Genomic Imprinting

Je krijgt evenveel erfelijk materiaal van je vader als van je moeder en dus zou je verwachten dat beide ouders evenveel invloed hebben op de uitkomst van die genen: hun kind. Maar langzaam ontdekken wetenschappers dat voor sommige eigenschappen slechts één ouder verantwoordelijk is. 'Genomic imprinting' wordt dit merkwaardige fenomeen genoemd.

In de praktijk zorgt genomic imprinting voor een soort ouderlijk getouwtrek in de baarmoeder, met als gevolg dat er voor een gezonde nakomeling altijd twee ouders nodig zijn om het proces evenwichtig te laten verlopen. Dat klinkt nogal logisch, maar bij het kloneren van zoogdieren kan dat een probleem opleveren. Een kloon heeft immers DNA van slechts een ouder, niet van twee.

Celbioloog Frank Sleutels van de Erasmus Universiteit Rotterdam deed onderzoek naar genetic imprinting en komt tot de conclusie dat het maken van een gezonde zoogdier-kloon hierdoor een hopeloze zaak is. Verslaggeefster Corlijn de Groot zocht hem op in zijn lab.

-----

Multicultureel recht

In Turkije is eerwraak een verzachtende omstandigheid bij moord. Moeten wij daar rekening mee houden als een Turk hier in Nederland om die reden iemand om het leven brengt? Naarmate de grenzen vervagen en samenlevingen steeds multicultureler worden, wordt ook de toepassing van het recht ingewikkelder. Immigranten willen niet alleen dat hun cultuur, maar ook hun rechtsgevoel gerespecteerd wordt. Maar wat te doen als hun normen, waarden en wetten totaal verschillen van die in hun nieuwe vaderland? Aan de universiteit van Amsterdam is Andre Hoekema benoemd tot professor in rechtspluralisme. Noorderlicht vraagt hem hoe de multiculturele samenleving in Nederland ons rechtssysteem in de toekomst zal beinvloeden.

-----

BUITEN DE WETENSCHAP: reisrisico en kostenverhaal

Onmiddellijk na de vrijlating van de gegijzelde Nederlandse motorrijder in de Sahara deze zomer, barstte de discussie los over de vraag of de reizigers zelf verantwoordelijk waren voor hun avontuur. Moet de overheid wel opdraaien voor alle kosten als iemand doelbewust een gevaarlijke gebied heeft opgezocht? Tot nog toe was het beleid in Nederland niet gericht op kostenverhaal, maar daar komt met ingang van 1 januari een eind aan. Minister Bot van Buitenlandse Zaken schreef vorige week in een brief aan de Tweede Kamer dat kosten die worden gemaakt in geval van bijvoorbeeld vermissing of ontvoering 'op discretionaire wijze doorbelast gaan worden'. Aan de telefoon is Paul Bierbooms, advocaat bij Wijn en Stael Advocaten, hij schreef een proefschrift over kostenverhaal door de overheid.

10.00 - 11.00: HET BUITENLAND

The Father Fortune Affair

Na schandalen over seksueel misbruik door religeuzen in Amerika, Canada en Australië, is Ierland aan de beurt. Op dit moment worden meer dan vijfentwintighonderd klachten door een speciale regeringscommissie onderzocht. Er is al voor tonnen aan schadevergoeding uitgekeerd. Daarnaast lopen er nog politie-onderzoeken tegen tientallen broeders, priesters en nonnen.
Kortom, de kerk staat de laatste jaren op haar grondvesten te trillen. De beerput is open en het stinkt. Maar betekent dit het einde van de katholieke macht in Ierland?
Jacqueline Maris sprak met betrokkenen, te beginnen met slachtoffers van twee beruchte pedofielen: Father Shaun Fortune en Father Brendan Smyth, die - met medeweten van de kerkelijke autoriteiten - vele kinderen en jongeren misbruikten.

Interessante literatuur, te bestellen via de American Bookstore:
The New Anti-Cantolicism - The Last Acceptable Prejudice, door Philip Jenkins, uitgegeven door Oxford University Press
en
Suffer The Little Children - The Inside Story Of Ireland's Industrial Schools, door Mary Raftery & Eoin O'Sullivan, uitgegeven door New Island.

---

Ierland, EU-voorzitter

Op één januari zal Ierland het voorzitterschap van de Europese Unie overnemen van Italië. Ierland blijft EU-voorzitter gedurende het eerste half jaar van 2004. Daarna is het de beurt aan Nederland.
Hoe zal Ierland het doen, na het tumultueze voorzitterschap van Italië? Een gesprek met Barto Pronk, europarlementariër voor het CDA. Hij kent het land goed en komt er regelmatig, want Barto Pronk is getrouwd met een Ierse.

---

9.00 - 10.00: HET INTERVIEW

De Nederlandse gezondheidszorg

Journalist Karin Jusek hoorde twee jaar geleden dat zij niet lang meer te leven had. Diagnose: kanker in een ver gevorderd stadium. Er was een lange lijdensweg aan vooraf gegaan: wachten op afspraken met artsen, wachten op uitslagen van onderzoeken, wachten op opname. En vervolgens hoorde zij dat er geen redden aan was. Ze moest alle hoop laten varen. Zij en haar man namen geen genoegen met die boodschap. Na het fatale nieuws belden Jusek en haar man vrienden in het buitenland, ze speurden het internet af en vonden een Duitse kliniek die haar toch nog wilde opereren.
Nu, twee jaar later, is Karin Jusek gezond verklaard. Maar hoe ziek is de Nederlandse gezondheidszorg?

*
De kanker van Karin Jusek ging echter uit van het endometrioseweefsel in de buikholte. Het endometrium is als het ware de binnenbekleding van de baarmoeder. Zoals Karin heeft uitgelegd, kan dat weefsel aan de wandel gaan en in de buikholte of andere gedeelten van het lichaam terecht komen, b.v. zelfs de neusholte. Zij had endometriosehaarden in het kleine bekken, het onderste deel van de buikholte. In die endometriosehaarden zijn de (primaire) tumoren ontstaan. Er waren geen uitzaaingen.
Endometriosekanker is in zoverre bijzonder, dat het niet direct een orgaan betreft, zoals de baarmoeder of de alvleesklier - een reden waarom het vaak verkeerd ingeschat wordt. Het weefsel stamt echter wel van een orgaan - de baarmoeder - en gedraagt zich als zodanig. Daarom is endometriose bij de menstruatie ook vaak erg pijnlijk en verdwijnen de klachten meestal in de overgang omdat het endometrioseweefsel dan 'uitdroogt'. Endometrioseweefsel heeft enkele eigenschappen die tumoren ook hebben: het kan woekeren en het kan omliggende organen, bloedvaten en zenuwen beschadigen. In de tijd dat het weefsel actief is, kan in dit weefsel dezelfde kanker ontstaan als in het endometrium - de baarmoeder.

Het weefselonderzoek schat dit vaak verkeerd in. De zogenaamde 'tumormarkers' zijn hetzelfde bij een alvleesklierkanker als bij baarmoederkanker. Het kankerweefsel van een primaire endometriosekanker is onder de microscoop moeilijk van een uitzaaing van een alvleesklierkanker te onderscheiden. Dit onderzoek alleen is nooit voldoende om een definitieve diagnose af te geven.

