefonisch contact met een van de betrokken artsen de stellige indruk te hebben gekregen dat er geen bezwaar bestond tegen het horen van Fatihy zonder begeleiding. Daarom is dat ook gebeurd. Volgens de IND vraagt inmiddels de helft van de asielzoekers een vergunning aan op basis van psychische problemen. Het Ministerie van Justitie komt dit najaar met een traumanotitie. Daarin worden richtlijnen gegeven hoe om te gaan met asielzoekers met psychische problemen. Op dit moment is de IND als organisatie niet ingericht op deze
problematiek., zegt woordvoerder C. Menten.

Telefoon redactie Argos: 035 67 12 360 (eventueel Voice Mail inspreken)