Ruud Lubbers, oud-premier van Nederland en oud-Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties heeft een nieuw stokpaardje: duurzaamheid.

We kunnen hem niet van het meeliften op de groene hype beschuldigen, want al sinds juni 2005 draait Lubbers' bestaan om het behoud van de aarde. Op festival Lowlands maakte hij in datzelfde jaar, samen met Wubbo Ockels, zijn opwachting om met de massaal toegestroomde jongeren - die hem luid verwelkomden door "Ruud-juh, Ruud-juh!" te scanderen - over duurzaamheid te discussiëren. Hij heeft de politieke wind wel mee, en dat zal hem niet onwelgevallig zijn.

De vluchtelingen is hij echter ook nog niet vergeten. In juli 2006 werd hij bestuursvoorzitter van de Stichting voor Vluchteling Studenten. Hij noemde in zijn eerste lezing in die hoedanigheid het Nederlandse asielbeleid, op dat moment nog in de ijzeren greep van minister Rita Verdonk, "verkrampt". Met een groeiende behoefte aan 'kenniswerkers' in Nederland is het onverantwoord om het talent onder vluchtelingen niet te benutten.

Kortom, de inmiddels 67-jarige, op één na beste premier van Nederland (na Willem Drees, volgens Elsevier in 2005) is nog lang niet toe aan zijn pensioen. Met Chris Kijne bespreekt hij zijn toekomstplannen.

Ruud Lubbers, oud-premier van Nederland en oud-Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties heeft een nieuw stokpaardje: duurzaamheid.

We kunnen hem niet van het meeliften op de groene hype beschuldigen, want al sinds juni 2005 draait Lubbers' bestaan om het behoud van de aarde. Op festival Lowlands maakte hij in datzelfde jaar, samen met Wubbo Ockels, zijn opwachting om met de massaal toegestroomde jongeren - die hem luid verwelkomden door "Ruud-juh, Ruud-juh!" te scanderen - over duurzaamheid te discussiëren. Hij heeft de politieke wind wel mee, en dat zal hem niet onwelgevallig zijn.

De vluchtelingen is hij echter ook nog niet vergeten. In juli 2006 werd hij bestuursvoorzitter van de Stichting voor Vluchteling Studenten. Hij noemde in zijn eerste lezing in die hoedanigheid het Nederlandse asielbeleid, op dat moment nog in de ijzeren greep van minister Rita Verdonk, "verkrampt". Met een groeiende behoefte aan 'kenniswerkers' in Nederland is het onverantwoord om het talent onder vluchtelingen niet te benutten.

Kortom, de inmiddels 67-jarige, op één na beste premier van Nederland (na Willem Drees, volgens Elsevier in 2005) is nog lang niet toe aan zijn pensioen. Met Chris Kijne bespreekt hij zijn toekomstplannen.

Ruud Lubbers, oud-premier van Nederland en oud-Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties heeft een nieuw stokpaardje: duurzaamheid.

We kunnen hem niet van het meeliften op de groene hype beschuldigen, want al sinds juni 2005 draait Lubbers' bestaan om het behoud van de aarde. Op festival Lowlands maakte hij in datzelfde jaar, samen met Wubbo Ockels, zijn opwachting om met de massaal toegestroomde jongeren - die hem luid verwelkomden door "Ruud-juh, Ruud-juh!" te scanderen - over duurzaamheid te discussiëren. Hij heeft de politieke wind wel mee, en dat zal hem niet onwelgevallig zijn.

De vluchtelingen is hij echter ook nog niet vergeten. In juli 2006 werd hij bestuursvoorzitter van de Stichting voor Vluchteling Studenten. Hij noemde in zijn eerste lezing in die hoedanigheid het Nederlandse asielbeleid, op dat moment nog in de ijzeren greep van minister Rita Verdonk, "verkrampt". Met een groeiende behoefte aan 'kenniswerkers' in Nederland is het onverantwoord om het talent onder vluchtelingen niet te benutten.

Kortom, de inmiddels 67-jarige, op één na beste premier van Nederland (na Willem Drees, volgens Elsevier in 2005) is nog lang niet toe aan zijn pensioen. Met Chris Kijne bespreekt hij zijn toekomstplannen.

11.00 uur – Op zoek naar ouders na Tsunami
Esther van de Rest woont al haar hele jeugd in Nederland bij haar adoptie-ouders, maar de beelden van de allesvernietigende Tsunami maakten haar bezorgd: hoe zou het zijn met mijn biologische ouders op Sri Lanka. Samen met een verslaggeefster van De Ochtenden startte ze een zoektocht. Vandaag wordt Esther geconfronteerd met het resultaat.

10.00 uur - Documentaire: Alain, alias W.H. Auceps
55 jaar geleden vertrok hij voorgoed naar Frankrijk. Als legerpredikant in Franse dienst was hij onder andere werkzaam in de oorlogen in de Golf, in Bosnie en in Somalie. Nu is hij voorganger van een kleine kerkgemeenschap in Zuid-Frankrijk. Een portret van de 72-jarige oud-Amsterdammer Alain, geboren als Willem Hendrik Auceps.

10.30 uur: 'Verhalen' zijn weer terug - deel 2
"Er was eens... een verhalenverteller. Vroeger. Op school bijvoorbeeld. Wie herinnert zich niet de meester die zo goed vertellen kon? Prachtige geschiedenisverhalen, als het even kon bij de grote platen van Isings... Maar: de verteller komt weer terug, ook op school! In Zwolle begint de victorie. Daar, in de binnenstad, ligt de Verhalenboot, het belangrijkste podium voor vertellers. En daar vinden we óók de 'School vól van verhalen' van meester Beumer. En van Busra en Almer, twee jeugdige vertellers. Deel 2 van een verhaal over verhalen: "Een school vól van verhalen." Deel 1 werd 20 december uitgezonden om 10.35."

8.30 uur - De wereld in De Ochtenden - Klimaat
De klimaatverandering: kunnen we er iets aan doen en zo ja, wat? In 'De wereld in de ochtenden' drie mensen die op diverse fronten bezig zijn met het klimaat: Professor Leen Hordijk, directeur van het IIASA, een internationaal onderzoeksinstituut dat toekomstmodellen voor de aarde ontwerpt, Marc Cornelissen, poolreiziger die jongeren bewust maakt van de klimaatverandering, en Matthijs van Ledden, een van de Nederlandse ingenieurs die in New Orleans werken aan de verbetering van de dijken om de gevolgen van een nieuwe Katrina te beperken.

9.00 uur - Brief aan God door Kees Torn
Sinds hij in 1991 de persoonlijkheidsprijs op het Groninger Studenten Cabaret Festival won, is hij niet meer weg te denken uit het Nederlandse cabaretlandschap. Hij won verder nog het Leids Cabaret Festival, de Annie M.G. Schmidt prijs en deze maand nog de Poelifernario. We hebben natuurlijk over Kees Torn, die speciaal voor deze uitzending een brief aan God schreef. Of beter: per brief afscheid neemt van God.

De brief van Kees Torn:
Here,

Zo sprak ik U aan toen U nog bestond voor mij. Lieve Heer, soms Vader. Maar U voelde voor mij nooit als een Vader, net zo min als mijn eigen vader. "Onze Vader", zei de kerk. "Ja, jullie Vader misschien," dacht ik dan. Als ik bad, zoekend naar de juiste woorden, voelde U als iemand die het allemaal wel hoorde, het allemaal wel wist, maar niet erg onder de indruk was. En niet helemaal aanwezig, laat staan nabij.
Twijfel was er meteen al, bij mijn eerste bijbeltje. Hoe kan dat stuk drukwerk Uw Woord zijn? Blijkbaar was ik een zondaar met een bevlekte ziel die om vergeving moest smeken en alleen gered kon worden door het bloed van Onze Heiland. En voor mijn niet-gereformeerde vriendjes zag het er somber uit. Hen wachtte de hel, met eeuwig knarsetanden. En toch was U liefde?
Er klopte iets niet aan wat me verteld werd, maar daar kon U niets aan doen.
Mijn beeld van U werd in de loop van mijn leven steeds abstracter, steeds minder bijbels. De Geest die Liefde is, het goede in de mens. Een kracht werd u, even onvatbaar als de electromagnetische krachten, de onverklaarde krachten in het heelal en die binnen elementaire deeltjes. Onpersoonlijk. Al bleef ik me nog lang een ziel voelen, opgesloten in een gebrekkig lijf. Als de vlinder in een rups, voelde ik me meer dan dit organisme. Nog lang voelde het alsof u er was, mij in het leven leidde en beschermde.
Er bleef steeds minder van over. Tot een paar jaar geleden alleen een restje hoop. Dat er méér is.
Tot die middag op 2 februari 2004 het laatste restje behoefte aan die hoop verdween, na een beproeving te veel. En er niets overbleef, niet méér, en ik me erbij neerlegde dat ik niet meer was dat dit organisme, met wat teveel hersens. Daar kon u ook niets aan doen.
En ik was bevrijd. Bevrijd van de angst voor de hel die voor mijn heidense vrienden en vriendinnen en mij misschien wel in het verschiet lag na dat Laatste Oordeel, vrij van mijn schuld en zondebesef. Een last viel van me af. Die was me op de schouders gelegd door de kerk, door de geschriften, door de gelovigen. Daar kon u niets aan doen.
Soms mis ik u wel een beetje. Niet de almachtige, alomaanwezige schepper. Maar de vader die ik ooit zocht, tevergeefs hoopte te vinden.
Het was geen doen om met u te leven. Nu, zonder u, gaat het wel. Zonder besmette ziel, zonder angst, zonder genade, maar mét een liefde die niet meer aan banden gelegd is en niet voorbehouden aan een bepaald groepje christenen. Wat hebben die mij het dertig jaar lang moeilijk gemaakt, uit uw naam. Geloof mij nou een keer: die eeuwige vrede, die heb ik nu. Wees maar blij dat u niet bestaat.

Kees Torn

voor de islam overal in de wereld toeneemt is dat veranderd. Een religieuze zoektocht van jonge moslims naar nieuwe inzichten in de islam werd half november ruw verstoord door de arrestatie van hun leider. De groep zou een gevaar vormen voor de rust van de Indonesische samenleving. Olaf Oudheusden onderzoekt wie zij zijn en welke dubieuze rol de overheid daarbij speelt.

we veel aandacht besteed aan de jeugdzorg, en dat begon eind 2006, met een
uitgebreid programma over het Advies en Meldpunt Kindermishandeling. Dat
is de instantie waar iedereen die een vermoeden heeft van
kindermishandeling, dit kan melden. Welke meldingen worden aangenomen?
En waarom? Met die vraag in het achterhoofd mochten we twee weken lang
alle gesprekken bij het meldpunt opnemen. Vandaag herhalen we dit
bijzondere kijkje in de keuken van de jeugdzorg, volgende week deel 2.
Luistert u naar kindsignalen.

