Regionale verschillen bij aantal niertransplantaties
onverminderd groot

'Wet op de orgaandonatie heeft gefaald'

Academische ziekenhuizen hebben wet
doelbewust overtreden

Academische ziekenhuizen hebben doelbewust de wet op de orgaandonatie (WOD) overtreden. Dit zeggen prof. dr. Kootstra van het Academisch Ziekenhuis Maastricht en dr. Hoitsma van het Radboud Ziekenhuis Nijmegen vandaag in het VPRO-radioprogramma Argos (radio 1, vrijdag 28 september). Volgens de WOD, die sinds 1998 van kracht is, moet een ziekenhuis een donornier afstaan als een ander ziekenhuis een patiënt heeft die hoger op de landelijke wachtlijst staat. Dit is in een aantal gevallen niet gebeurd, zeggen Kootstra en Hoitsma. Er zijn te weinig donornieren beschikbaar en als een ziekenhuis een nier heeft wil het die soms niet afstaan. Het Radboud Ziekenhuis is hiervoor begin dit jaar door de Inspectie voor de Gezondheidszorg op de vingers getikt. Uit onderzoek van Argos blijkt dat de regionale verschillen wat betreft het aantal niertransplantaties sinds 1998 niet zijn afgenomen, terwijl dit juist een van de vier hoofddoelstellingen is van de WOD.

Internist Andries Hoitsma, in het Radboud Ziekenhuis verantwoordelijk voor de niertransplantaties, zegt dat het Nijmeegse ziekenhuis burgerlijke ongehoorzaamheid heeft gepleegd door in een aantal gevallen nieren niet af te staan aan andere ziekenhuizen. Daarvoor heeft het Radboud een reprimande gekregen. Volgens Hoitsma had de inspectie wel enig begrip voor de motieven van het ziekenhuis, maar heeft ze toch gezegd dat dit absoluut niet meer mag. Hoitsma zegt dat zijn ziekenhuis zich nu aan de wettelijke regels houdt, maar blijft strijden voor een verandering ervan.

Professor Kootstra legt uit waarom ziekenhuizen van de regels afwijken. "Het is een beetje psychologisch. Als een transplantatiecentrum een procedure heeft afgerond, daar gaat veel tijd en energie in zitten, en het heeft dan twee prachtige nieren, dan is het naar om daar dan eentje van te moeten wegsturen naar een ander centrum." Kootstra beaamt dat in zo'n geval het belang van het ziekenhuis prevaleert boven het belang van de patiënt. Ook in het Academisch Ziekenhuis Maastricht zijn volgens Kootstra niet in alle gevallen waarin dit had moeten gebeuren nieren doorgestuurd. Hij vertelt hoe dit in de praktijk gaat: "Er komt een computer-uitdraai van patiënten die aan de beurt zijn. Stel dat op de tweede plaats iemand van elders staat en op de derde plaats iemand uit Maastricht. Dan wordt toch geprobeerd die patiënt op de derde plaats die nier te geven."

Dit is volgens Kootstra ook na de invoering van de WOD in 1998 nog gebeurd. "Ik denk dat dat meerdere keren geprobeerd is en dat het ook wel een keer gelukt is." Kootstra beaamt dat zijn ziekenhuis daarmee tegen de wet is ingegaan. "Dat is niet niks", zegt hij, "maar ja, er wordt dan gezegd: verdorie, we zouden toch moeten proberen om die nier hier te houden".

Argos heeft op basis van gegevens van de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS), die verantwoordelijk is voor de verdeling van donororganen, berekend hoeveel niertransplantaties per miljoen inwoners in het jaar 2000 door de verschillende ziekenhuizen zijn uitgevoerd. Het Ministerie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de Inspectie voor de Gezondheidszorg konden deze cijfers niet verstrekken. De berekening van Argos is gecontroleerd door oud-inspecteur Peter Chang, die deze berekening tot voor kort maakte voor de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Het blijkt dat het Academisch Ziekenhuis Maastricht in 2000 het best scoorde met 61 transplantaties per miljoen inwoners. Het Academisch Ziekenhuis Rotterdam scoorde het slechts met 17,3 transplantaties per miljoen inwoners. Het verschil is dus factor 3,53. In 1999 was het verschil tussen het laagst en het hoogst scorende ziekenhuis factor 2,14 en in 1998 factor 3,68. Oud-inspecteur Chang concludeert: "De maximale verschillen zijn zelfs iets groter geworden. Over de hele linie is er in elk geval nog steeds geen sprake van een wezenlijke verbetering op dit punt."