De officiële diagnose was adenocarcinoom met een onbekende primaire tumor (ACUP). Dit is een op zich regelmatig voorkomende diagnose en in de meeste gevallen gaat het dan om een primaire tumor in één van de organen die uitgezaaid is. In Karin haar geval werd er vanuitgegaan dat de primaire tumor in de alvleesklier zat. Alvleesklierkanker is een bijzonder agressieve vorm van kanker, die al uit kan zaaien als de primaire tumor pas zo groot is als een speldeknop. De alvleesklier is bovendien heel moeilijk te opereren en als het al kan zijn de gevolgen voor de patiënt enorm.
In Karin haar geval is de eerste operatie niet uitgevoerd met het doel kanker te verwijderen. Bij die operatie is er daarom ook niet op gelet dat al het kankerweefsel verwijderd werd en de snijvlakken 'schoon' zijn. De tweede operatie was belangrijk om dat alsnog te doen en om de juiste diagnose te kunnen stellen. De operatie heeft met name zo lang geduurd - 11 uur - omdat het kleine bekken een erg moeilijk operatiegebied is. Er lopen veel belangrijke bloedvaten en zenuwen doorheen die niet beschadigd mogen worden. Daarnaast is Karin tijdens de operatie bestraald. Twee weken na de operatie is begonnen met aanvullende bestraling van het operatiegebied ondersteund met één keer per week chemotherapie.

Pas door middel van de tweede operatie en het uitvoerig onderzoek van de buikholte en van het weefsel dat toen is verwijderd kon de definitieve diagnose gesteld worden: adenocarcinoma in het endometrioseweefsel zonder aangetaste lymfeklieren of uitzaaingen.
Inmiddels is de behandeling meer dan twee jaar geleden en wordt Karin eens per half jaar gecontroleerd tot vijf jaar na de behandeling. Na circa tien jaar moet de controle hervat worden vanwege het risico op (secundaire) kanker in het operatiegebied als gevolg van de bestraling.

---

ARTIKEL JUSEK:
Bron: Financiële Dagblad

Het poldermodel van overleg en consensus leeft ook in de zorg. Dat is prettig voor artsen: geen starre hiërarchie, diagnoses per meerderheidsbesluit en gedeelde verantwoordelijkheid. Maar waar iedereen verantwoordelijk is, is het in feite niemand. Het verhaal van een patiënt die met een moeilijk te diagnosticeren ziekte in de molen terechtkwam en ontdekte er helemaal alleen voor te staan.

Pas na dreiging met een advocaat kreeg ik een operatiedatum
Waarom zijn zoveel artsen onverschillig en soms ronduit onbeschoft?
Karin Jusek
Op 12 juli 2001 hoorde ik dat ik kanker in een vergevorderd stadium had. Hoeveel tijd mij nog zou resten was niet precies te zeggen, maar lang zou het niet meer duren. De arts die het slechte nieuws vertelde, deed haar best om vooral één ding duidelijk te maken: ik moest geen valse verwachtingen koesteren. Op mijn tegenwerping: 'Maar u laat mij geen enkele hoop', verdubbelde de oncoloog haar inspanningen. Hoop was niet aan de orde. Ik moest goed begrijpen hoe ernstig mijn situatie was en dat artsen niets meer voor mij konden doen. Hoewel, ze zouden nog wel proberen uit te zoeken wat voor kanker ik eigenlijk had, want dat was niet zeker. De patholoog dacht aan een maag- of pancreastumor en naar deze primaire tumor zou nog gezocht worden. Een endoscopie, een longfoto en een mammografie waren gepland.

Dit hoorde ik op de dag dat ik uit het ziekenhuis ontslagen zou worden. Ik had de week daarvoor een ingewikkelde operatie ondergaan om mij van endometrioseweefsel te bevrijden. Endometriose is afgeleid van endometrium, de binnenbekleding van de baarmoeder. Dit baarmoederweefsel gaat graag op stap. Het kan tot in het slijmvlies van de neus opklimmen. Waar het komt, blijft het kleven en veroorzaakt complicaties of zorgt voor onvruchtbaarheid. Endometriose wordt beschouwd als zeer pijnlijk maar ongevaarlijk.

Geen tijd, verkeerd begrepen
Ik wist al lang dat ik endometriose had, maar pas in het najaar van 1999 begon de pijn in mijn buikholte echt op te spelen. Ik woonde toen in Wenen en mijn gynaecoloog hoopte met hormooninjecties een eind aan de ellende te maken. Dat hielp niet veel en de arts vond in de zomer van 2000 dat ik aan een operatie moest denken. Maar ik stond op het punt om naar Nederland terug te gaan en stelde het uit. Endometriose was immers ongevaarlijk.

In Nederland kwam ik - na een nare ervaring in het ziekenhuis van mijn toenmalige woonplaats - aan het eind van het jaar terecht in een ziekenhuis dat ik het Academisch Randstadziekenhuis (ARZ) zal noemen. Intussen leefde ik al op heel sterke pijnstillers. Toch moest ik zes maanden wachten op de mri-scan. Daarna vond ook deze gynaecoloog een operatie nodig, maar een afspraak maken was niet mogelijk - de chirurg werkte niet mee. Niet aanwezig, geen tijd, verkeerd begrepen, het lukte niet eens om een afspraak te maken voor een gesprek, laat staan voor een operatie.

Kort na de scan kreeg ik op weg naar huis van mijn werk een collaps. Een uit de hand gelopen blaasontsteking had een nierbekkenontsteking veroorzaakt. Het streekziekenhuis waar ik in belandde, probeerde drie dagen lang de mri-opnames van het ARZ te krijgen. Maar de radioloog was achtereenvolgens vrij, ziek en ten slotte kon niemand de opnames vinden. Ik vroeg Frits, mijn man, met mijn advocaat te dreigen. Het hielp. De opnames kwamen nog dezelfde dag binnen. De uroloog waarschuwde mij: 'Mevrouw, u moet zorgen zo snel mogelijk geopereerd te worden.' Ik moest niet denken dat endometriose altijd ongevaarlijk was. Hijzelf ondernam niets.

Mijn gynaecoloog probeerde opnieuw vergeefs een afspraak met de chirurg te maken. Mijn Weense arts beloofde binnen twee weken een operatietermijn voor mij te regelen. Ik nam contact op met het advocatenkantoor dat voor de Consumentenbond bezig was operaties in het buitenland af te dwingen. Opnieuw bleek een dreiging te helpen: ik kreeg alsnog een operatiedatum. Hoewel, om toch te kunnen opereren had mijn gynaecoloog met een andere chirurg genoegen genomen. De operatie duurde vierenhalf uur en daarna hoorde ik dat alles goed was gegaan. Op de afgesproken dag kwam Frits mij afhalen en hoorden we het oordeel: kanker in een vergevorderd stadium.

Nadat de artsen ons alleen hadden gelaten, besloten Frits en ik dat we het daar niet bij zouden laten. Ik belde een Oostenrijkse vriendin. Ik had in Wenen over een fantastisch Duits ziekenhuis gelezen, daar wilde ik heen. Elfriede kwam binnen twee uur met alle nodige namen en telefoonnummers. Wij twijfelden er geen moment aan dat ik kanker had. Maar Frits zei ook meteen: 'Hier klopt iets niet. De stelligheid waarmee ze je tot hopeloos geval verklaren, past niet bij het schamele bewijs dat ze hebben.'

Frits nam vrij om informatie in te winnen. In de tussentijd zouden we consequent proberen zo normaal mogelijk te leven. De dag na mijn thuiskomst ging ik met hem boodschappen doen. Het was 13 juli en bloedheet maar de modezaak had al winterkleren in de etalage. Nieuwsgierig liep ik erop af om plotseling te stoppen. Ik zou geen winterkleren meer nodig hebben en dan wilde ik er ook helemaal niet naar kijken. Verward stond ik daar. Normaal leven was moeilijk.