Horen en Zien: De boeken van 2007
De Nederlandse uitgeverijen kwamen in 2007 met prachtige biografieën, maar ook met tuin- en sportboeken die de adjunct hoofdredacteur van het NRC Handelsblad Sjoerd de Jong liever links liet liggen. In 2007 wisselden literair medewerker Aukje Holtrop en Sjoerd de Jong elkaar wekelijks af in de boekenrubriek van dit programma. Samen blikten zij terug op een druk literair jaar. En presentator Djoeke Veeninga sprak met hen.

8.30 uur – De wereld in De Ochtenden: Religie
Hoe wordt kerst gevierd op een tropisch eiland? Of in de plaats waar het zo'n 2000 jaar geleden allemaal begon? In de uitzending vragen we een Nederlander in Bethlehem, Kiev en Sri Lanka hoe kerst daar gevierd wordt. Welke rol speelt religie daarbij, en wat is er tijdens de kerstdagen te merken van de spanningen en conflicten daar?

9.00 uur – Aan Tafel met Erik Borgman en Arnold van Heusden
Is 2007 het jaar van de comeback van religie? Volgens sommigen is geloof in de Nederlandse samenleving terug van weggeweest. Klopt dat? Aan tafel in de Ochtenden twee gasten die terugkijken op opvallend reli-nieuws uit 2007. Erik Borgman en Arnold van Heusden bespreken religieuze nieuwsfeiten die hen geraakt hebben: de oproep van Geert Wilders om de Koran te verbieden, het 40-jarig bestaan van de EO...

Marita Mathijsen is een vrouwelijke hoogleraar in Nederland. Helaas maakt dat haar, tot haar grote spijt, behoorlijk bijzonder. Nederland scoort nog altijd laag als het gaat om de hoeveelheid vrouwelijk topacademici. Maar Mathijsen is dwars door het 'glazen plafond' gebroken.

Als hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde deed ze vooral onderzoek naar haar geliefde 19e eeuw, ze promoveerde op de ongepubliceerde brieven van humorist Gerrit van de Linde en publiceerde in een opmerkelijke reeks interviews met prominente schrijvers uit de 19e eeuw, zoals Jacob van Lennep - waar ze binnenkort een biografie over wil schrijven -, François Haverschmidt en Willem Bilderdijk. Die gesprekken werden in 1991 gebundeld in De Geest van de Dichter, waarvoor ze de Multatuliprijs kreeg. Wat allemaal niet wil zeggen dat Mathijsen in het verleden leeft. Harry Mulisch heeft ook haar warme belangstelling, maar dat is dan ook een 19e-eeuws schrijver, aldus de neerlandica. Die liefde voor de 19e eeuw komt misschien uit het feit dat Mathijsen in Limburg werd geboren, waar het rijke roomse leven zo alomtegenwoordig was en sterk aan vervlogen tijden deed denken.

Ger Jochems, journalist bij de VPRO-wetenschapsredactie Noorderlicht, zal er ongetwijfeld alles over willen weten.

Marita Mathijsen is een vrouwelijke hoogleraar in Nederland. Helaas maakt dat haar, tot haar grote spijt, behoorlijk bijzonder. Nederland scoort nog altijd laag als het gaat om de hoeveelheid vrouwelijk topacademici. Maar Mathijsen is dwars door het 'glazen plafond' gebroken.

Als hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde deed ze vooral onderzoek naar haar geliefde 19e eeuw, ze promoveerde op de ongepubliceerde brieven van humorist Gerrit van de Linde en publiceerde in een opmerkelijke reeks interviews met prominente schrijvers uit de 19e eeuw, zoals Jacob van Lennep - waar ze binnenkort een biografie over wil schrijven -, François Haverschmidt en Willem Bilderdijk. Die gesprekken werden in 1991 gebundeld in De Geest van de Dichter, waarvoor ze de Multatuliprijs kreeg. Wat allemaal niet wil zeggen dat Mathijsen in het verleden leeft. Harry Mulisch heeft ook haar warme belangstelling, maar dat is dan ook een 19e-eeuws schrijver, aldus de neerlandica. Die liefde voor de 19e eeuw komt misschien uit het feit dat Mathijsen in Limburg werd geboren, waar het rijke roomse leven zo alomtegenwoordig was en sterk aan vervlogen tijden deed denken.

Ger Jochems, journalist bij de VPRO-wetenschapsredactie Noorderlicht, zal er ongetwijfeld alles over willen weten.

Marita Mathijsen is een vrouwelijke hoogleraar in Nederland. Helaas maakt dat haar, tot haar grote spijt, behoorlijk bijzonder. Nederland scoort nog altijd laag als het gaat om de hoeveelheid vrouwelijk topacademici. Maar Mathijsen is dwars door het 'glazen plafond' gebroken.

Als hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde deed ze vooral onderzoek naar haar geliefde 19e eeuw, ze promoveerde op de ongepubliceerde brieven van humorist Gerrit van de Linde en publiceerde in een opmerkelijke reeks interviews met prominente schrijvers uit de 19e eeuw, zoals Jacob van Lennep - waar ze binnenkort een biografie over wil schrijven -, François Haverschmidt en Willem Bilderdijk. Die gesprekken werden in 1991 gebundeld in De Geest van de Dichter, waarvoor ze de Multatuliprijs kreeg. Wat allemaal niet wil zeggen dat Mathijsen in het verleden leeft. Harry Mulisch heeft ook haar warme belangstelling, maar dat is dan ook een 19e-eeuws schrijver, aldus de neerlandica. Die liefde voor de 19e eeuw komt misschien uit het feit dat Mathijsen in Limburg werd geboren, waar het rijke roomse leven zo alomtegenwoordig was en sterk aan vervlogen tijden deed denken.

Ger Jochems, journalist bij de VPRO-wetenschapsredactie Noorderlicht, zal er ongetwijfeld alles over willen weten.

11.00 uur – Alcoholpreventiebeleid in Canada
Met de feestdagen een extra glas alcohol is geen uitzondering deze dagen. Maar gratis alcohol krijgen, dat overkomt niet iedereen. Toch is dat het uitgangspunt bij een opvanghuis voor alcoholisten in Ottawa, Canada. Het centrum van de ‘Shepherds of good hope’ vangt dakloze verslaafden op voor wie weinig hoop op herstel bestaat. Zoals drugsverslaafden soms methadon krijgen, kunnen deze alcoholisten een paar keer per dag gratis een glas drinken. Er zijn lange wachtlijsten voor het programma, maar er is ook kritiek. Correspondent Margot Minjon ging eerder dit jaar kijken hoe ze het daar in Ottawa aanpakken. Wat kunnen wij in Nederland hiervan leren?

10.00 uur - Documentaire: Zeven minuten
Toen ze zeven jaar was verloor Ellen haar familie. Haar beide ouders en een broer en zusje kwamen om bij een vlietuigongeluk op Irian Jaya, waar het gezin voor een zendingsorganisatie werkte. Dertig jaar later duikt er een videoband op met een tv-interview van zeven minuten met haar ouders. De band moet worden gerestaureerd door Beeld en Geluid. Hoe beleeft Ellen de beelden en de stem van haar vader en moeder na dertig jaar ?

10.45 uur - Kerstgroet voor militairen
'Mijn respect neemt alleen maar toe voor de professionaliteit waarmee jullie je moeilijke werk doen", schreef minister-president Balkenende in een kerstgroet voor onze militairen in Afghanistan. De mannen en vrouwen daar krijgen niet alleen kerstgroeten van de regering, maar ook van hun eigen familieleden. Daar is een speciaal programma voor bij de krijgsmacht Over dit fenomeen militaire kerstgroet praten we met Teun van Breda,

9.00 uur - Brief aan God door Sharon Kips
Sinds ze winnaar werd van het RTL-talentprogramma X-factor gaat ze door het leven als gevierd zangeres. Speciaal voor de Ochtenden schreef Sharon Kips haar brief aan God. Ze blijkt een hartstochtelijk gelovige die zich zingend inzet voor het lot van medemensen die het minder hebben op deze wereld. Lees de brief via de link rechts.

9.45 uur: Dagboek : moeder van een Uruzgan-ganger
Op verzoek van de Ochtenden schrijft een moeder een dagboek voor haar zoon die een half jaar als militair verblijft in Afghanistan. Vandaag deel 1 : Over de tranen bij het vertrek en de kerstdagen die anders zijn dan anders.

... materialen en expertise. Hét moment voor Nederlandse bedrijven om deel te nemen aan deze snelgroeiende markt."

Het is een aansporing voor de zakenman op de website van de Nederlandse ambassade vanuit de hoofdstad Luanda. Want dankzij de olie, die in zee voor de kust gevonden wordt, is het zuidelijk Afrikaanse land Angola een Hot Spot voor investeerders.

En zo geschiedde. The Netherlands African Business Council, een Nederlandse Stichting die investeerders geïnteresseerd in Afrika bij elkaar brengt, organiseerde in november een Handelsmissie naar Angola. "Een nieuwe opportunity" , vertelde missieleider Kees van Heijst, in deze tweede aflevering van een serie over Angola, aan verslaggever Fieneke Diamand.

... misinformatie bij het project Europapark in de stad Groningen. De dienst Ruimtelijke Ordening, al jaren een van de machtigste diensten van de stad, vervulde daarin een sleutelrol. Er is ook nog een ander project waarbij deze dienst betrokken is en waaraan de onderzoekscommissie dezelfde conclusies verbond: Meerstad. Een groots uitbreidingsplan ten oosten van de stad Groningen. Is Meerstad het verhaal van een succesvolle publiek-private samenwerking? Of is Meerstad het verhaal van overheden, die als dienaren van de publieke zaak verstrikt raken in de wereld van commerciële projectontwikkeling en grondpolitiek? En waarom weigert de overheid tot op de dag van vandaag openbaarmaking van stukken? Argos over integrale grondexploitatie, financiële risico's en geheimhouding van rapporten.

Uitspraak Holleeder
De rechtbank in Amsterdam doet vanaf 10.00 uur uitspraak in de zaak-Holleeder. Het eerste nieuws.

De Boeken met Sjoerd de Jong
Jaco Pekelder: Sympathie voor de RAF. Mets en Schilt. ISBN: 9053305793
Steven Bach: Leni. Leven en werk van Leni Riefenstahl. De Bezige Bij.
ISBN: 9023426568
Wouter Oudemans: Omerta. Prometheus. ISBN: 9035132221

... overstap naar de advocatuur. Als advocaat staat hij nu verdachten van financiele fraude bij, onder wie voormalig Ahold-topman Cees van der Hoeven. Volgens Verbruggen zet justitie in de strijd tegen financiele- en vastgoedfraude steeds discutabeler wapens in.

CDA-Kamerlid Sybrand Buma is ook te gast. Hij pleit juist voor het uitbreiden van de mogelijkheden om grootschalige fraude tegen te gaan, omdat de grens tussen de bovenwereld en de onderwereld meer en meer lijkt te vervagen.

Ook een gesprek met Duitsland-correspondent Jacques Schmitz. Deze week bleek uit onderzoek dat Duitse auto's extreem vervuilend zijn. Hoe verhoudt zich dat tot het groene imago van Angela Merkel?