De directeur van de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS), Bernadette Haase, is verbaasd over de uitkomst van door Argos uitgevoerde berekening. "In principe zouden die verschillen nu moeten afnemen", zegt zij. "In 2000 had ik verwacht dat het verschil zou zijn verminderd." Ze weet niet hoe het kan dat dit in werkelijkheid niet het geval blijkt te zijn.
Ook de directeur van de Nierpatiënten Vereniging, Gerard Boekhof, is verbaasd over de cijfers over 2000. Hij benadrukt dat de vereniging vindt dat alle nierpatiënten in Nederland gelijke kansen moeten hebben op een niertransplantatie. Het grote probleem is volgens Boekhof dat er veel te weinig donornieren beschikbaar zijn en dat is tevens de achtergrond voor het feit dat een ziekenhuis als het eenmaal een nier heeft die niet graag wil afstaan. Volgens Boekhof is het overduidelijk dat de Wet op de Orgaandonatie (WOD) op verschillende punten heeft gefaald. "Het is dan ook de hoogste tijd voor een grondige evaluatie", zegt hij.

10.00 - 11.00 uur: Buitenland

10.05 - De nieuwe vrienden
Een gesprek met historicus Turaj Atabaki, kenner van met name Centraal Azië en de Perzische wereld, en met Midden Oostendeskundige Paul Aarts. Een analyse van de regimes in Centraal Azië die in de wereldwijde strijd tegen het terrorisme onze nieuwe bondgenoten zijn en de gevolgen die de actuele ontwikkelingen voor deze landen kunnen hebben.

10.10 - Amman
Ook de positie van de verschillende regimes in de Arabische wereld komt aan de orde, met name het sleutelland Saoedie Arabie. Moustapha Oukbih maakte een reportage in Jordanie over de standpunten van de democratische oppositie in dat land.

10.46 - De boeken
Aukje Holtrop bespreekt de volgende boeken:

• De bokken en de schapen: gezongen geschiedenis van de twintigste eeuw - Patrick van den Hanenberg;
• De donkere kamer - Rachel Seiffert;
• Maria Sibylla: een ongebruikelijke passie - Inez van Dullemen.

10.00 - 11.00: Buitenland

10.06 - Vlaamsche connectie
Chris Kijne praat toe naar Radio 1 verslaggever Harmen Boerboom, in gesprek met Wijnand Duyvendak over de uitspraak in kort geding bij de Haarlemse rechtbank over de onteigening van het Bulderbos.

10.34 - Wraakgevoelens in Amerika
Binnenkort maakt premier Verhofstadt zijn opwachting bij president Bush. Wat zal zijn boodschap zijn en hoe doet België het als voorzitter van de EU tot nu toe. Een discussie hierover met journaliste Liesbeth Walckiers.

10.45 - Uitspraak Bulderbos
Een gesprek met Joost HIlterman van Human Rights Watch over wraakgevoelens in Amerika na de aanslagen. Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch probeert een inventarisatie bij te houden van de incidenten en dringt aan bij de Amerikaanse overheid om preventieve maatregelen te nemen.

10.49 - De oprichting van een anti-terreurafdeling bij Interpol
Ger Jochems praat met Hoogleraar rechtsvergelijking, Cyrille Fijnaut over de oprichting van een anti-terreurafdeling dat in de lijn der verwachting ligt.

10.00 - 11.00: Buitenland

10.06 - Het boek Taliban
De Pakistaanse journalist Ahmed Rashid schreef vorig jaar een boek over de Taliban. Dit jaar verscheen de Nederlandse vertaling. In dit boek wordt onder meer uitgebreid ingegaan op het ontstaan van een internationale islamitische samenzwering. Presentator Chris Kijne is in gesprek met Ahmed Rachid over zijn boek.

10.13 - Macedonië
Aandacht voor paramilitaire organisaties in Macedonië. Met name zal aandacht besteed worden aan de Macedonische Leeuwen die ten strijde willen trekken tegen het UCK.
Een interview met een van de paramilitairen over toewijding, eer en geweten.

10.27 - Toespraak Bush
Presentator Chris Kijne in gesprek met Bertus Hendriks van de Wereldomroep over de toespraak van Bush van afgelopen nacht.