Intussen had Frits contact opgenomen met specialisten over de hele wereld, die allemaal bereidwillig adviezen gaven. Een Hamburgse pancreasspecialist liet hem eerst mijn dossier faxen waarna hij met Frits belde. Hij was heel stellig: pancreas- of alvleesklierkanker kon zonder petscan helemaal niet gediagnosticeerd worden. Zeker niet als er bij het pathologisch onderzoek geen Langerhans-cellen waren aangetroffen, zoals bij mij het geval was. Frits nam contact op met de gynaecoloog in het ARZ die nu voor mij verantwoordelijk was. Ik werd weliswaar als internistisch geval beschouwd, maar door geen enkele internist gezien. De professor was behulpzaam. Als wij dachten dat een petscan nodig was, zou hij informatie inwinnen. Het ARZ had geen petscan, maar ik kon naar Groningen.

Deze zoektocht naar de onbekende primaire tumor leverde uiteindelijk niets op, maar het ARZ hield vast aan de diagnose maag- of pancreaskanker. De herhaalde vragen van Frits, of het niet mogelijk was dat de endometriose kwaadaardig was geworden, werden afgedaan met: 'Dat komt zo zelden voor, dat zal het wel niet zijn.'

Ik begon intussen mijn kamer op te ruimen. Tot mijn verbijstering vond ik een Duits bericht over een kankerkliniek in Freiburg dat ik maanden geleden uit een tijdschrift had gehaald. Als Midden-Europeaan neig ik tot pessimisme. Maar deze ontdekking moest en zou positief geïnterpreteerd worden: ik had al aan mijn redding gewerkt nog voor ik wist dat ik ziek was. In deze Klinik für Tumorbiologie in Freiburg kon ik meteen terecht, en kwam ik in contact met een gynaecoloog. Deze arts was kort maar duidelijk: een tweede operatie was dringend nodig. 'U zult door de chef geopereerd worden', zei hij, 'het kan in principe in september.' Ik besloot ter plekke dat ik de operatie wilde. Mijn zorgverzekeraar ging akkoord en zo vertrokken we een maand later weer naar Freiburg. Vanaf het begin ging alles goed. De assistent van Professor K. vertelde mij bij de kennismaking trots: 'Onze prof haalt tumoren er uit, waar andere artsen al lang hebben opgegeven.' Meteen na het eerste onderzoek zei Professor K. 'Ik kan mij vergissen, maar volgens mij is dit een primaire tumor en geen uitzaaiing. Die voelen anders aan.' En toen we van de onderzoekskamer naar de spreekruimte terugliepen, legde hij even een arm om mijn schouders. 'Dit moet vreselijk zijn voor u', zei hij, 'maar ik vind dat u zich goed houdt.'

Elf uur opereren
Op de dag voor de operatie ging het alsnog mis. Ik werd uitgebreid voorgelicht over operatie en risico's, begon aan het eerste infuus voor de chemotherapie en moest mijn darm schoonspoelen. Midden in dit programma verscheen een internist met de mededeling dat ik misschien toch alvleesklierkanker had. Als hij gelijk had, was de tumor binnen het endometrioseweefsel inderdaad een uitzaaiing. De verpleegster zag mijn paniek en stelde voor dat Frits de nacht bij mij zou blijven.

De volgende ochtend werd het operatieschema gewijzigd. 'Wij doen het zo', zei Professor K. 'Wij beginnen bovenaan en bekijken eerst maag en pancreas. Mocht daar iets zijn, dan gaan we niet verder, maar bedenken een andere strategie. Voor u geldt, hoe langer u geopereerd wordt, hoe beter het is.' En tegen Frits: 'Zodra wij weten wat er met de pancreas aan de hand is, kom ik naar buiten.' Hij zou tijdens de operatie drie keer naar Frits toekomen om hem 'bij te praten'. Toen ik wakker werd, zei Frits: 'Elf uur! Ze hebben je elf uur lang geopereerd!' Ik had een vaag gevoel dat dit een goed teken was. Opgelucht was ik nog niet. Misschien had ik nog niet alles gehoord.

De volgende dag begon ik te geloven wat Frits vertelde. Het was Professor K. gelukt om al het kankerweefsel uit mijn buikholte te verwijderen. De lymfeklieren bleken niet aangetast. En het was endometriosekanker. De patholoog had meer dan veertig onderzoeken tijdens de operatie gedaan en ze waren er zeker van dat het om een primaire tumor zonder uitzaaiingen ging. Daarmee was een chemotherapie van de baan. Ik moest wel vier weken bestraald worden en zou daarbij een radiotherapie ondersteunende chemokuur krijgen. Het was de best mogelijke uitslag. En ik was van de enorme druk verlost steeds zelf beslissingen te moeten nemen. Ik was nu in goede handen. Als wij de diagnose van het ARZ hadden geaccepteerd, was het uiteindelijk te laat geweest om nog te opereren. Nu maakte ik een kans om de ziekte te overleven.

Terwijl mijn lichaam zijn taken een voor een hervatte, raakte ik psychisch in de knoop. Terug op de afdeling bleek ik bang in het donker en werd ik elke avond tegen tien uur misselijk. Altijd als Frits afscheid nam. De verpleegster stelde daarom voor dat hij een paar nachten zou blijven slapen. De misselijkheid verdween meteen. Frits nam een deel van mijn verzorging over, en logeerde twee weken op de afdeling vrouwenheelkunde.

Ik kreeg niet veel tijd om van de operatie te herstellen. De radiotherapie moest snel beginnen. Eén keer per week kreeg ik een chemokuur en vijf dagen bestraling. Ik zorgde ervoor dat ik op 'mijn' afdeling aan het infuus kwam en werd elke week weer hartverwarmend ontvangen en verwend. De verpleegsters lachten om mijn passie voor eten, omdat ik met een groen gezicht van misselijkheid in bed kookboeken en tijdschriften lag te lezen.

Toen wij uit het ziekenhuis vertrokken, begon ik te tobben. In de kliniek hadden ze steeds gezegd dat ik 'een kans verdiende'. In het begin vond ik dat verwarrend. Ik begreep niet waarmee ik deze kans verdiend had en was bang deze weer te verspelen. Dan zouden ze mij laten vallen, zoals in het ARZ. Ik probeerde zo goed mogelijk op te letten om mijn kansen veilig te stellen. Gelukkig kwam ik vrij snel tot de conclusie dat hier kennelijk iedereen een kans verdiende. Ik was gerustgesteld. Maar niet voor lang. Nu werd ik achtervolgd door de vraag: waarom vonden ze in het ARZ niet dat ik een kans verdiende? Waarom hebben ze mij daar zo achteloos bij het vuil gezet? Ik neem niemand de foute diagnose kwalijk. Het was geen makkelijke zaak en mensen maken fouten. Maar de achteloosheid waarmee ik daar ter dood werd veroordeeld, was onverteerbaar. Elke nacht vroeg ik aan de professor van het ARZ waarom ze daar geen moeite voor mij hebben gedaan. Ik had geen controle over deze gesprekken, ze begonnen zomaar en eindigden pas als ik wakker werd.

Nederland-Duitsland
Het enige waar ik nu - twee jaar later - nog mee kamp, is vermoeidheid en af en toe een paniekaanval. Volgens controle-onderzoek ben ik gezond. Medicijnen hoef ik niet te nemen. De schok die kanker veroorzaakt, heb ik redelijk verwerkt, maar de manier waarop ik werd behandeld en het enorme verschil met de zorg in Duitsland, houdt mij nog steeds bezig. Wat is er mis met de Nederlandse zorg? Waarom zijn zoveel artsen - ik had met zeven Nederlandse ziekenhuizen te maken - zo vaak onverschillig (de ouderen) en soms ronduit onbeschoft (de jongeren)? Waarom laten ze je hier op uitslagen die leven of dood betekenen, rustig dagenlang wachten, terwijl je in Duitsland binnen een kwartier wordt verteld hoe je ervoor staat?