Klinkende Munt
Vaste vrijdagse gast is econoom Jaap van Duijn. In zijn financieel-economische rubriek Klinkende Munt deze week aandacht voor oorzaak en remedie voor de bankencrisis.

11:00 uur: Het Buitenland - Too much Christmas?
In Engeland is kerst steeds meer een groot feest en heeft steeds minder met het kind in de stal in Bethlehem te maken. Sommige Britten maken zich daar zorgen om. Maar anderen vinden het in een multi-cultureel land niet meer dan normaal. Lia van Bekhoven over een land waar zelfs poltici moeite hebben om uit te komen voor hun geloof.

Ook een reactie uit Canada, waar zich een tegenovergestelde beweging lijkt af te tekenen.

10:05-10.25: Het Onderzoek - Dalende schisiscijfers
Schisis (hazenlip) is een van de meest voorkomende afwijkingen bij kinderen. Maar het aantal schisispatienten in Nederland daalt opmerkelijk. Hoe kan dat? De medische wereld staat vooralsnog voor een raadsel. Zie nieuwbericht.

10.25-10.35: Kamerlid SP stapt op
SP Tweede Kamerlid Rosita van Gijlswijk doet iets waar Kamervoorzitters doorgaans een hekel aan hebben: tussentijds vertrekken. Want na ruim een jaar neemt ze al weer afscheid van het Binnenhof om penningmeester te worden van haar eigen partij. Waarom ruilt iemand het hoge ambt van volksvertegenwoordiger in voor een partijgebonden penningmeesterschap?

10.35-11.00: 'Verhalen' zijn weer terug
Er was eens... een verhalenverteller. Vroeger. Toen het analfabetisme nog welig tierde, toen van de televisie slechts een glimp werd opgevangen in visioenen, en toen het web nog gewoon hoorde bij de spin... Maar: de verhalenverteller is weer terug! Hij wordt gesignaleerd in scholen, duikt op in kerken, bibliotheken en molens, en hij heeft zelfs een eigen boot! Hoe komt dat? En wat is zijn missie? Een verhaal over verhalen in twee delen.
Deel 2 werd uitgezonden op donderdag 27 december om 10.30 uur (zie link naar die aflevering).

09.05-10.00: Aan Tafel met Bert van Delden, Gijs Wanders en Lútsen Kooistra.

• Gisteren nam hij afscheid als voorzitter van Raad van de Rechtspraak, het overkoepelende orgaan boven de rechtbanken in Nederland, en als zodanig was mr. Bert van Delden dus een soort ‘voorzitter van de rechters in Nederland’. Vandaag is hij te gast in De Ochtenden, waar hij onder andere komt praten over de vraag waarom burgers vinden dat rechters niet streng genoeg straffen.

• Oud-journaallezer Gijs Wanders houdt zich tegenwoordig met heel ander nieuws bezig: ‘Breekbaar Nieuws’ – een toneelvoorstelling over de situatie in Afghanistan. Ook maakte hij een documentaire over de kinderen die omkwamen bij de aanslag die ook een Nederlandse militair doodde in Uruzgan.

• Hoofdredacteur Lútsen Kooistra van het Friesch Dagblad neemt aan tafel de kers(t)verse nummers van opiniebladen door.

alles wat het lijkt. Want waar de gedoodverfde formateur Yves Leterme ruim een half jaar niet in slaagde, daar lijkt ontslagnemend premier Guy Verhofstadt wel in te slagen: de vorming van een breed overgangskabinet dat over drie maanden de bouwstenen moet leveren voor een nieuwe Belgische staat.
Een tocht door het Belgische doolhof met:
Alain Gerlache: voormalig directeur-generaal van de Franstalige publieke omroep RTBF en ex-woordvoerder van premier Verhofstadt, Dave Sinardet: politicoloog aan de Universiteit van Antwerpen en Wallonie-kenner en Marc Reynebeau: historicus, journalist en publicist

voor slachtoffers van zedendelicten. Toch springt de politie niet overal even zorgvuldig om met het slachtoffer en haar verhaal, en met het onderzoek naar de dader. Het lijkt zelfs nogal uit te maken in welke politieregio je slachtoffer wordt van een zedendelict.

Bovendien blijkt dat het slachtoffer ook niet overal dezelfde rechtsbijstand krijgt. Zo krijgt een zedenslachtoffer in Alkmaar en Rotterdam automatisch een gespecialiseerde advocaat toegewezen, terwijl dat in de rest van het land niet zo is. Vanwaar die regionale verschillen? En waarom krijgt het succesvolle project in Alkmaar en Rotterdam geen landelijke navolging? In Argos Supplement een discussie met Ton Heerts, PvdA-kamerlid, Agathe van Bon, advocate te Nijmegen en Jaap Smit, algemeen directeur van Slachtofferhulp.

Horen & Zien
Wekelijks maken we op dit tijdstip voor cultuur. In onze rubriek Horen & Zien spreken we de ene week over popmuziek, de andere over theater en beeldende kunst of - zoals deze week - over film. Te gast is onze vaste filmmedewerker Saskia Legein. Djoeke Veeninga spreekt met haar.

tafel in de Ochtenden voor een gesprek over het zojuist ondertekende Europees Verdrag en over zijn opdracht om het Euro-gevoel bij gewone burgers aan de man te brengen.

De dak- en thuislozen en verslaafden die jarenlang een vertrouwd verschijnsel waren rond het Centraal Station van Utrecht, zijn grotendeels uit het straatbeeld verdwenen. De gemeente Utrecht spreekt van een succesvol verslaafdenbeleid. Ook op de luchthaven Schiphol zijn vrijwel geen dak- en thuislozen mere te vinden die er rondhangen. Zijn dit soort schoonveeg-akties een landelijke trend? Wat is de keerzijde van deze ogenschijnlijk mooie berichten ? Daarover praten we met luitenant-kolonel Ine Voorham van de stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg.

Hoe kan zo'n omstreden politicus als Zuma tegelijkertijd zo populair zijn? Die vraag dringt zich op nu het ANC een nieuwe leider kiest. Zuid-Afrika-kenner Rien Wijnbeek doet een poging tot een antwoord.

... kwetsbaarste olieroutes ter wereld waar het wemelt van de piraten, mensensmokkelaars en terroristen.

...vlak na de geboorte zeventien aangeboren afwijkingen aangetoond worden. En naarmate er voor meer ziekten (of de aanleg daarvoor) een genetische basis bekend is, kun je van steeds meer ziekten al heel vroeg bepalen of je ze ooit zult krijgen. Volgens de Maastrichtse neuroloog Marc de Baets zullen in de toekomst van elke patiënt alle aangeboren kwalen opgeslagen zijn in één streepjescode. En die toekomst is niet meer zo heel ver weg.

De Maastrichtse neuroloog Marc de Baets schetste in zijn oratie op 13 december de voordelen van zo’n systeem en hoe het er in de, volgens hem niet heel verre, toekomst in de spreekkamer aan toe zal gaan. Van een patiënt die met een bepaalde klacht bij de dokter komt, wordt eerst bloed afgenomen. In een paar minuten wordt getest welke eiwitten dat allemaal bevat, en welke daarvan eventueel te maken zouden kunnen hebben met de symptomen. Ondertussen kijkt de arts even voor welke ziekten de patiënt allemaal aanleg heeft, want die informatie is als een eenvoudige streepjescode in zijn dossier opgenomen. Voor artsen is dus het heel handig, want je bent niet meer zo veel tijd kwijt aan ingewikkelde diagnoses en je ziet niet makkelijk dingen over het hoofd.

Genetici lopen echter flink vooruit op de artsen in hun spreekkamer. Van heel veel ziekten is inmiddels bekend welke genetische afwijking eraan ten grondslag ligt, maar dat wil niet zeggen dat er iets aan te doen is. Dat geldt bijvoorbeeld voor taaislijmziekte. Wat is het nut van de kennis dat iemand een ziekte waarschijnlijk of zeker zal krijgen, als artesen er niets aan kunnen doen? En soms krijgen mensen een bepaalde ziekte niet, ook al hebben ze er de juiste genen voor, omdat er meer oorzaken zijn voor de ziekte dan alleen genetische aanleg. Bij schizofrenie is dat bijvoorbeeld het geval.

Hoe kun je garanderen dat commerciële bedrijven geen toegang hebben tot de streepjescodes met genetische informatie? Verzekeringsmaatschappijen hebben veel interesse in de kennis die opgeslagen is in de streepjescode. Daarmee kunnen ze beter individuele risico’s inschatten, die ze kunnen gebruiken om patiënten uit te sluiten, of op zijn minst een veel hogere premie in rekening te brengen. Ook zullen bedrijven graag weten of sollicitanten een gezondheidsrisico lopen, voor ze hen aannemen. Kortom, over professor de Baets’ visie op de toekomst van de geneeskunde is het laatste woord vast niet gezegd.

-----

Nieuw cluster van melkwegstelsels ontdekt

Het gebeurt je als astronoom niet elke dag, dat je zo maar een nieuw cluster van melkwegstelsels ontdekt. Maar een groep van de Stichting Ruimteonderzoek Nederland (SRON) is het gelukt. Deze kluit melkwegstelsels zat verborgen achter een ander cluster. Vandaar dat het ding tot nu toe niemand opgevallen was.

Clusters van melkwegstelsels zijn de grootste structuren in het universum. Ze zijn opgebouwd uit tientallen tot honderden melkwegstelsels, die elk uit honderden miljarden sterren bestaan. De zwaartekracht houdt ze bij elkaar. Het tientallen miljoenen graden hete gas dat zich in de clusters bevindt zendt röntgenstraling uit en is daarmee zichtbaar voor ruimtetelescopen. De onderzoekers zagen de vlekken röntgenstraling met behulp van de ruimtetelescoop XMM-Newton van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA, waarvoor SRON een instrument bouwde dat gedetailleerd röntgenstraling analyseert. Die analyse vertelt astronomen meer over de samenstelling en daarmee de herkomst van het gas. Op een röntgenfoto van de groep melkwegstelsels die onder sterrenkundigen bekend staat als de cluster Abell 3128, waren twee even grote vlekken te zien. Het raadselachtige aan die twee röntgenvlekken was het feit dat ze dan wel even groot en helder waren, maar dat de samenstelling van de gaswolken totaal verschillend leek. De ene vlek was duidelijk veroorzaakt door een hete gaswolk die rijk is aan metalen die vrijkomen bij supernova-explosies; de andere vlek hoorde bij een gaswolk die veel minder metalen bevatte dan ooit in een cluster is waargenomen. Astronomen hebben zich jarenlang het hoofd gebroken over deze twee vlekken. Nu is uit het SRON-onderzoek gebleken dat de gaswolk die de raadselachtige röntgenvlek veroorzaakte, op 4,6 miljard lichtjaar van ons vandaan te staat. Dat is maar liefst zes keer zo ver weg als de cluster Abell 3128. De onderzoekers hadden zich niet gerealiseerd dat ze al die tijd naar twee verschillende objecten te gekeken hadden. Toevallig stonden die, gezien vanuit ons perspectief, exact in dezelfde gezichtslijn.