10.38 - Abdelkader Benali
Abdelkader Benali over de gevolgen van de aanval op Amerika. Een interview over collectieve schuld, de vraag of Moslims erfelijk belast zijn door cultuur, Koran en politiek bewustzijn.

10.46 - De boeken
Presentator Chris Kijne in gesprek met Jan Meng over de volgende boeken:

• Atonement (Ian McEwan), ISBN 0-224-06252-2;
• All families are psychotic (Douglas Coupland), ISBN 1-58234-225-3;
• True history of the Kelly Gang (Peter Carey), ISBN 0-571-20793-6.

10.00 - 11.00: Buitenland

10.05 - De situatie in Pakistan
Gesprek met correspondente Antoinette de Jong over de situatie in Pakistan.

10.14 - Achtergronden Pakistan
Gesprek met cultureel antropoloog Oscar Verkaik over de politieke en culturele achtergronden in Pakistan.

10.22 - Rusland, Turkije, Centraal-aziatische staten
Gesprek met Erik Jan Zürcher, hoogleraar Turkse taal en cultuur. Het gevaar bestaat dat in de nabije toekomst Rusland, Turkije en de Centraal-aziatische republieken het begrip terrorisme naar eigen goeddunken zullen invullen. In ruil voor hun medewerking aan de VS zou de internationale gemeenschap op het gebied van mensenrechten minder strenge normen kunnen gaan hanteren.

10.32 - Dans van de luipaard, een reisverslag over Congo
Gesprek met Lieve Joris over haar zojuist verschenen boek 'Dans van de luipaard', een reisverslag over Congo na de val van Mobutu en de overname door Kabila. Een reis door de zelfvernietiging - 'het slachtoffer was beul geworden en door de vijandigheid die hij daardoor opwekte, dreigde hij opnieuw slachtoffer te worden.'

Gespreksdeelnemers zijn: Berto Jongman, onderzoeker bij PIOOM, een aan de universiteit van Leiden gelieëerd onderzoeksproject naar de oorzaken van conflicten; mr. R.A. Gonzalves, oud-procureur generaal in Den Bosch en - vanaf 1974 - 's lands eerste 'landelijk terreurofficier'; en Ties Prakken, hoogleraar strafrecht aan de universiteit van Maastricht en advocaat van vermeende terroristen zoals Abdullah Öcalan en RARA-verdachten.

10.00 - 11.00 uur: Buitenland

10.06 - Dagboek New York
Ieder uur dagboekfragmenten van correspondente Freke Vuyst en van Hugo Kijne, socioloog die in New York woont en werkt, van de eerste dagen na de aanslag op het WTC.

10.12 - Wie voert oorlog met wie en waarom?
Debat over de vraag wie oorlog voert met wie en waarom. Interview met Jan Breman, emeritus hoogleraar sociologie, PvdA-kamerlid en buitenlanddeskundige Bert Koenders, en Naima Azough, journalist / publicist.
Plus gesprekken van Mustafa Oukbih met Ibrahim Ghayat, buitenlandcommentator van Al Hayad, arabisch-talige krant in Londen, en Jamel Ismael, correspondent van Abu-Dabi- TV in Islamabad. Hij is een van de weinige journalisten die ooit Bin Laden heeft geïnterviewd.

10.55 - Dagboek New York
Ieder uur dagboekfragmenten van correspondente Freke Vuyst en van Hugo Kijne, socioloog die in New York woont en werkt, van de eerste dagen na de aanslag op het WTC.

10.00 - 11.00 uur: Buitenland

10.05 - De vuile oorlog in Algerije
Een interview met de voormalige officier bij de speciale strijdkrachten van het Algerijnse leger Habib Souaïdia. Hij schreef het boek 'de vuile oorlog' in Algerije. Een getuigenis over de meedogenloze wijze waarop het Algerijnse leger het fundamentalistische terrorisme aanpakt en daarbij vooral het Algerijnse volk van zich heeft vervreemd. Habib Souaïdia getuigt over wat hij meemaakte: folteringen, standrechtelijke executies en moorden op burgers.

10.29 - Akkoord over blanke boeren in Zimbabwe
Een gesprek met Peter Hermes, directeur Nederlands Instituut Zuidelijk Afrika, over wat het Akkoord over blanke boeren in Zimbabwe nou precies behelst.