Van vrienden, kennissen en collega's hoorde ik intussen zoveel schrijnende verhalen over de behandeling die lotgenoten in Nederlandse ziekenhuizen ondergingen, dat duidelijk is dat mijn geval geen uitzondering is. In gesprekken met artsen en apothekers kreeg ik vaak te horen dat men zich in Nederland niet op de patiënt richt, maar op de ziekte of het medicijn. Medici verwachten van patiënten geen betrouwbare informatie, omdat die 'emotioneel' en dus niet objectief zijn. Dat verklaart een leus als 'Meten is weten', alsof artsen ingenieurs zijn. Nederlandse medici gaan er kennelijk van uit dat zij een exact vak beoefenen. Daarom concentreren ze zich op ziekte of medicijn en maken een boog om de onbetrouwbare, want niet objectieve patiënt. Maar de geneeskunde is geen exact vak, er zijn zoveel afwijkingen in ziektepatronen dat je niet uit kunt gaan van 'als a dan b'. Het gevolg is dat afwijkingen, zoals in mijn geval, soms gewoon genegeerd worden. Zelfs na mijn operatie in Duitsland kreeg ik van een arts hier te horen dat endometriosekanker haast niet voorkomt, wat kennelijk als synoniem geldt voor 'nooit'. Ongehinderd door kennis van zaken voegde de jonge arts er sarcastisch aan toe: 'Maar het is natuurlijk mogelijk dat uitgerekend u zoiets zeldzaams hebt opgelopen.'

Ook het medische poldermodel - een geval wordt door de groep besproken en de diagnose in overleg bepaald - kan bijdragen aan de enorme afstand tussen arts en patiënt. Het collectief verlost de individuele arts van zijn verantwoordelijkheid voor een patiënt. Dat is voor hem prettig maar voor de patiënt een ramp. Op zijn minst omdat je er als patiënt alleen voor staat. Zo kan het gebeuren dat een specialist je dringend aanraadt om je te laten opereren, terwijl een ander laat weten dat hij wel wat beters te doen heeft. Dat kan ertoe leiden dat alleen patiënten die dreigen, advocaten te hulp halen of naar het buitenland uitwijken een kans maken als het om ernstige ziektes gaat. Voor een van de rijkste landen ter wereld is dat een brevet van onvermogen.

---

Ayaan Hirsi Ali werd geboren in Mogadishu (Somalië) en islamitisch opgevoed. Haar vader zat als politieke tegenstander van dictator Mohamed Siad Barre in de gevangenis, en zij zag hem pas toen ze zes jaar was. In 1976 vluchtte haar vader naar het buitenland. Het gezin reisde hem achterna. Via Saoedi-Arabië en Ethiopië kwam hij in Kenia. Op haar tiende werd Hirsi Ali uitgehuwelijkt aan een Canadese neef, waarop ze via Duitsland naar Nederland vluchtte. Daar kwam ze in november 1992 aan.
In Nederland studeerde Hirsi Ali politicologie aan de Rijksuniversiteit te Leiden. In 1997 werd zij genaturaliseerd tot Nederlandse. Zij werkte onder meer als tolk/vertaalster Somalisch-Nederlands bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst, de rechterlijke macht, abortusklinieken en diverse onderwijs- en gezondheidsinstellingen; in 2001 werd zij medewerker (onderzoek emancipatie en integratie van islamitische vrouwen in Nederland) van de Wiardi Beckman Stichting. In oktober 2002 stapte zij over van de PvdA naar de VVD. Zij was medewerker van de VVD-Kamerfractie en is sinds 30 januari 2003 lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal.
Hirsi Ali dook in 2002 onder en vertrok enige tijd naar de Verenigde Staten, nadat zij zich in een discussieprogramma op televisie negatief had uitgelaten over de moeizame integratie van moslimvrouwen en de rol van de Islam daarbij.

Publicaties:

• "Schurende normen. Over integratie als inwijding in de moderniteit", in: 23ste jaarboek voor het democratisch-socialisme (2002)
• "De zoontjesfabriek - over vrouwen, Islam en integratie" (Amsterdam, 2002)

Psychotherapie

Onlangs kreeg de Amsterdamse hoogleraar Paul Emmelkamp de Senior Heymans prijs. Die onderscheiding krijg je voor bijzondere wetenschappelijke verdiensten. Emmelkamp doet onderzoek op een groot aantal terreinen, zoals een variatie aan angststoornissen, depressie, burn-out, verslaving, relatieproblemen, opvoedingsproblemen en sexuele gedragsstoornissen.

Voor Noorderlicht een goede aanleiding om eens uitgebreid door te praten over de stand van zaken van het onderzoek en de therapieën op deze verschillende gebieden.

-----

NIEUWSBERICHT

Een Gezonde Relatie?

Een gezonde relatie is goed voor je mentale gezondheid. Maar wat die gezonde relatie precies inhoudt, verschilt nogal voor mannen en vrouwen.
Uit Brits onderzoek onder meer dan 4000 mensen blijkt dat mannen het gelukkigst zijn wanneer ze niet trouwen, maar wèl samenwonen. Voor vrouwen geldt juist dat ze het beste met hun eerste liefde kunnen trouwen òf helemaal niet aan een partner moeten beginnen. Als de relatie stukloopt, gaan mannen er ook anders mee om dan vrouwen. Bij het zien van zijn volgende liefje is het verdriet van de man al weer snel vergeten. Vrouwen geven aan veel langer last te houden van de emotionele nasleep.
Hoewel het huwelijk lange tijd als waarborg voor psychisch welzijn werd gezien, is dat dus niet altijd het geval. Het onderzoek is gepubliceerd in de 'Journal of Epidemiology and Community Health'.
**

Nieuws over het Voynich manuscript, ultradunne glasvezels en het mobius-molecuul vindt u bij 'Nieuws'.

-----

BUITEN DE WETENSCHAP: Actie Eindspurt

'Ziet u kans meer Melketiers een reguliere baan te geven?' Met die vraag adverteerde het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een maand geleden voor de 'actie eindspurt'. Het ministerie wil werkgevers stimuleren om nog dit jaar 10.000 gesubsidieerde banen -zogenaamde I/D-banen (spreek uit: I en D banen) om te zetten in reguliere banen. Werkgevers die er op tijd bij zijn, kunnen een subsidie van maximaal 17.000 euro krijgen. Toch lopen zij nog niet warm voor het omzetten van de I/D-ers (spreek uit: I en D-ers)
Inmiddels is bekend geworden dat deze 'actie eindspurt' verlengd is tot 1 juli. De VPRO volgt drie Melketiers. Aan de telefoon
Liesbeth Kortstam, telefoniste en receptioniste bij Alcides in Amsterdam.

10.00 - 11.00: HET BUITENLAND

Irak

Twee Nederlanders, twee 'vrije jongens', hebben deze zomer een kantoor geopend in Bagdad. De race om orders binnen te slepen is in volle gang en Arie Bruin en Arwin Baan hebben zich in de strijd geworpen.
Ze willen het Nederlandse bedrijfsleven terzijde staan, door de noodzakelijke registraties te verzorgen en contacten te leggen met Iraakse partners.

Levantium, het handelsadviesbureau heeft zich ook gericht op openbare inschrijvingen.
Die lagen tot voor kort bij de Iraakse ministeries klaar, maar dat is nu afgelopen, volgens Arie Bruin.
Arie Bruin, net terug uit Irak, gaat dit ingewikkelde spel van geven en nemen uitleggen.