Het onderzoek aan deze grote groepen melkwegstelsels draait vooral om de vraag hoe de grote structuren van het heelal gevormd zijn. Volgens de huidige inzichten is materie niet gelijkmatig over het heelal verdeeld, maar heeft meer weg van een web van draadachtige structuren van ijl heet gas: het kosmisch web. Tussen die draden zitten holtes die met het uitdijen van het heelal steeds groter worden, als de bellen in een schuimbad. Op de knooppunten in het web is de dichtheid van materie het hoogst. Daar ontstaan clusters van melkwegstelsels. Door hun enorme massa en aantrekkingskracht hebben de clusters hun eigen dynamiek. Ze trekken elkaar aan, ze bosten, ze vliegen door elkaar heen, er gebeurt van alles dat met röntgentelescopen als XMM-Newton bestudeerd kan worden.

-----

Wetenschapsnieuws

• De tijd stond stil.
• Spoel weg, die zeehond.
• 2008: Jaar van het Koraalrif.

-----

Darwin en Literatuur

Van 13 tot 15 december werd aan de universiteit Leiden een symposium gehouden over de relaties tussen literatuur en de evolutietheorie. Want als Darwins gedachtengoed in zo veel takken van wetenschap als verklaring wordt gebruikt, waarom zou bijvoorbeeld de literatuurwetenschap er niet iets aan hebben? Over allerlei vragen braken de deelnemers aan het symposium zich het hoofd: kun je literatuur gebruiken als laboratorium waarin je menselijk gedrag kunt observeren? En kun je hypotheses over menselijk gedrag die hebt geformuleerd aan de hand van de evolutietheorie op een of andere manier toetsen aan wat je in de wereldliteratuur vindt aan verhalen over menselijk gedrag? En hoe zit het met de evolutie van cultuur zelf? Is er een evolutionaire verklaring te geven voor bijvoorbeeld religie of moraal? Doen bepaalde 'cultuurproducten' het beter in de overlevingsstrijd dan andere, waardoor ze een beredere verspreiding krijgen? En wat voor cultuurproducten zijn dat dan? En is de evolutieleer bruikbaar voor de studie van de literatuur? Daarover, en over nog veel meer, ging het symposium. Doel was niet om tot pasklare antwoorden te komen, maar de organisatoren willen onderzoeken of er een goed onderzoeksprogramma te generen is om over dit soort vragen na te denken. Daar zullen we in de toekomst dus nog veel van horen.

-----

Farshad Bashir
Een gesprek met SP-politicus Farshad Bashir, die na het kerstreces wordt geinstalleerd als het jongste lid van de Tweede Kamer. Bashir (19) is een zoon van Afghaanse vluchtelingen en woont sinds tien jaar in Nederland. Vandaag neemt de Kamer vermoedelijk een besluit over verlenging van de missie in Uruzgan.

... Israeli's en Palestijnen. Op de site wil Van Agt 'informatie geven over de rechteloosheid die dit conflict beheerst'. Ook ondertekende Van Agt vorige week een pamflet waarin gepleit wordt voor versoepeling van het softdrugsbeleid. Wat beweegt Van Agt zich weer zo nadrukkelijk te manifesteren in het debat en hoe gaat het volgens hem met het CDA?

Ook aan tafel zit VVD-Statenlid Ruben Vis, tevens secretaris van het Nederlands Israelitisch Kerkgenootschap. Hij reageert op de stellingen die Van Agt op zijn website over het Israelisch-Palestijnse conflict inneemt.

Ik zal je leren!
De tweewekelijkse onderwijsrubriek met leraar en lerarenopleider Ton van Haperen.

11:05-11.30: Het Buitenland - Joden in Shanghai
Op zoek naar verdwenen Joodse grafstenen in Shanghai. In de Chinese havenstad waren al anderhalve eeuw Joodse handelaren actief. Nadat Mao aan de macht kwam, vluchtten de meesten het land uit. Nu komen ze weer terug en gaan op zoek naar de verdwenen begraafplaatsen en oude synagogen.

10:05-10.30: Het Onderzoek - Psychiatrie voor radicalen
Amsterdam-West staat bekend als een wijk die onveilig wordt gemaakt door agressieve, criminele en geradicaliseerde Marokkaanse jongeren. Maar vaak heeft hun ontspoorde gedrag ook te maken met een psychische ziekte. Kan de psychiater het geheime wapen zijn radicalisering en criminaliteit onder Marokkaanse jongeren? Zie nieuwsbericht.

10.30-10.45: Levensverhalen
Het is een vrees van iedere oudere, in een bejaardenhuis behandeld worden als een nummer. Niemand die je achtergrond meer kent, je bent een van vele tientallen zoniet honderden bewoners. Het enige uitzonderlijke is je dieet of een persoonlijk medisch probleem. Een antwoord hierop is het levensboek waarin zijn of haar levensverhaal kan verwoorden. Fiet van Beek schreef 'Werken met levensverhalen en levensboeken' als handleiding voor medewerkers in de zorg die de mens weer centraal willen stellen.

'Werken met levensverhalen en levensboeken'
Fiet van Beek en Martin Schuurman
ISBN 9789031351701, prijs: E25,50

10.45-11.00: Hagelkanon in Zeeland
Hagelkanonnen: vervaarlijke apparaten waarmee fruittelers hun oogst beschermen tegen hagelschade. Vooral in Zeeland staan deze kanonnen, maar ook in Flevoland zijn ze al gesignaleerd. En het kunnen er meer worden, als blijkt dat ze verder ongevaarlijk zijn voor hun omgeving. De gemeente Borsele kan elk moment een onderzoek daarnaar afronden. Vreemd genoeg is er geen wetenschappelijk onderzoek dat de werking van hagelkanonnen bewijst. Verslaggever Steven Emmens ging daarom maar zelf op onderzoek uit.

09.05-10.00: Aan Tafel met Bas van der Vlies, Michiel Veenstra, Wim Berkelaar en Arthur Blok

• Wie wordt politicus van het jaar? De vakjury spreekt zich zaterdag uit, maar het publiek heeft al beslist. Geert Wilders en Rita Verdonk gooiden hoge ogen, maar verrassend genoeg koos het publiek voor SGP-politicus Bas van der Vlies in de NOS-verkiezing. Streelt deze uitslag hem of is ijdelheid hem nog steeds vreemd?

• Zes dagen lang op een lege maag plaatjes draaien voor het goede doel. Vanaf woensdag presenteren drie dj’s van 3fm vanuit het Glazen Huis op Het Plein in Den Haag Serious Request, waaronder Michiel Veenstra.

• Het Libanese parlement probeert maandag een nieuwe president te kiezen. Gezien het feit dat de stemming al acht keer is uitgesteld, moet een slag om de arm worden gehouden... Libanon-kenner Arthur Blok geeft een toelichting.

• Historicus Wim Berkelaar bekijkt de geschiedenis van de plaats en de rol van de christen-vrouw in gezin, kerk en samenleving.

... de Atlantische Oceaan weet het. De belofte voor een betere toekomst ligt op de bodem van de zee. Daar liggen enorme hoeveelheden olie. En de regering van Angola bepaalt welke oliemaatschappij die olie uit zee mag halen. De oliedollars stromen het land binnen en de economische groei is spectaculair. De reus Angola is ontwaakt. Maar hoe gaat het land met deze oliedollars om?

... dat die voortvarend de opsporing van de dader ter hand neemt. Dat geldt in het bijzonder voor slachtoffers van zedendelicten. Voor hen is de stap om aangifte te doen groot: ze moeten niet alleen zo'n uiterst traumatische ervaring in alle details aan een onbekende politiefunctionaris vertellen, maar ook is de dader vaak een bekende uit familie- of vriendenkring.
Toch springt de politie lang niet overal even zorgvuldig om met het slachtoffer, haar verhaal en het onderzoek. Het maakt zelfs nogal wat uit in welke politieregio je slachtoffer wordt van een zedendelict.
Hoe komt dat? Waarom duurt het zo lang voordat de politie een verdachte hoort? Hoe moet een zedenslachtoffer door de politie worden bejegend? En waarom wordt een succesvol, lokaal project dat zedenslachtoffers automatisch rechtsbijstand geeft, niet landelijk ingevoerd?

Aandacht voor homoseksualteit op scholen
De VVD-fractie in de Tweede Kamer wil scholen, dus ook de christelijke en reformatorische, verplichten om aandacht te besteden aan homoseksualiteit om zo bij te dragen aan de maatschappelijke acceptatie. Gesprek met VVD-Kamerlid Ineke Dezentje Hamming.

De Boeken met Aukje Holtrop

• Ida de Ridder: Fine. Levenslang met Elsschot. Athenaeum - Polak&Van Gennep. ISBN: 97890 25363420
• Imre Kertesz: Dossier K. Een onderzoek. De Bezige Bij. ISBN: 97892 3426462
• Evelien Gans: Jaap en Ischa Meijer. Een joodse geschiedenis 1912-1956. Bert Bakker. ISBN: 97890 35130388

... deze week - net als Al Gore - de Nobelprijs kreeg uitgereikt. Metz, die zich bij het VN-klimaatpanel IPCC bezighoudt met maatregelen tegen de klimaatverandering, woonde ook een deel van de klimaattop op Bali bij. Komen de afspraken die op Bali worden gemaakt tegemoet aan zijn ideeen?

De Vereniging van Effectenbezitters (VEB) dient een schadeclaim in bij het uitzendbedrijf Vedior. Volgens de VEB hebben aandeelhouders schade geleden na het uitlekken van koersgevoelige informatie over de geplande overname door branchegenoot Randstad. De nieuwe VEB-directeur Jan Maarten Slagter is te gast.

Klinkende Munt
De wekelijkse, financieel-economische rubriek met econoom Jaap van Duijn.

11:05-11.20: Het Buitenland - Carla Del Ponte
Deze week neemt Carla Del Ponte na 8 jaar afscheid als hoofdaanklager van het Joegoslavietribunaal. Tegelijkertijd gaat donderdagavond de film Carla's List in premiere in de Nederlandse bioscoop: een documentaire over de strijd van de onvermoeibare Del Ponte om oorlogsmisdadigers in Den Haag te krijgen. Richard Groenenboom bekijkt de film met tribunaalwatcher Heikelien Verrijn Stuart.

11.20-11.30: Bevolkingspolitiek in Duitsland?
Voor het eerst sinds tien jaar stijgt het Duitse geboortecijfer iets. Dat blijkt uit voorlopige cijfers over 2007 van het Duitse bureau voor de Statistiek. Een gesprek met Ton Nijhuis, directeur van het Duitsland Instituut, over de oorzaken. Is de nieuwe Duitse bevolkingspolitiek, die gezinnen met kinderen subsidieert, succesvol?

10:05-10.20: Het Onderzoek – Beroepscode politieagenten
Politieagenten moeten modelburgers zijn, staat in de nieuwe beroepscode voor de politie in Nederland. Hoe die modelburger zich gedraagt, laat de code in het midden. De politie Amsterdam geeft zijn medewerkers daar wel duidelijkheid over, ontdekte onze onderzoeksredactie.