10.46 - Dorpsrel Landsmeer
De gemeente Landsmeer is verdeeld. Gisteravond vond er een gemeenteraadsvergadering plaats met als enige agendapunt de samenwerkingsovereenkomst tussen de gemeente en een grote projectontwikkelaar, die aan het water met de naam 'de Breek' in totaal 99 woningen wil bouwen. In de raad zelf is een meerderheid van PvdA, VVD, D66 en CDA voor de plannen, terwijl gemeentebelangen, Groen Links en lijst La Fontaine tegen zijn. Inmiddels lopen de gemoederen hoog op. Een reportage van Gerrit Kalsbeek.

Deze week beslist de Vreemdelingenkamer over de asielaanvraag van Suleyman
Cicek. Hij vluchtte uit Turkije omdat het voor hem daar steeds
gevaarlijker werd sinds hij de waarheid probeert te achterhalen over de
dood van zijn zoon, Savas Cicek. Deze Turks-Koerdische dienstweigeraar
vluchtte in 1995 naar Nederland en werd in april 1999 teruggestuurd naar
Turkije. Daar stierf hij in militaire dienst op 4 augustus 1999.
'Zelfmoord' zeiden de Turkse autoriteiten. En ook toenmalig
staatssecretaris van Justitie Cohen veronderstelde op basis van een
voorlopig onderzoek dat Cicek zelfmoord zou hebben gepleegd.
Deze week ontvingen wij het vertrouwelijke ambtsbericht waarmee het
onderzoek door Buitenlandse Zaken naar de dood van Savas Cicek onlangs
werd afgerond. Pleegde Savas Cicek zelfmoord of werd hij vermoord? Kunnen
Turks-Koerdische dienstweigeraars zonder gevaar Nederland uitgezet worden?

Persbericht:

GroenLinks, D66 en SP willen Kamerdebat over
asiel Koerdisch-Turkse dienstweigeraars

Geheim ambtsbericht Buitenlandse Zaken sluit niet uit
dat Savas Cicek werd vermoord

De fracties van GroenLinks, D66 en SP in de Tweede Kamer willen een debat met staatssecretaris Kalsbeek van Justitie over de uitzetting van uitgeprocedeerde Koerdisch-Turkse dienstweigeraars, die in Nederland politiek asiel hebben aangevraagd. Dit zeggen hun woordvoerders in reactie op de openbaarmaking door het VPRO-radioprogramma Argos (radio 1, vrijdag 7 september 2001, 11.00 tot 12.00 uur) van het geheime ambtsbericht waarmee onlangs het onderzoek door Buitenlandse Zaken werd afgerond naar de dood van Savas Cicek. Belangrijkste conclusie van dit ambtsbericht is dat niet kan worden uitgesloten dat deze Koerdische dienstweigeraar is vermoord. Cicek was naar Nederland gevlucht en keerde, na afwijzing van zijn asielaanvraag, in april 1999 terug naar Turkije. Op 4 augustus 1999 kwam hij op een terrein van het Turkse leger door een geweerschot om het leven.

Eerder al werd er in de media, onder meer in Argos, getwijfeld over de lezing van de Turkse autoriteiten dat het bij de dood van Cicek zou gaan om zelfmoord. De conclusie van het ambtsbericht, dat dateert van 13 juni 2001, luidt nu: "Gezien het bovenstaande kan de eerder genoemde Turkse conclusie dat de heer S. Cicek om het leven is gekomen door zelfmoord dezerzijds worden bevestigd noch tegengesproken."

Op 8 december 1999 stelde toenmalig staatssecretaris Job Cohen in een brief aan de Kamer dat Cicek "naar alle waarschijnlijkheid door zelfmoord om het leven is gekomen". Mede met deze zinsnede motiveerde Cohen destijds zijn besluit dat de door hem eerder gelaste uitzettingsstop van Koerdisch-Turkse dienstweigeraars kon worden opgeheven. In de Kamer leidde dit in december 1999 tot een roerig debat. In het ambtsbericht van 13 juni 2001 wordt gewezen op lacunes in de officiële Turkse stukken "inzake onder meer autopsie en ballistisch onderzoek". Ook staat er: "In samenhang hiermee dient te worden vermeld dat op het eerste gezicht de Turkse onderzoeksdocumenten hier en daar inconsistenties en discrepanties lijken te bevatten."

Behalve Savas Cicek kwam in de zomer van 1999 ook nog een andere Koerdische dienstweigeraar, die vanuit Nederland teruggestuurd was naar Turkije, in het Turkse leger om het leven: Suleyman Aksoy. Het ambtsbericht van Buitenlandse Zaken concludeerde dat het zou gaan om zelfmoord.