---

Tsjetsjenië

Al sinds 1994 is Rusland verwikkeld in een bloedig conflict met het voormalige Russische republiekje Tsjetsjenië. Het eerste conflict, met de Tsjetsjeense onafhankelijkheid als inzet, duurde twee jaar. Het tweede aanslepende conflict is al aan de gang sinds 1999. Hoewel president Poetin al meer dan een jaar beweert dat de toestand in Tsjetsjenië genormaliseerd is, blijven er doden vallen bij confrontaties tussen het Russische federale leger en de rebellen. Ondertussen is er in het aangrenzende Ingoesjetië een probleem bijgekomen: de Russische regering wil dat de tachtigduizend Tsjetsjeense vluchtelingen die in Ingoesjetië verblijven, terugkeren naar hun land. Als ze dat niet goedschiks doen, dan zorgt Moskou er wel voor dat het kwaadschiks gebeurt. De Russische autoriteiten gebruiken daarbij methodes die weer tot een heleboel bezorgde reacties heeft geleid van mensenrechtenorganisaties.

Een gesprek met twee Nederlanders die onlangs nog in dit onstuimige deel van de Kaukasus waren: de fotograaf Eddy van Wessel en Rusland-correspondent van het dagblad Trouw, Wendelmoet Boersema.

---

Congo

Kamituga, een dorpje in het binnenland van Congo, hondertachtig kilometer van de grens met Rwanda. Voor de oorlog woonden er veertigduizend mensen. Vandaag, een paar jaar later, telt Kamituga honderdveertigduizend inwoners. Koen Vlassenroot, verbonden aan de Universiteit van Gent, is net terug uit Kamituga. Hij deed daar onderzoek naar de impact van de oorlog die er de afgelopen jaren woedde op de sociaal-economische omstandigheden. De afgelopen jaren is er slechts spaarzaam bericht uit dit gebied dat totaal van de buitenwereld was afgesloten, terwijl dit conflict de grootste oorlog was op het Afrikaanse continent.

---

9.00 - 10.00: HET INTERVIEW

Is Nederland veranderd?

'Balkenende is geen christen, het joodse ras bestaat niet, de Nederlandse moslims moeten vooral binnen een eigen zuil emanciperen en we moeten niet gek opkijken als een verrassende combinatie van zakenwereld en onderwereld binnen afzienbare termijn tot een vorm van nieuw fascisme leidt. En dat dan niet in een verre en te warme bananenrepubliek, maar gewoon hier in onze westerse wereld. Want daar gaat het niet goed mee'.

Dat zijn zomaar wat gedachten uit de laatste essaybundel 'Is Nederland Veranderd?' van documentairemaker en publicist Milo Anstadt. Aangezien er nog veel meer van dat soort opmerkelijke gedachten in die bundel staan, is het geen slecht idee om eens even wat afstand te nemen van de waan van de dag, of de week en misschien zelfs wel het jaar en een beschouwelijk gesprek te voeren over de stand van het land.

Milo Anstadt werd drieëntachtig jaar geleden geboren in Lwow, dat toen Pools was, dat daarvoor Lemberg heette en deel uitmaakte van de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie, en dat later Russisch werd en Lvov heette, nu is het Oekraïens en heet het Lviv. Op zijn tiende belandde het gezin Anstadt in Amsterdam. Daar overleefde Milo de oorlog met zijn zusje. De rest van het gezin werd vermoord. Na de oorlog werd Milo Anstadt journalist, eerst bij Vrij Nederland, later bij de VARA-televisie, en ook nadat aan die carrière een einde was gekomen, bleef hij schrijven. Essays, romans en een inmiddels bijna complete biografie.
Is Nederland veranderd? Chris Kijne vraagt het aan Milo Anstadt.

* Is Nederland Veranderd? Uitgegeven bij Contact, ISBN 9025418694.

In zijn essays reageert Milo Anstadt op de verhoogde onrust, opwinding en onvrede die de laatste jaren bij veel mensen in Nederland aanwezig zijn. Hoewel hij de gewraakte problemen serieus neemt, raakt hij er niet erg van onder de indruk. Tegenstellingen, spanningen en crises zijn immers een begeleidingsverschijnsel van het bestaan. Sommige problemen zijn op te lossen, al is het dan niet in een handomdraai en zeker niet alleen door maatregelen en oekazes van de overheid. Andere problemen zijn voorlopig onoplosbaar, zodat er weinig op zit dan ermee leren te leven. Anstadt probeert te analyseren wat de bron is van de toegenomen wrevel en emotionaliteit bij de bevolking. Oud is de rancune over de menselijke onmacht, nieuw is de teleurstelling dat gouden bergen in de polder niet bestaan. De onvolmaakte werkelijkheid is kennelijk moeilijk te verdragen.

---

Op de 12de mei 2000 dreef een gifwolk met daarin 480 ton verbrand chemisch afval over de Friese dreven. Zware metalen en dioxinen kwamen vrij en veroorzaakten ernstige gezondheidsklachten, niet alleen onder de bevolking van Drachten maar ook onder de hulpverleningsdiensten zoals brandweer en politie.
De ATF-brand houdt drie jaar na dato de gemoederen nog steeds bezig. Er loopt nog steeds een strafrechtelijk onderzoek naar de directie van ATF. En de provincie Friesland publiceerde deze zomer een rapport onder de titel 'De ATF-brand nader belicht', waarin ook de situatie bij ATF vóór de brand is opgenomen. Tijdens het Statendebat van 22 oktober zegde de Friese Gedeputeerde Baas een gezondheidsonderzoek toe onder de bevolking. Wat hem betreft kon daarmee de zaak worden afgesloten: Argos heeft de hand weten te leggen op notulen, vergaderverslagen, notities en correspondentie van ATF. Het betreft de jaren 1998, 1999 en 2000. Aan de hand van deze interne documenten van het bedrijf doen wij verslag van de 'bijzondere' manier waarop ATF omging met afval. Bijvoorbeeld hoe ATF omging met de inname van afvalstoffen. Een ex-werknemer, die anoniem wil blijven, zegt daarover:

"In principe mocht je geen spullen meenemen waarvoor geen vergunning was. Maar dat toch doen was wel een oplossing om iemand te helpen. Dan gaven we het spul een andere naam. Bijvoorbeeld kwik, dat is levensgevaarlijk. D'r was wel eens een klant die kwik had; daarvoor hadden wij geen vergunning. Dan maakten wij daar "bestrijdingsmiddelen" van. Het ging om kleine hoeveelheden. Als je dat niet deed, dan raakte je een klant kwijt en dat wilde de directie niet. Op het terrein van ATF bleef het kwik dan opgeslagen als: 'bestrijdingsmiddel'".

Naast deze spelen er nog andere problemen bij ATF. Een daarvan is de verwerking van PCB-houdende olie. Het verhaal begint op 30 maart 1999 met een 'projectvoorstel' van het bedrijf 'Hanze Milieu' uit Zwolle. Dat is een adviesbureau op het gebied van afvalverwerking en milieu en net als ATF een dochter van het energiedistributiebedrijf EDON, dat heel Noord-Oost Nederland van stroom voorziet. Het projectvoorstel gaat over de verwijdering van PCB-houdende olie uit de apparatuur van de energiecentrales van EDON. PCB's zijn zeer giftige stoffen die in milieu moeilijk afbreekbaar zijn. En bij verbranding komt het zeer giftige dioxine vrij.
De projectleider schrijft:

"In het PCB-besluit uit de wet Milieu gevaarlijke Stoffen staat aangegeven dat transformatoren met een pcb gehalte van meer dan 0,5 miligram per kilo voor 1 januari 2003 uit het electriciteitsnet moeten zijn verwijderd. In een ministeriele brief van augustus 1998 heeft het VROM aangegeven dat alle apparatuur waarin pcb gehalte van meer dan 0,5 miligram per kilo is verwerkt voor 1 januari 2000 uit het electriciteitsnet moet zijn verwijderd".