10.20-10.30: Geheime patiënt
Doktoren die alleen maar vaktaal spreken en eten dat naar plastic smaakt. Iedereen heeft ze weleens gehoord: de horrorverhalen uit het ziekenhuis. Zo ook Dirk Willemsen. Om ziekenhuizen te helpen de situatie te verbeteren startte hij met ‘Mystery Patient’. Een undercover patiënt gaat langs de ziekenhuizen om de service te testen.

10.30-10.45: Thuisfront Uruzgan
Drie zoons die op hetzelfde moment in Uruzgan zitten. Dat overkwam de Friese ouders Sietse en Tietie Wijbenga. Bijna een jaar lang werd dit gezin heen en weer geslingerd tussen hoop, scepsis en vrees. Hoop op een succesvolle wederopbouwmissie die langzamerhand omsloeg in ansgt op een fatale afloop. Een gesprek de beide ouders.

Extra informatie: Bij de actualiteitenrubriek Netwerk vanavond een reportage over de belevenissen van dit Friese gezin. Netwerk (EO), 20.25 uur, Nederland 2

• Staatssecretaris Jet Bussemaker van Volksgezondheid gaat morgenmiddag met de Tweede kamer in gesprek over haar plannen om eerwraak aan te pakken en de opvang uit te breiden. Voor ze dat doet vertelt ze in De Ochtenden over haar prioriteiten.

• Wordt zij de nieuwe Leontien van Moorsel? Met de 2 net behaalde gouden medailles voor de wereldbekerwedstrijd op de baan, is Marianne Vos in ieder geval de wielrenbelofte voor de Olympische Spelen in Peking.

• Trouw-columniste Elma Drayer bespreekt Aan Tafel de nieuwe opinie-weekbladen.

een vermelding in het nieuwe Europese Verdrag dat deze week in Lissabon door de Europese staats en regeringsleiders zal worden ondertekend. Hiermee komt een voorlopig einde aan de eindeloze discussies over de Europese Grondwet;

En verder:

Afgelopen weekend was er in Portugal een Europees-Afrikaanse top. Het werd geen onverdeeld succes. Hoewel beide continenten met elkaar een strategisch partnerschap aangaan, blijft het wederzijdse wantrouwen groot. Er is ruzie over mensenrechten, vrije handel en goed bestuur. Bovendien dreigt Europa in Afrika invloed te verliezen aan China.

En:

Europa en wijn. Europa is de grootste wijproducent van de wereld. Europeanen zijn ook de grootste wijndrinkers van de wereld en bovendien is Europa ook de grootste exporteur van wijn. Toch verkeert de sector in crisis. Maar daar heeft Brussel altijd een antwoord op: nieuwe regels!

Thijs Berman (PvdA)
Johan Van Hecke (Vlaamse Liberalen)
Maria Martens (CDA)

middel om psychiaters ervan te overtuigen dat anti-depressiva effectief zijn bij jongeren en zelfmoorden tegengaan. Dat bleek uit de uitzending van Argos, afgelopen vrijdag. Onderzoek toont echter aan dat anti-depressiva juist zelfmoordneigingen kunnen veroorzaken bij jongeren en niet beter werken dan een nep-pil. Is het middel erger dan de kwaal? Moet het voorschrijven van anti-depressiva aan jongeren worden verboden? In Argos Supplement een discussie met Michel Dutrée, directeur van Nefarma, de koepelorganisatie van farmaceutische bedrijven, Dick Bijl, hoofdredacteur van het Geneesmiddelenbulletin en SP-tweede kamerlid Agnes Kant.

Illegaliteit te lijf
Het aantal illegalen dat een misdrijf pleegt is de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen. Een belangrijke oorzaak daarvan is het steeds scherpere beleid van de overheid om illegaliteit te lijf te gaan. Dat is een van de opmerkelijke conclusies uit 'Illegaal verblijf en veiligheid in Nederland', het proefschrift waarop socioloog Arjen Leerkes volgende week hoopt te promoveren aan de Universiteit van Amsterdam. Een gesprek.

Horen en Zien
onze vaste cultuurrubriek Horen & Zien, deze week met David Kleijwegt

Oud DJ Erik de Zwart, tegenwoordig zelfstandig ondernemer. Zaterdag gaat hij
voor het eerst sinds lange tijd weer een muziekprogramma presenteren: de top
duizend aller tijden bij Veronica. Dat doet hij voor een goed doel, om
aandacht te vragen voor een website voor kankerpatienten.

Daarna kijken we naar Tibet. Die zullen geen team naar de Olympische Spelen
sturen. Te gast is Lydia Stilma van de Tibet Support Groep, die allerminst
van plan is zich door het IOC uit het veld te laten slaan.

Ook schuift aan Antonio Melendez, die sinds zijn zevende Parkinson heeft.
Hij is nu 32 en makelaar en kan door medicijnen sinds kort gewoon werken. De
Parkinsonpatientenvereniging viert donderdag het dertig jarig bestaan. Door
de vergrijzing gaat het aantal Parkinson patienten in Nederland naar
verwachting verdubbelen.

Met vaste gast Erik Borgman, van de religierubriek, kijken we naar de
benoeming van aartsbisschop Eijk. En naar de man die uit protest tegen het
regime van Mugabe in Zimbabwe zijn ‘boordje’ verknipte: de anglicaanse
bisschop van York, John Sentamu. Waarom zijn het juist de kerken die
prostesteren, en hoe zit het met de scheiding tussen kerk en staat?

... met elkaar wensen te verzoenen. Dat zei Ivo Daalder gisteravond in een lezing in het debatcentrum De Balie in Amsterdam. Ivo Daalder was als Nederlandse Amerikaan verantwoordelijk voor de transatlantische verhoudingen in de National Security Council in de regering Clinton. Tegenwoordig is hij als wetenschapper verbonden aan het Brookings Institute, een denktank in Amerika.

... die ervoor zorgen dat de motor sportief klinkt en dat de deuren met een geruststellend doffe klap dicht vallen. Je koopt tenslotte geen auto van een ton om te horen dat de deuren het geluid van een dichtklappend koekblik maken.

Karin Bijsterveld is hoogleraar Wetenschap, Technologie en Moderne Cultuur in Maastricht en beschrijft in haar oratie, die ze op 7 december hield, hoe de auto het domein van privacy en ontspanning werd, omdat het geluid ervan voor automobilisten prettig en controleerbaar is. Want dat was niet altijd zo. Toen in jaren twintig de autoradio geïntroduceerd werd, was men bezorgd dat het geluid de bestuurders zou afleiden en ongelukken zou veroorzaken, met name in gebieden met een hoge verkeersdichtheid. Philips benadrukte dan ook dat het ding geschikter was voor gebruik op het rustige platteland dan in de drukke stad. En een nieuw argument was dat de radio je wakker hield als je op een rustige weg reed. In de jaren zestig keerde het tij. De autoradio wordt vanaf die tijd steeds vaker gepresenteerd als een apparaat helpt je medeweggebruiker te verdragen en emotioneel op afstand te houden. Slecht gehumeurd rijden is onveilig en een goed humeur was essentieel. De autoradio bracht dat binnen bereik. "Je kunt je niet bij iedereen en overal op je gemak voelen", zo stond in een Engelstalige brochure, "zeker niet in het huidige vermoeiende verkeer-langzaam, hortend en enerverend als dat is". De auto wordt steeds meer een woonkamer op wielen, met een radio als persoonlijke stemmingsregelaar. Opnieuw werd de presentatie van de techniek dus aan de maatschappelijke omstandigheden aangepast.

De zintuiglijke ervaring speelt bij de aankoop van consumptiegoederen vandaag de dag een grote rol. En de mogelijkheid om het geluid te kunnen kiezen, draagt bij aan onze ervaring van controle in de auto en de mogelijkheid ons erin te ontspannen. Maatschappelijke ontwikkelingen geven vorm aan techniekontwikkeling. Daarom vindt Bijsterveld dat fabrikanten eerst goed moeten weten in wat voor cultuur ze hun nieuwe producten op de markt willen brengen. En ze moeten ook historisch onderzoek doen naar de mechanismen die bepalen waarom sommige nieuwe producten wel en andere niet slagen. "Op het moment dat een technologie algemeen aanvaard is, valt de rol van cultuur volkomen weg in de verklaring van het gedrag van gebruikers. Maar op het moment dat we autogebruik willen ontmoedigen, of carpoolen stimuleren, is opnieuw cultuurwetenschappelijk onderzoek nodig naar onze gebruiken, naar de competenties die we zouden moeten hebben om de positie van de auto te veranderen."

-----

Monument voor de labmuis

Gisteren ontvingen de Amerikanen Mario Capecchi en Oliver Smithies en de Brit Martin Evans de Nobelprijs voor Geneeskunde voor hun ontdekking van een methode om te sleutelen aan muizengenen. Op 4 december hoorde u in Noorderlicht een interview met Ellen ter Gast over haar onderzoek naar deze 'Knock Out muizen', die in het biomedisch onderzoek al 20 jaar de belangrijkste proefdieren zijn. In de uitzending zei Ter Gast dat de Nobelprijs eigenlijk naar dit beestje had moeten gaan wegens zijn grote bijdrage aan de wetenschap. Maar omdat je als muis nu eenmaal geen prijs in ontvangst kan nemen (afgezien van de vraag welke van de nog levende laboratorium-muizen de prijs dan mag ophalen) zou er eigenlijk een monument moeten worden opgericht voor de labmuis. Een luisteraar heeft zich die oproep ter harte genomen en heeft EURO20.000 toegezegd voor een standbeeld, dat voor de deur van het Nederlands Kankerinstituut moet komen.

-----

Nieuwtjes uit de wetenschap

• Van kop tot staart
• Olifantengeheugen
• Muzikale robot

-----

Romeins Nijmegen

In de oudste stad van Nederland, Nijmegen, is vanaf 1951 uitgebreid onderzoek gedaan naar de resten van de diverse Romeinse nederzettingen in en om de stad. Tot nu toe had niemand een poging gedaan de overvloed aan gegevens samen te brengen, die die opgravingen hebben opgeleverd. Tot Mark Driessen de rijstebrijberg aan opgravingsrapporten, tekeningen en vondsten onder handen nam. Op 12 december promoveert hij aan de Universiteit van Amsterdam op zijn onderzoek. In zijn studie onderzoekt Driessen de topografie, de bewoningscontinuïteit en de monumentaliteit van Romeins Nijmegen. Hij onderzocht hoe de militaire en civiele nederzettingen in de regio ontstonden en wat hun functie was in deze afgelegen grensstreek van het Romeinse rijk.