Die conclusie, zo benadrukte Cohen destijds in de Kamer, zou niet alleen zijn gebaseerd op het onderzoek door de Turkse autoriteiten, maar ook op Turkse mensenrechtenorganisaties. Een van die door de Nederlandse ambassade in Ankara geraadpleegde organisaties, de TIHV, verklaarde echter in januari 2000 in Argos het volstrekt oneens te zijn met de conclusie van Buitenlandse Zaken.

Cruciaal in het komende Kamerdebat zal de opstelling van de PvdA-fractie zijn. Woordvoerder Bert Middel zat in het buitenland en kon derhalve niet reageren op de Argos-uitzending. Maar in mei 2000 zei Middel in een NOVA-uitzending over het toen nog niet afgesloten onderzoek naar de dood van Cicek: "Als nou blijkt dat we voor de gek gehouden zijn door de Turkse autoriteiten dan zullen we zeker het signaal afgeven in de richting van de Nederlandse regering: dit is niet pluis en hier moet echt iets gebeuren - zowel richting Turkije, maar ook hier in Nederland. Het is niet verantwoord om mensen terug te sturen."

Jan Hoekema, woordvoerder asielbeleid van D66, noemt het "merkwaardig" dat hij het ambtsbericht over de dood van Cicek via Argos in handen heeft gekregen en niet als Kamerlid vertrouwelijk ter inzage heeft gekregen van staatssecretaris Kalsbeek. Hij herhaalt zijn eerder gedane uitspraak: "Bij twijfel niet inhalen." Nu blijkt, na afronding van het officiële onderzoek, dat er stevige twijfels bestaan over de 'zelfmoord' van Cicek, kunnen Koerdische dienstweigeraars wat D66 betreft niet worden uitgezet naar Turkije, zegt Hoekema.

Ook Femke Halsema van GroenLinks vindt dat de uitzetting van Koerdisch-Turkse dienstweigeraars opnieuw moet worden opgeschort. Halsema noemt de manier waarop het onderzoek door Buitenlandse Zaken is uitgevoerd "een schande". Het heeft volgens haar veel te lang geduurd en het lijkt uitsluitend te zijn gebaseerd op het onderzoek van de Turkse autoriteiten. "Ik zal aan de regering duidelijk maken dat ik de wijze waarop in deze zaak met de Kamer is omgegaan beneden elk peil vind."

SP-Kamerlid Jan de Wit wil dat Justitie in dit soort gevallen de dossierstukken van de Turkse autoriteiten ter beoordeling voorlegt aan Nederlandse deskundigen, bijvoorbeeld van het gerechtelijk laboratorium. De Kamer moet dan kennis kunnen nemen van hun professionele oordeel. Nu zijn de Kamerleden, om zich een oordeel te kunnen vormen, in feite afhankelijk van de media. Ook De Wit vindt dat de uitzetting van Koerdisch-Turkse dienstweigeraars nu moet worden opgeschort.

10.00 - 11.00: Buitenland

10.06 - De VN anti-racismetop
Gesprek met Theo van Boven, adviseur van de Nederlandse regeringsdelegatie aan de VN-anti-racisme top in Durban, over de laatste ontwikkelingen aldaar gesprek.

10.16 - Is Israël een apartheidsstaat
Gesprek met Emeritus Hoogleraar Volkenrecht Paul de Waart en journalist Michael Stein over de vraag of er argumenten aan te voeren zijn om Israël een apartheidsstaat of racisme te verwijten.

10.46 - De boeken
Boekbespreking van Geert Mak.

10.00 - 11.00: Buitenland

10.05 - Globaliseren zonder Wereldbank?
De Wereldbank zoekt in een intern onderzoeksrapport naar het antwoord op de wereldwijde protestbeweging. Maar zij houdt vast aan vrijhandel en groei als recept tegen armoede. Globalisering zoals die wordt opgelegd door Wereldbank, IMF en WTO staat alom ter discussie. Wat is het alternatief? Globalisering van onderop of een Wereldregering?

10.41 - Onderzoek basisscholen door inspectie
Reportage over een , volgens de onderwijsinspectie, zogenaamd 'zwakke' basisschool, met aansluitend een gesprek met onderwijsinspecteur Frans Janssens en met Volkskrant-onderwijsredacteur Xandra van Gelder, over inspectieverslagen en het nut van het afdrukken daarvan in de kranten.