EDON stelt een werkgroep samen om het probleem van de verwijdering van de olie en de transformatoren te onderzoeken en schakelt daarop dochterbedrijf ATF in om "als belanghebbende in een milieuvriendelijke en efficiënte verwerkingsmethode" te participeren.
Uit een notitie van 'Hanze Milieu' van 12 juli 1999, gericht aan ATF-adjunct-directeur Piet de Meer, blijkt dat Edon in totaal 144 transformatoren heeft verwijderd met concentraties pcb's in de olie. Volgens berekeningen gaat er alleen al bij EDON rond de 400 ton pcb-houdende olie vrij komen. En dan volgt de cruciale kwestie:

"Vraag is of je daar op kunt dan wel wilt investeren."

De ATF-directeur krijgt ook nog voorgehouden dat het uiteindelijk nog veel groter kan worden:

"Als je alle andere energiebedrijven mee neemt, kom je tot zo'n 3650 ton pcb-houdende olie. Als je zou rekenen met alléén de groep 'verdachte' trafo's (circa 25.000), dan kom je op circa 1000 ton pcb-houdende olie totaal voor alle energiebedrijven tesamen."

Ondertussen heeft men bij ATF al in de gaten dat de inname van pcb-olie op moeilijkheden zal stuiten. Op 23 juni heeft adjunct-directeur De Meer in een interne notitie te horen gekregen:

"Voor verwerking van met pcb besmette olie is een verwerkingsvergunning noodzakelijk. Het verkrijgen van een vergunning zal zeer moeilijk, zo niet onmogelijk worden."

De verwerking moet in een separate werkruimte gebeuren, om besmetting te voorkomen. Kosten: 350 duizend gulden. Er moet een extractie-installatie komen voor ongeveer 100 duizend gulden en voor oliedestillatie is een investering van 400 duizend gulden nodig. Veel geld dus. Adjunct-directeur De Meer krijgt daarom de suggestie zaken te gaan doen met het bedrijf Orion, dat in Noord-Nederland als enige wél een vergunning heeft om PCB-houdende olieën te verwerken. Orion ligt nota bene pal naast ATF op hetzelfde industrieterrein in Drachten.

"De reiniging van pcb-olie kan bij Orion geschieden voor een prijs van 1 gulden 25 tot 2 gulden 50. Orion heeft en extractie-capaciteit van 3000 liter per dag en de nodige expertise op diverse noodzakelijke onderdelen. Een speciaal contract voor grote partijen is zeer goed mogelijk."

Verwerking door Orion ligt dus voor de hand. Maar het komt er niet van. Volgens Rob Kingma, ex-hoofd 'Research en Development' van ATF, doordat het bedrijf op dat moment al een 'eigen manier' van PCB-verwerking heeft ontwikkeld. Hoe precies, dat vertelt oud-medewerker Kingma in Argos. ATF haalde de PCB vervuilde olie volgens Kingma onder een andere noemer binnen. Soms ging het nog anders, zo blijkt uit een interne notitie aan de ATF-directie van 3 juni 1999 over met PCB vervuilde olie, afkomstig van het energiebedrijf Rendo uit Hoogeveen:

"De olie is al afgevoerd en door het opbulken is het gehalte PCB zodanig omlaag gebracht dat 'dit onwetend wegmengen' (tussen aanhalingstekens) waarschijnlijk niet opgemerkt zal worden."

Deze partij met PCB vervuilde olie is dus zodanig verdund dat het gehalte PCB onder de kritische grens van 0,5 mg is gekomen. Maar de interne notitie voegt er veel betekenend aan toe:

"Feit blijft dat dit een wettelijke overtreding is."

Luister naar het hele verhaal door op het luidsprekertje te klikken (de uitzending komt ongeveer vijf uur na uitzending op de site)

10.00 - 11.00: HET BUITENLAND

De Molukken

'God is goed' - alsof de tijd heeft stilgestaan zingen de dames van het Ambonese zangkoor Zoeklicht nog elke dinsdagavond hun liederen uit de zangbundel van Johannes de Heer. Als allerlaatsten in de Indonesische archipel koesteren de vijfentwintig dames op leeftijd de taal die ze vóór de oorlog op school leerden.
Maar hoe goed wás God de afgelopen vier jaar op de Molukken? Christenen en Moslims, die generaties lang vreedzaam naast elkaar leefden, stonden opeens in een bloedig conflict tegenóver elkaar. In drie jaar strijd vielen minstens vijftienduizend, maar mogelijk zelfs dertigduizend doden. Het afgelopen jaar was het eerste jaar waarin het relatief rustig bleef.

Marnix Koolhaas ging naar Ambon en begaf zich tussen de verwoeste dorpen en wijken, waar de eerste stappen op weg naar verzoening en wederopbouw worden gezet.

---

De Boeken

Hella Haasse: Dieptepotlood van de herinnering.
Uitgeverij Querido, ISBN 9021467291.
*
K. Schippers: De vliegende camera, verhalen en beschouwingen.
Uitgeverij Querido, ISBN 9021480115.
*
Eddy Posthuma de Boer en Margot Dijkgraaf: De Atlas van Nooteboom.
Uitgeverij Atlas, ISBN 90 450 08300.

---

9.00 - 10.00: HET INTERVIEW

Actief burgerschap onder migranten

Ooit was Gabriël van den Brink heel erg links, een soort links waar de jongeren zich bijna geen voorstelling van kunnen maken. Hij was lid van een communistische partij.... maar dat is lang geleden. Tegenwoordig grossiert de socioloog in pragmatische en on-ideologische analyses van ons politieke en maatschappelijk doen en laten. Nadat hij eerder al de Fortuyn-revolte analyseerde en een boek schreef over de assertiviteit van de moderne mens als uitvloeisel van de individualisering die ons sinds de jaren zestig in de greep heeft, ligt er nu het rapport 'Marginaal of Modern': een advies aan het Rotterdamse gemeentebestuur inzake burgerschap onder migranten in Rotterdam. Hij schreef dat samen met zijn collega Dick de Ruiter van het Instituut voor Zorg en Welzijn, waar zij beiden werkzaam zijn. Uit gesprekken met allochtonen bleek dat er een 'tijdbom tikt waarvan de brandstof onder meer bestaat uit religieuze en normatieve tegenstellingen'. In het rapport stelt Van den Brink onder meer dat Rotterdam snel allochtonen moet aanstellen op verantwoordelijke en zichtbare posities.

---

Liefdevolle confrontatie

Als directeur van de Sociale Dienst in Tilburg kreeg Frank Vijg het ziekteverzuim omlaag van tien procent naar vijf procent. Met een onorthodoxe aanpak: namelijk door zieke werknemers thuis op te zoeken en ze direct aan te spreken op oorzaken en aanpak van hun ziekteverzuim.
Dat leidde bijvoorbeeld tot het advies aan een medewerker die door overgewicht vaak ziek was, om eerst maar eens af te vallen.
Woedend was ze, 'schande' sprak de bedrijfsarts, 'dat je je zo met iemand bemoeit', het was not done.

Maar na een tijdje slaagde hij er in het ziekteverzuim met vijf procent te verlagen. Nu gaat Frank Vijg met zijn methode van 'liefdevolle confrontatie' aan de slag als directeur van de Thuiszorg in Den Haag.