Om erachter te komen waarom de Romeinen rond 15 voor Christus juist die hoogte aan de Waal uitkozen voor een fort (en later ook een civiele nederzetting), maakte hij niet alleen gebruik van de gegevens die gedurende vijftig jaar tijdens opgravingen waren verzameld, maar ook van antieke bronnen en topografische gegevens over de verschillende legerplaatsen uit gelijktijdige en voorgaande periodes. Waarschijnlijk was de keuze voor een bepaalde locatie en de manier waarop een legerkamp werd aangelegd gestandaardiseerd. De 42 ha. grote legerplaats was waarschijnlijk slechts gedeeltelijk bewoond. Een groot deel van die ruimte was niet bewoond, maar was waarschijnlijk in gebruik voor de bevoorrading van dit deel van de Romeinse rijksgrens. Tot de derde eeuw na Christus zijn verschillende plekken bewoond geweest, maar altijd ongeveer op de plaats van de buurt van de huidige stad; de nederzetting heeft binnen een beperkt gebied 'gewandeld'.

Het fort was niet gebouwd als zuiver functionele versterking. Verschillende gebouwen, zoals de woning van de commandant, kregen een groots, monumentaal uiterlijk. Dit gebouw was de markering van zijn autoriteit en grandeur van het rijk en was een herkenningspunt voor de Bataafse notabelen. Die monumentale vormgeving maar kan ook bedoeld zijn als blijk van erkenning van en respect voor de locale Bataafse autoriteiten. Met deze leiders moest tenslotte een belangrijke relatie opgebouwd worden, vanwege de recrutering van hulptroepen en de handhaving van rust en stabiliteit in de regio. En als je graag wilt samenwerken met de plaatselijke stamhoofden, kun je die niet ontvangen in een schuur. Ook de stijl van de naar buiten gerichte en zwaarder uitgevoerde noordpoort het fort moet zo geïnterpreteerd worden. Het was de symbolische toegangspoort vanuit de 'buitenwereld' tot de Romeinse wereld en is daarom bewust op de rand van de stuwwal gebouwd. Toen het houten fort rond 70 na Christus vervangen werd door stenen gebouwen, werd het hoofdkwartier in het midden van het complex om dezelfde reden groots en monumentaal uitgevoerd. Die 'principia' zijn de kern van de legioensplaats, niet alleen in fysieke maar ook in symbolische zin. Het gebouw representeert de macht van Rome en dus de macht van de keizer. Het stond in het midden van het kamp en stak overal bovenuit, zodat dit plaatsvervangende 'huis van de keizer' niet weg te denken was uit het dagelijkse straatbeeld van de legerplaats. Dat was belangrijk om het legioen, dat voor een groot deel bestond uit plaatselijk gerecruteerde hulptroepen, tot een eenheid te smeden: waar ze ook waren in het kamp, overal werden de legionairs geconfronteerd met het symbool van de onoverwinnelijkheid en aanwezigheid van Rome en zijn keizers. Identiteit was voor de Romeinen geen punt van discussies. Niet-Romeinen konden zonder enig probleem dienst nemen in het leger. Van culturele verschillen maakte niemand een punt, zo lang ze de autoriteit van de keizer maar erkenden.

Het proefschrift van Mark Driessen is door de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten uitgegeven als deel 151 in de serie Rapportage Archeologische Monumentenzorg onder de titel 'Bouwen om te blijven: de topografie, bewoningscontinuïteit en monumentaliteit van Romeins Nijmegen', ISBN 978 90 5799 111 0

-----

Donorcodicil voor kinderen
Maandag startte de nieuwe campagne voor orgaandonatie. Verpleegkundige Marion Siebelink van het UMC Groningen vindt dat kinderen al op jonge leeftijd zouden moeten kunnen nadenken over de vraag of ze donor willen worden, en bepleit voorlichting op basisscholen. Kinderen onder de 12 jaar worden volgens de wet niet gezien als potentiële donoren. Siebelink doet onderzoek naar de mogelijkheden en hoopt op dit onderwerp te promoveren.

... de economische hervormingen, die de vorige kabinetten-Balkenende zo hoog in het vaandel hadden, en het buitenlandse beleid?

Ook GroenLinks-fractievoorzitter Femke Halsema is te gast. Er is volgens haar geen enkel inhoudelijk of machtspolitiek argument meer voor premier Balkenende om een Irak-onderzoek tegen te houden. Ze trekt deze conclusies naar aanleiding van het gewraakte interview met oud-CDA-minister Ben Bot, over de politieke besluitvorming rond het steunen van de aanval in Irak.

In datzelfde interview pleitte Bot voor minder sancties tegen Iran. Het is niet gebruikelijk dat oud-bewindslieden zich zo nadrukkkelijk inlaten met het lopende beleid. Hoe kijkt men binnen het CDA aan tegen dit opmerkelijk advies van een partijcoryfee? Karien van Gennip, buitenlandwoorder van het CDA, geeft een kritische reactie.

Anker is pleiten
In deze tweewekelijkse rubriek over juridische zaken is advocaat Willem Anker te gast. Vandaag onder meer over vrijlaten op borgtocht in Nederland.

11:05-11.15: Bellen met de Balkan
Hoe wordt er in de omliggende landen gereageerd en geanticipeerd op de mogelijke onafhankelijkheidsproclamatie van Kosovo? In De Ochtenden een rondgang langs de Balkanlanden.

11.15-11.30: Journalist van het jaar
We weten weinig van hem, behalve dat hij ruim zes jaar in de gevangenis zit en geen bezoek mag ontvangen. Seyoum Tsehaye is uitgeroepen tot journalist van het jaar. Habtom Yohannes laat ons nader met hem kennismaken.

10:05-10.30: Het Onderzoek – Vervolg abortus-arrestatie
Afgelopen donderdag meldde De Ochtenden (EO Radio 1) dat een vrouw uit Boxtel al drie weken in voorarrest zit op verdenking van het (laten) plegen van een late abortus. Zij zou haar gezonde baby na meer dan 24 weken zwangerschap hebben laten weghalen in een abortuskliniek in Barcelona. Vandaag gaat De Ochtenden dieper op deze zaak in. Hoe komt een vrouw ertoe om zo laat een abortus te ondergaan? Of is er meer aan de hand?

10.30-10.45: Amalia naar school
Amalia gaat maandag net als de meeste van haar leeftijdsgenootjes naar groep 1. Ze zal in principe niet als een prinses worden behandeld maar een doorsnee-leerling wordt ze vast niet. Royalty-verslaggever Jeroen Snel klapt uit de school.

10.45-11.00: Waar laten we de kinderen: Creche of gastouder?
De overheid wil graag dat beide ouders aan het werk gaan, en stimuleert daarom de kinderopvang. Hoe vind je daarin als ouder je weg? Een belangrijke keus is die tussen de creche of de gastouder. Verslaggever en jonge vader Maarten Hagg wilde weten waar zijn dochter er het best aan toe is: in de professionaliteit van de kinderopvang of in de warmte van een gast-gezin?
Joan Ferrier van onderzoeksbureau E-Quality onderzocht de verschillen en presenteert de resultaten in de uitzending.

09.00 uur: De Ochtenden aan tafel met...

1. Al Gore en Leonardo Di Caprio deden het al eerder en nu kunnen we ook Georgina Verbaan aan dit rijtje toevoegen. Vandaag (10 uur) gaat de eerste Nederlandse klimaatfilm, 'Meat the Truth' in premiere. Vlak voor deze premiere vragen wij Georgina Verbaan wat het doel is van deze documentaire.

1. Het cabaret moet minder gaan voor de makkelijke lach en meer aan engagement doen. Dit is het oordeel van Robbert Jan Grünfeld, juryvoorzitter van het Cameretten festival 2007. Deelnemer Ewout Jansen van cabaretduo 'Ewout en Etienne' is het hier totaal mee oneens: "Wij zijn een andere generatie dan Freek en Youp."

1. De Nederlandse mensenrechtenambassadeur Arjan Hamburger was erbij toen duizenden monnikken In Birma de straat op gingen om verandering te eisen. Vandaag - op de Dag van de Mensenrechten - in De Ochtenden Aan Tafel een gesprek met het 'rondreizende geweten van Nederland' over het aan de kaak stellen van mensenrechten in landen als China en Congo.

1. Gisteren (zondag) trad het nieuwe, veel bekritiseerde spoorboekje in werking - vandaag ondergaat het z'n vuurproef. Historicus Wim Berkelaar belicht de geschiedenis van de Nederlandse Spoorwegen en de dienstregeling.

... terrorisme, het aanzetten tot verkrachting en verminking, het ronselen van kindsoldaten en nog andere oorlogsmisdaden. Hij zou ze in buurland Sierra Leone hebben gepleegd. Op 7 januari begint bij het Speciale Hof voor Sierra Leone in Den Haag - een half jaar later dan gepland - het strafproces.
Jacqueline Maris probeerde er in Liberia achter te komen hoe de mensen werkelijk denken over het proces tegen hun ex-president.

... geen pillen hebben gekregen tegen depressie. Dat voorspellen Nederlandse en Amerikaanse onderzoekers in het septembernummer van het vakblad American Journal of Psychiatry. De conclusies staan haaks op eerdere studies, waarin juist was aangetoond dat middelen als Prozac en Seroxat voor kinderen levensgevaarlijk kunnen zijn.
Wie zit er achter het nieuwe onderzoek? Klopt het wat de auteurs beweren? Hoever reikt de invloed van de farmaceutische industrie op wetenschappelijk onderzoek? Argos over zelfmoord, dodelijke pillen en foute cijfers.

G-Star stopt met Indiase spijkerbroekenfabrikant FFI
Het kledingmerk G-Star staat al maanden onder druk vanwege de arbeidsomstandigheden bij FFI en de agressieve methodes die het bedrijf zou gebruiken om critici de mond te snoeren. Eerder deze week werd bekend dat acht Nederlanders, actief bij de Landelijke India Werkgroep, de stichting Schone Kleren Kampagne en internetprovider Antenna, zijn gedagvaard wegens smaad.
Christa de Bruin van de Schone Kleren Kampagne reageert op het besluit van G-Star om zich terug te trekken uit FFI.

De Boeken met Sjoerd de Jong

1. Willem Schinkel: Denken in een tijd van sociale hypochondrie. Klement, ISBN 9789086 870172
2. Peter Giesen: Land van lafaards. Geschiedenis van de angst in Nederland. Inmerc., ISBN 978 90 6611 5354
3. Joost Zwagerman: Holland Welvaren, Nederland 2004-2008. Arbeiderspers, ISBN 9789029 565868

... ziekenhuizen vanaf 1 januari nog maar 80 procent vergoed krijgen van de kosten van het goedkoopste, vergelijkbare geneesmiddel. Kan een patient straks nog wel rekenen op maatwerk? En hoe beoordeelt hij de zogenoemde 'dumppolissen', goedkope zorgverzekeringen waarbij de patient slechts van een beperkt aantal ziekenhuizen gebruik kan maken?

25 jaar De Balie
Politiek-cultureel debatcentrum De Balie in Amsterdam viert de komende dagen haar 25-jarig jubileum. Een gesprek met artistiek directeur Ellen Walraven.

Het proces tegen Charles Taylor
Een gesprek met journaliste Jacqueline Maris over de verdediging van de Liberiaanse oud-president Charles Taylor. Het proces tegen Taylor, die onder meer wordt verdacht van terrorisme, aanzetten tot verkrachting en verminking en het ronselen van kindsoldaten, start 7 januari in Den Haag. Maris sprak onder anderen met Taylors advocaat.

Klinkende Munt
De vaste wekelijkse financieel-economische rubriek met econoom Jaap van Duijn.

11:05-11.30: Het Buitenland: Illegale houtkap Brazilië
Wie wil er nog eerlijk hout in huis hebben? In landen als Indonesië en Brazilië verdwijnen in rap tempo grote lappen oerwoud. Veel van die bomen worden illegaal gekapt. En daarmee verdwijnen een deel van de groene longen van de aarde. Bij de klimaatconferentie, deze week in Bali, is het terugdringen van illegale houtkap een van de onderwerpen van gesprek. Maar wil de consument wel eerlijk hardhout kopen? Een reportage vanuit Brazilië, reacties van Nederlandse consumenten en een gesprek met de organisatie van het keurmerk.

10.05-10.30: Illegale abortussen in Spanje
Nieuws over illegale abortussen in een kliniek in Barcelona.

10.30-10.45: Hoe gevaarlijk is Uraniumsmokkel?
Handel in radio-actief afval lijkt een lucratieve business te worden. Vorige week werden drie mannen in Oost-Europa betrapt bij een poging tot smokkelen van uranium. Een enge ontwikkeling of vooral paniekzaaierij? Directeur Hans Codee van afvalverwerker Covra geeft uitleg.

10:45-11.00: Wordt onveilig vrijen beloond?
Seropositieve mannen die bewust onveilig vrijen krijgen in het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis in Amsterdam eerder een behandeling aangeboden dan de criteria voorschrijven. Hoofd van het Hiv-Centrum Kees Brinkman ontkent dat deze groep wordt bevoordeeld boven andere. De belangrijkste reden voor deze werkwijze is: het risico verminderen dat ook andere mensen worden dat ook andere mensen worden besmet. Rond kwart voor elf een gesprek met Brinkman over de aanpak in Amsterdam.

09.05-10.00: De Ochtenden aan tafel met....

• Hij is uitgeroepen tot de ''Greatest Man'' van Nederland. In succes, stijl, ambitie, doorzettingsvermogen, loyaliteit, persoonlijkheid, relativeringsvermogen en humor is Hugo Borst volgens mannenglossy JFK iedereen de baas. Aan Tafel geeft voetbalanalist, schrijver en columnist Borst zijn mening over zijn nieuwe eretitel en het aangekondigde vertrek van bondscoach Marco van Basten.

• Hoe hoort het eigenlijk? Moet een heer nog de deur openhouden voor de dame? Wat trek je aan naar een feestje? En hoe nuttig je een maaltijd? Reinildis van Ditzhuyzen schreef een vuistdik etiquette-handboek, en betoogt dat regels misschien kunnen veranderen, maar toch altijd nodig zullen blijven.

• Wie heeft er meer vrienden: Bos of Balkenende? Je hoorde er al politicus niet meer bij als je niet op Hyves zat voor de verkiezingen van vorig jaar. Inmiddels zijn er al 5 miljoen inschrijvingen. Is het alleen een hype, of heb je er ook wat aan? Raymond Spanjar is een van de oprichters van Hyves en te gast aan tafel.

• Bert Vuijsje bespreekt aan tafel de verse opiniebladen.

... niets hebben opgeleverd. Op 10 december presenteert de zogenaamde troika, die bestaat uit de Verenigde Staten, de EU en Rusland, een rapport over de mislukte bemiddelingspoging. De Albanese meerderheid van de provincie wil onafhankelijkheid. Servië, gesteund door Rusland, wil dat niet en het is lang niet zeker of wel alle lidstaten van de EU een éénzijdige onafhankelijkheid van de Servische provincie zullen steunen. Een gesprek met Kosovo-rapporteur van het Europees Parlement Joost Lagendijk en Franklin Devrieze van de OVSE
in de Kosovaarse hoofdstad Pristina.

kleren maakt voor het merk G-Star. Ze worden nu verdacht van smaad, ybercrime, xenofobie en racisme en in India strafrechterlijk vervolgd. Argos volgt deze zaak al langer en praat erover met onder meer Gerard Oonk, directeur van de Landelijke India Werkgroep en met Karien van Gennip, tweede kamerlid CDA en voormalig staatssecretaris voor Economische Zaken.

Politicoloog Wouter van der Brug, over zijn oratie 'Een crisis van de partijdemocratie?'.

En:

Horen & Zien, onze vaste cultuurrubriek over beeldende kunst met Chantal Pattyn

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

6 december 2007
PERSBERICHT

Indiase vrouwen vervolgd wegens uitspraken in radioprogramma Argos

Twee Indiase vrouwen worden vervolgd door het Indiase kledingbedrijf FFI vanwege hun uitspraken over de arbeidsomstandigheden in die fabriek in een uitzending van Argos van 8 juni 2007. Bij FFI – Fibres en Fabrics International - wordt onder andere kleding gemaakt voor het Nederlandse merk G-star. Vandaag maakte G-Star bekend dat het de banden met de Indiase fabriek verbreekt. Het kledingmerk staat al maanden onder druk vanwege de kritiek op de arbeidsomstandigheden bij FFI en vanwege de agressieve methodes die het bedrijf gebruikt om critici de mond te snoeren. Eerder deze week werd bekend dat acht Nederlanders, actief bij de Landelijke India Werkgroep, de stichting Schone Kleren Kampagne en internetprovider Antenna, zijn gedagvaard wegens smaad.

In de uitzending van Argos van 8 juni 2007 was Geeta Menon te horen. Zij is werkzaam bij “Stree Jagruthi Samiti”, een lokale vrouwenorganisatie en één van de negen Indiase mensenrechten- en vredesorganisaties die een ‘Fact Finding Team’ vormden om de klachten van de arbeiders over FFI te onderzoeken. Menon zei in Argos:`”De sfeer van onderdrukking viel af te lezen aan hun gezichten en de manier waarop ze spraken. Ze vertelden hoe ze waren mishandeld door een van de opzichters en door de manager. Een jongen werd afgeranseld terwijl hij was vastgebonden aan een stoel. Anderen spraken over scheldpartijen en bedreigingen.”

De andere aangeklaagde vrouw, Shakun Mohini, werkt bij “Vimochana”, een organisatie voor vrouwenrechten. Zij zei in Argos: “Als ze hun werk niet op tijd afhadden, als ze hun quota niet hadden gehaald, als ze vijf minuten te laat waren, als ze naar het toilet wilden, als ze een dag vrij vroegen… ze konden werkelijk overal voor worden geslagen.”

Karien van Gennip, CDA-Tweede Kamerlid en voormalig staatssecretaris van Economische Zaken heeft hierover vandaag schriftelijke kamervragen gesteld aan de minister van Buitenlandse Zaken. Ze maakt zich zorgen over de onwenselijke precedentwerking van een dergelijke aanklacht voor de positie van Indiase activisten voor mensenrechten. Van Gennip vraagt daarom aan de minister de Indiase autoriteiten op de hoogte te brengen van deze zorg en het proces te volgen en waar nodig op te komen voor de rechten van de aangeklaagde vrouwen.

De strafzaak tegen de vrouwen dient op 10 januari in Bangalore, India.

--------------------------------------

De redactie van Argos is te bereiken op 035-6712360 en via argos@vpro.nl

De uitzending van 8 juni 2007: http://www.ochtenden.nl/afleveringen/33962545/

9.00 uur : Joop Alberda over zijn Russisch avontuur, Frits Booij over Sinterklaas en Dirk Draulans over de Belgische 'madame non'

Hij is ooit uitgeroepen tot beste volleybalcoach van de wereld. Als technisch directeur van NOC/NSF sleepte hij een recordaantal van 25 medailles binnen bij de Olympische Spelen van Sidney. Vorig jaar vertrok hij voor een nieuw avontuur naar Rusland: samen met Guus Hiddink werd hij ingehuurd om het Russisch profvoetbal degelijk te organiseren. In De Ochtenden vertelt Joop Alberda waarom hij voortijdig terug is in Nederland na zijn Russisch avontuur.

5 december is de dag van pakjes en pepernoten, van surprises en chocoladeletters. Frits Booij, historicus van het Nationaal Sint Nicolaas Comite vertelt vanochtend over de geschiedenis van dit volksfeest dat inmiddels volledig ingebakken is in de Nederlandse cultuur. Is Sinterklaas het bindmiddel in onze woelige multiculturele samenleving ?

Het lukt de Belgen niet een nieuwe regering te vormen. Demissionair premier Verhofstadt mag de scherven gaan lijmen. Een naam die steeds valt in de moeizame regeringsformatie, is die van Joelle Milquet. Zij is de partijleider van wat vaak de Waalse christen-democratische partij wordt genoemd, het CDH, en staat bekend als ‘madame non’. Wie is ze en waarom zegt ze altijd ‘nee’? Knack-redacteur Dirk Draulans komt het vertellen.

... ingenieuze methode kunnen ze hun CO2 uitstoot beperken. Maar dankzij het Clean Development Mechanism, wat geregeld is in het Kyoto-verdrag, kunnen ze daar nu ook geld aan verdienen. De emissierechten worden verkocht aan de hoogste bieder. Op de klimaatconferentie in het Indonesische Bali zal deze week worden gepraat over de rechtvaardigheid van dit systeem. Olaf Oudheusden doet verslag vanuit Zuid India.

...tegen alle bekende antibiotica. De superresistente tbc-bacterie wordt in steeds meer landen gesignaleerd en het aantal patiënten met onbehandelbare tbc neemt snel toe. Inmiddels is volgens de WHO naar schatting eenderde van de wereldbevolking geïnfecteerd met de tbc-bacterie. Nieuwe antibiotica zijn dan ook hard nodig.

Bij toeval ontdekten onderzoekers van het Nederlands Kanker Instituut en de universiteit van Leiden een middel dat deze resistente bacteriën kan aanpakken. Hun onderzoek richtte zich op het eiwit PKB/Akt1, dat in een cel de groei van kankercellen stimuleert. Maar ook voor bacteriën die zich in de cel schuilhouden (zoals de tuberculose- en salmonellabacterie) is het stofje nuttig. Ze activeren het eiwit om te voorkomen dat ze afgevoerd worden naar het afbraakcompartiment van de cel. Dat verklaart ook waarom chronische bacteriële infecties soms kanker veroorzaken: PKB/Akt1 in de cel is gunstig voor beide. Een stof die dat eiwit remt, zou dus niet alleen de groei van een tumor moeten tegen gaan, maar ook bacteriën moeten doden. En dat is precies wat de Leidse en Amsterdamse onderzoekers ontdekten. Ze ontwikkelden een set chemische stoffen die PKB/Akt1 remmen. En dat bleek goed te werken tegen bacteriën. Een nieuw antibioticum als bijproduct van kankeronderzoek dus.