---

Magische Handboeken

Heren, wilt U een vrouw verleiden? Zorg dan dat U een spitsmuis vangt. Haal de gal en het hart eruit en leg die op twee verschillende plaatsen. Droog de rest van het muizenlichaam en verpulver het. Vermeng het muizenpoeder met wat bloed van de wijsvinger én de pink van uw linker hand. Doe dan een druppel van dit mengsel in een glas wijn van de vrouw van uw keuze. Ze zal helemaal gek van u worden. Althans als U (en zij) gelooft in de Thebaanse magie.

Jacco Dieleman zal komende donderdag met of zonder hulp van magie, promoveren op een tweetal unieke magische handboeken uit het late Egypte, zo rond 2 tot 3 eeuwen na Christus.

Zijn proefschrift, Reading Magic, leest vermoedelijk net zo lastig als de magische boeken zelf. Maar hij kan er des te leuker over vertellen.

---

NIEUWSBERICHTEN

Teveel Vitamines

Wie in de winter extra vitaminepillen slikt om zich te wapenen tegen het griepvirus, kan wel eens bedrogen uitkomen. Onderzoek van Judith Graat laat zien dat het slikken van bepaalde vitamines de kans op griep juist kan vergroten.
De promovenda onderzocht bij ongeveer 700 gezonde ouderen of zij minder kans op griep hebben wanneer ze vitamines slikken. Vijftien maanden lang gaf zij haar proefpersonen een multivitamine-pil, een vitamine E-pil of een neppil. Het verrassende resultaat: de personen die extra vitamine E kregen, hadden meer kans om ziek te worden en waren bovendien langer ziek dan de mensen die een neppil kregen. De multivitamine-pil kwam beter uit de bus, want die had geen enkel effect.
Een mogelijke verklaring voor de averechtse werking van een overdosis vitamine E is dat het immuunsysteem erdoor wordt verzwakt.

Judith Graat promoveert op 18 december aan de universiteit van Wageningen.
**

Linkshandigheid

Hetzelfde gen dat bepaalt of je links- of rechtshandig bent, bepaalt ook in welke richting de haar rond de kruin op het achterhoofd draait. Dat blijkt uit onderzoek van het 'National Cancer Institute' in Maryland.
Rechtshandigheid gaat samen met haar dat vanaf de kruin gezien met de klok mee draait, rechtsom dus. Aangezien deze eigenschap dominant is, hoef je maar één rechtshandige ouder te hebben om zelf ook rechtshandig te worden met bijpassende rechstdraaiende haarrichting.
Toch wordt je niet automatisch linkshandig met een linksdraaiend kapsel als je beide ouders linkshandig zijn. Vreemd genoeg maken linkshandige ouders nog altijd 50% kans op rechtshandige kinderen, en 50% van die kinderen hebben een rechtsdraaiende haardos. Vandaar dat er meer rechtshandigen zijn dan linkshandigen en er ook veel meer mensen rondlopen met rechtsdraaiend haar.

Wat dit alles met kankeronderzoek te maken heeft, is niet duidelijk.
**

Schaduw als Lichaamsdeel

Uit Brits en Italiaans onderzoek blijkt dat onze hersenen de eigen schaduw zien als onderdeel van het lichaam.
Tijdens het onderzoek moesten proefpersonen zo snel mogelijk aangeven of hun duim of wijsvinger werd aangeraakt. Maar het werd hen moeilijk gemaakt: ze werden afgeleid door lichtflitsen dichtbij de hand. Daardoor maakten ze meer fouten en werd de reactietijd trager. Dezelfde verwarring trad op als de lichtflitsen op de schaduw van de hand gericht waren. Was er geen schaduw zichtbaar, of was het de schaduw van iets anders dan het eigen lichaam, dan hadden de lichtflitsen geen enkel effect.
Voldoende reden voor de onderzoekers om aan te nemen dat de hersenen de schaduw als een echt lichaamsdeel zien. Dat zou helpen bij de oriëntatie en plaatsbepaling in de ruimte.
**

Overig nieuws over de troost-Nobelprijs vindt u bij 'Nieuws'.

----

Wetenschappelijke basis van Fysiotherapie

Fysiotherapie was vroeger een ambacht, gebaseerd op het eigen inzicht en de persoonlijke ervaring van de behandelaars. De afgelopen 15 jaar is daar verandering in gekomen. Fysiotherapie heeft een sterke wetenschappelijke basis gekregen, die systematische behandeling van lichamelijke klachten mogelijk maakt. Het probleem is dat veel fysiotherapeuten deze kennis onvoldoende toepassen in de praktijk. Zij zien wetenschap als een "abstracte en ietwat exotische hobby". Dit zijn de woorden van Rob de Bie, de eerste fulltime hoogleraar Fysiotherapie van Nederland. Afgelopen donderdag hield hij zijn inaugurele rede aan de Universiteit Maastricht.

-----

BUITEN DE WETENSCHAP: nieuwe Twentse zondagskrant

Het gaat niet best met de regionale dagbladen. Niettemin begint de Twentsche Courant Tubantia komend voorjaar met een zondagskrant. Directeur Gerard Driehuis over de nieuwe zondagseditie.

10.00 - 11.00: BUITENLAND

Indonesië

Begin december werd bekend dat Brigade Generaal Silaen de nieuwe politiechef wordt in Papoea, het vroegere West Guinea.
Silaen is een oude bekende, of liever: een beruchte bekende. Onder zijn verantwoordelijkheid werden eind jaren negentig op Oost Timor massamoorden gepleegd en hij deed niets om die te voorkomen. Uit die tijd kent Silaen de pro-Indonesische militieleider Eurico Guterres, die nu ook weer opduikt in Papoea.

Guterres wil ook dáár milities oprichten. Daarover praat Fieneke Diamand met antropoloog en Papuakenner Jaap Timmer van de Universiteit van Nijmegen.

---

Polen

De Europese Top van het afgelopen weekend over de nieuwe Europese grondwet is mislukt.
De zondebok was al van tevoren bekend: kandidaat lidstaat Polen.

Breekpunt was de stemmenweging in de Europese Raad. Polen heeft - zoals Spanje - maar twee stemmen minder dan het veel grotere Duitsland en wil dat graag zo houden.
De one-liners in de Europese kranten logen er niet om: 'het al te graag grote Polen', 'de lobbyist van het eigenbelang', 'het Paard van Troje waaruit een Amerikaanse bende tevoorschijn komt die het evenwicht in de EU komt verstoren'. Of zoals voormalig Eurocommissaris Karel van Miert het zei: 'de Polen denken dat ze in naam van Washington kunnen spreken. Ze sturen een paar duizend soldaten naar Irak en meteen denken ze dat ze een hoge toon kunnen aanslaan.'

De anti-Poolse toon is alleszins gezet in Brussel en de kans is groot dat Warschau na het EU-lidmaatschap de rekening gepresenteerd krijgt.
Over wat Polen en zijn ex-communistische president en premier bezielt, spreekt Fred Stroobants met Jan Minkiewicz - voormalig woordvoerder in Nederland van de vakbond Solidariteit en nu Oost-Europa-specialist.

---

Ierland

'Het gaat niet om geld', zegt Ed O'Neill, 'maar ik wil de waarheid. Ik wil weten waarom mijn vader op zo'n afschuwelijke manier moest sterven'.
Maar, zoals bij de meeste conflicten, komt de waarheid pas veel later aan het licht - als het allang vrede is.

Vorige week werd in Ierland een eerste stap in die richting gezet: na vier jaar onderzoek verscheen het Barron-rapport over de bloedigste aanslag uit de recente Ierse geschiedenis. Op 17 mei 1974 onploften binnen anderhalve minuut drie autobommen in het centrum van Dublin. Een uur later nog één in Monahan bij de Noordierse grens. Er vielen vierendertig doden en meer dan vierhonderd gewonden.