-----

Taal inslikken

Premier Balkenende is er beroemd om: delen van woorden inslikken. 'Tuuk' betekent natuurlijk, koningin wordt 'kongin'. Maar niet alleen onze premier doet het; iedereen maakt zich schuldig aan dit verschijnsel dat ‘reductie’ heet. Zoals de zin ‘eikujjedanniemake’ oftewel 'eigenlijk kun je dat niet maken'. Taalkundige Mirjam Ernestus van de Radboud Universiteit Nijmegen onderzoekt hoe wij onze woorden afbreken en vooral hoe wij toch in staat zijn te verstaan wat die woordafbrekers zeggen. In het algemeen kun je zeggen dat hoe vaker een woord gebruikt wordt, des te vaker het gereduceerd wordt. Ook komt het vaak (maar niet uitsluitend) voor bij tussenvoegsels. Reductie komt in alle talen voor, en heeft niets te maken met “taalverarming” of verslonzing van taalgebruik.

Maar wat maakt half-uitgesproken (of half-ingeslikte?) woorden voor ons toch verstaanbaar? Dat blijkt vooral de context te zijn. Ernestus laat opgenomen conversaties door proefpersonen uitschrijven. Als ze een complete zin laat horen, waarin hele woorden en reducties voorkomen, is dat makkelijk. Met een beetje context om de reductie heen is het al moeilijker. Maar als ze de hele zin weghaalt behalve het gereduceerde woord is het onherkenbaar. Bijvoorbeeld de zin ‘tuuk gaak morgen naar school’ is makkelijk te herkennen als ‘natuurlijk ga ik morgen naar school. Maar als je alleen ‘tuuk’ of ‘gaak’ hoort, weet je niet wat er gezegd wordt. Maar hoe weet je dat een spreker met “eik” geen boom maar “eigenlijk” bedoelt? Misschien is er toch een klankverschil. Of misschien maakt de luisteraar het op uit het stemverloop na het gereduceerde woord. Dat is wat Ernestus nu onderzoekt. En vanwege dat onderzoek is ze benoemd als lid van de Jonge Academie van de Koonleke Needlandse Academie Vawwetenschappen.

-----

Wetenschapsnieuws

• Tropen rukken op
• Gorillamensen

-----

Portret van een proefdier

Op 11 december aanstaande krijgen Mario Capecchi, Oliver Smithies en Martin Evans de Nobelprijs voor Geneeskunde voor hun ontdekking van een methode om te sleutelen aan muizengenen. Door in het genoom van de beestjes bepaalde genen uit te schakelen (vandaar de naam ‘knock-out muizen’), kunnen onderzoekers erachter komen waar dat gen voor dient. Ook kun je sindsdien op bestelling muizen maken met een bepaalde genetische afwijking, om te bestuderen hoe ze reageren op medicatie. Maar er zijn ook al muizen gemaakt die slimmer en sterker zijn en langer leven dan gewone muizen.

De muis is de pionier in de nieuwe wereld van de biotechnologie. De meeste muizen dienen als diermodel voor onderzoek naar humane genetische ziekten, Zonder die knock-out muizen waren de meeste doorbraken in de biomedische wetenschappen van de afgelopen 25 jaar niet mogelijk geweest. Bioloog en filosoof Ellen ter Gast onderzocht hoe een eenvoudig knaagdier zo’n glansrijke wetenschappelijke carrière heeft kunnen maken. Voor haar is het niet zozeer de vraag of deze technologieën ooit op de mens zullen worden toegepast maar wanneer dat zal gebeuren. Ze gaat in op de verwachtingen en angsten die ten grondslag liggen aan de biotechnologierevolutie. De genetisch gemodificeerde muis is voor haar afwisselend een monster van Frankenstein, een held, een Messias, een levend artefact en een deerniswekkend proefdier. De biotechnologen hebben geen monster gecreëerd, maar hebben er een ontdekt: het feit dat DNA van nature manipuleerbaar is en dat de mens dus maakbaar is, net als de muis. De vraag, aldus Ter Gast, is niet zozeer waar de biotech-revolutie ons toe zal leiden, en of dat goed is of slecht, maar veeleer of we er klaar voor zijn.

‘Biotech pioneers. A philosophical inquiery concerning the genetically engineered Mouse’, ISBN 978-90-9022260-8 (nog geen handelseditie verkrijgbaar).

-----

BV Ziekenhuis - deel 4

Vierde en laatste deel van de reportageserie BV Ziekenhuis. Verslaggever Guido Spring verbleef de afgelopen weken in het Slotervaart-ziekenhuis in Amsterdam en portretteert in BV Ziekenhuis het eerste algemene ziekenhuis in Nederland dat geheel in commerciële handen is. Wat kan in een commercieel gerund ziekenhuis wel, wat in een regulier ziekenhuis niet kan? Welke nieuwe producten en behandelwijzen biedt het ziekenhuis aan om zich van andere ziekenhuizen te onderscheiden?

... de standpunten van Geert Wilders. Is dat een goed idee? Interview met VVD-Kamerlid Henk Kamp.

Demonstratie tegen invloed van Nederland op de Antillen
Op Curaçao demonstreerden dit weekend duizenden mensen tegen de toenemende invloed van Nederland op de Antillen. Gesprek met Paul Comenencia, gevolmachtigd minister van de Nederlandse Antillen. Comenencia reageert ook op het voornemen van minister Vogelaar om een databank te gebruiken waarmee Antilliaanse risicojongeren beter gevolgd kunnen worden.

Klimaattop Bali
Wat kan de wereld doen tegen de klimaatverandering en de opwarming van de aarde? Dat is de vraag die de komende weken centraal staat op de VN-klimaattop op Bali, Indonesië. Een gesprek met biochemicus en hoogleraar milieukunde Lucas Reijnders.

Ik zal je leren!
In deze onderwijsrubriek is leraar Ton van Haperen te gast. Vandaag over de parlementaire onderzoekscommissie naar onderwijsvernieuwingen.

11:00 uur: Het Buitenland: Pakistan
Bijna is de noodtoestand in Pakistan voorbij. Dat heeft tenminste president Musharraf gezegd. Maar het merendeel van de bevolking vertrouwt de president niet. Zeker niet als het gaat om de reden waarom hij de noodtoestand moest uitroepen. Journalisten verdenken hem ervan dat hij zelfs een oorlog in het noorden van Pakistan creëerde, om de noodtoestand uit te kunnen roepen. Musharraf, zo vinden de media, heeft terrorisme misbruikt om zijn eigen positie te redden. Een verslag vanuit Pakistan van correspondent Wilma van der Maten.

10:00 uur: 'Audiografie' van Martin Ros
Martin Ros, al meer dan twintig jaar boekbespreker op radio 1, is een fenomeen geworden. Binnenkort is dat voorbij want eind deze maand moet hij weg bij de Tros Nieuwsshow. Wat gaat er verloren als we de stem van Martin moeten missen? Een portret met Henk Kraima van de Stichting voor Collectieve Propaganda voor het Nederlandse Boek en met schrijver en uitgever Wim Hazeu.

10.30 uur: Uitgenodigde vluchtelingen. Wie dat precies zijn? Mensen die het in hun eigen land zo slecht hebben, dat Nederland ze uitnodigt om hier naartoe te komen. Voor hen geen tergende asielprocedure, maar zonder gedoe en discussie een veilige plek. We nemen er jaarlijks 500 van op. Vluchtelingenwerk Nederland is sinds kort een lobby begonnen om dat aantal te verdubbelen. Er zijn veel meer mensen die gered kunnen worden, vindt deze organisatie. Mensen die zo veel leed moesten doorstaan, dat een nieuw begin in ons land er zelfs door bemoeilijkt wordt. Bijvoorbeeld Maryam Hassan Ali uit Ethiopië. Verslaggever Steven Emmens zocht haar op in haar leuke appartement.

10.45 uur: Het ‘Junkfood Kookboek’. Wie nu denkt aan patat en vette snack heeft het verkeerd. In het Junkfood Kookboek staan recepten van (ex)-verslaafden, variërend van Gümussoep tot Devils’ food cake. In de studio zitten de schrijvers Arjan Noteboom, zelf ex-verslaafde, en Adri Hulshoff, die werkt voor Tactus Verslavingszorg.
U kunt het boek bestellen op het mailadres: intact@tactus.nl Het boek kost € 14,95 inclusief verzendkosten.

09.00 uur: De Ochtenden aan tafel met...

1. Minister van Defensie Eimert van Middelkoop licht aan tafel het kabinetsbesluit toe om tot eind 2010 in Uruzgan te blijven. Persbericht:

Van Middelkoop: “Terugtrekken was nooit een optie”

“Voor mij is het nooit een reële optie geweest om terug te trekken. Dat zou kapitaalvernietiging zijn, je bent er een project gestart. De realiteit gebiedt te zeggen: stoppen met die verantwoordelijkheid, nee, dat zou ik onverantwoordelijk hebben gevonden.” Dat verklaarde Minister van Defensie Eimert van Middelkoop vanmorgen in het radio 1 programma “De Ochtenden” (EO).

Begin juli moest de minister nog door het stof na zijn uitlatingen over de politieke intentie van het kabinet om na 2008 nog langer in Uruzgan te blijven. Aan de kamer bood hij zijn excuses aan: "Alle opties staan nog open. Het was een verspreking", zo zei de minister destijds over het kabinetsbesluit om te onderzoeken of en zo ja hoe de missie verlengd moest worden. Voor een Kamermeerderheid was daarmee de kous af.

Voorts verklaarde Minister van Middelkoop (ChristenUnie) vanmorgen op radio 1 het niet eens te zijn met de kritiek van vice-premier Wouter Bos (PvdA) op het vermeende gebrek aan solidariteit van de Navo-partners. Volgens de minister van Defensie is de steun van de Navo-partners wel degelijk 'substantieel'. "We hebben steun gekregen van een heleboel landen en dat is zeker niet slecht. Het is ook niet erg dat het zo weinig militairen zijn want daardoor blijft Nederland de leading nation."

PvdA-leider Wouter Bos verklaarde dit weekeinde op de PvdA-website hevig teleurgesteld te zijn in de Navo. De gebrekkige steun van de Navo-partners voor de missie in de Afghaanse provincie Uruzgan maakte het voor de vice-premier moeilijk om een beslissing te nemen over een langer verblijf van Nederlandse troepen. Hij vindt het 'eigenlijk onverteerbaar dat de respons van Navo-partners om Nederland bij te staan of te vervangen in Uruzgan zo beperkt was.

Minister van Defensie Van Middelkoop beaamde in “De Ochtenden” wel dat er een einde aan de missie moet komen voor Nederland: “1 December 2010 zijn alle soldaten weg uit Uruzgan.”

En verder:

1. Kennard Bos, uitvoerend producent van 'GTST'. Sinds 1990 zijn er maarliefst 3500 afleveringen van Goede Tijden Slechte Tijden gemaakt. Welke maatschappelijke rol vervult deze soap? En hoe komt die tot stand?

1. Huishistoricus Wim Berkelaar behandelt de geschiedenis van de Russische democratie.