Al direct circuleerden geruchten dat de Britse Geheime Dienst betrokken was bij de aanslag. In Noord-Ierland woedde in die jaren een vuile oorlog en infiltratie, zelfs over de grens, was dat geen ongewone praktijk.
Aan de telefoon is CDA-Europarlementarier en Ierland-specialist Bartho Pronk. Jacqueline Maris praat met hem, maar eerst luistert hij mee naar het verhaal van Ed O'Neill die zijn vader kwijtraakte en zelf een jaar in het ziekenhuis lag.

* In 2000 verscheen bij uitgeverij Wolfhound het boek: 'The Dublin Monaghan Bombings' van Don Mullan, ISBN 0-86327-719-5. Het is ook nieuw verkrijgbaar via www.amazon.com.
Don Mullan schreef ook 'Eyewitness Bloody Sunday', het boek dat leidde tot een onderzoekstribunaal in het Noordierse Derry. Op Bloody Sunday 1972 werden dertien burgerrechten-demonstranten door Britse paratroepen doodgeschoten.
Verder is er een werkgroep van nabestaanden van de 'Dublin and Monaghan Bombings': Justice for the forgotten.

---

9.00 - 10.00: HET INTERVIEW

De Belgische Sociaal-Democraten doen het beter

Afgelopen weekend congresseerde de PvdA. Dat was jammer voor de PvdA, want tegen de arrestatie van Saddam Hussein kon zelfs het bezoek van oud-president Gorbatsjov uit Moskou publicitair niet op. Laat staan dat de grote rede van partijleider Wouter Bos gisteren nog voor krantekoppen kon zorgen.

Toch zou het best eens kunnen dat we, gezien de opinipeilingen waarin de PvdA steevast weer verreweg de grootste partij is, sneller iets gaan merken van de mening van Bos dán van de arrestatie van Saddam. Vandaar dat we de koers van de Nederlandse Sociaal-Democratie eens even door willen nemen met de leider van een zusterpartij die er ondanks recessie - en ondanks deelname aan een Paars kabinet - dit weekend niet alleen in slaagde om zo'n beetje de populairste politicus van België te worden, maar ook nog eens zijn partij tot boven de vijfentwintig procent van de stemmen in Vlaanderen uit zag rijzen in de jongste opniniepeiling.
In de studio in Brussel zit Steven Stevaert, leider van de SP.A, de Socialistische Partij Anders: één van de regeringspartijen die samen met de liberale VLD van Guy Verhofstadt België regeert. Chris Kijne praat met Stevaert.

---

De Innoverende Overheid

Professor Guus Berkhout is hoogleraar innovatiemanagement aan de Technische Universiteit van Delft. Eerder was hij ook voorzitter van de Commissie Schiphol. Dat was een commissie die het systeem van geluidsoverlastregels rond Schiphol moest onderzoeken. Helaas kwam die commissie tot de conclusie dat het door minister Netelenbos en Schipholdirecteur Cerfontaine bedachte systeem niet klopte. Dus werd hem dringend verzocht om de onderzoeksuitkomsten even aan te passen. Daar paste Berkhout voor en stapte op.

Onder meer op grond van zijn ervaringen met dat Schiphol-gedoe heeft professor Berkhout nu een boek geschreven waarin hij uitlegt dat het allemaal anders moet in Nederland, omdat de politiek en het bestuur van ons land het hopeloos verkeerd aanpakken. Dat boek verscheen gisteren en het heet 'De Innoverende Overheid', waar is het wachten op. Chris Kijne sprak met professor Berkhout.

* De Innoverende Overheid is 15 december verschenen bij uitgeverij Value Report (contact@valuereport.nl). NURcode 801, de prijs is EURO19,50.

---

10.00 - 11.00: HET BUITENLAND

Portret van Hamas, Israël

Hamas staat bekend als de organisatie die zelfmoordaanslagen in Israël pleegt. Haar politieke programma bestaat uit de vernietiging van de staat Israël en de vestiging van een Islamitische staat tussen de rivier de Jordaan en de Middellandse Zee.

Met bijna dertig procent aanhang onder de Palestijnse bevolking, is Hamas in vijftien jaar tijd een belangrijke politieke speler in het conflict tussen Israël en de Palestijnen geworden. Wie zijn ze, wat willen ze en in hoeverre moeten we rekening met ze houden? Een portret van Hamas van verslaggever Rik Delhaas.

---

Rubriek De Boeken

Deze week bespreekt recensente Aukje Holtrop De Boeken. De volgende boeken komen aan de orde:

H.Wiener - De verhalen I.
Uitgeverij Contact, ISBN 90 254 2076 1.
*
Stefan Themerson - Woeff woeff en ander proza.
Uitgeverij De bezige Bij, ISBN 90 234 10920.
*
Adam Mickiewicz - Heer Tadeusz, de laatste strooptocht in Litouwen.
Uitgeverij M. Bondi, ISBN 90 6143 301 0.
*
L.H. Wiener - Een handdruk en een vuist.
Uitgeverij Resevaat, ISBN 90 74113 14 1.

---

09.00 - 10.00: HET INTERVIEW

De uitkomsten van de klimaatconferentie

Vorig week in dit uur discussieerden we over het Kyoto-verdrag: het internationale verdrag dat de uitstoot van broeikasgassen moet verminderen om daarmee de opwarming van de atmosfeer tegen te gaan. Het verdrag is nog niet in werking, omdat nog niet genoeg landen zich erbij aangesloten hebben. Misschien komt het ook wel nooit in werking; nu behalve Amerika ook Rusland overweegt niet te ondertekenen.

Niettemin vergaderen de VN-lidstaten fluks door over het Kyoto-verdrag. De afgelopen week gebeurde dat in Milaan. De afgelopen twee dagen was dat op ministersniveau en staatssecretaris Van Geel van VROM mag zich in het buitenland minister noemen, dus hij was erbij. Om tien uur vandaag wordt de slotverklaring bekend gemaakt. Chris Kijne stelt voorafgaand aan deze verklaring alvast een paar vragen aan staatssecretaris Van Geel.

---

The case for a stronger Europian Parliament

Vandaag en morgen vergaderen de Europese regeringsleiders - onder het Italiaanse voorzitterschap - over de voorstellen voor een Europese Grondwet:
Nederland gaat pal staan voor het Stabiliteitspact, Polen en Spanje gaan enrom vasthouden aan de stemverdeling waarmee nu de beslisingen in de Raad van Ministers genomen worden. En zo zijn er nog heel veel punten waar diverse regeringen aan hechten.

Bij al dat regeringsgeweld zou je haast vergeten dat er ook nog een Europees Parlement is, sterker nog: het lijkt wel alsof de Europese burgers dat altijd vergeten. Het Europees Parlement leidt aan aanwezigheidszwakte. En één van de redenen daarvoor is, dat ze te weinig macht hebben. Dat zegt althans Louwesies van der Laan, Tweede Kamerlid voor D66 en voormalig lid van het Europese Parlement.
Chris Kijne praat met haar.

---

Maak de zorg themagericht!

'Maak de zorg Themagericht' stond er woensdag boven een ingezonden stuk op de opiniepagina van NRC-Handelblad. En onder die kop betoogde de bioloog-epidemioloog Jos Frantzen dat we met de herstructurering van de gezondheidszorg: meer marktwerking zodat iedereen zich in de toekomst - als er een algemene basisverzekering is - bij kan verzekeren naar eigen behoefte, dat we met dat beleid helemaal op de verkeerde weg zitten.

Alsof het niet al ingewikkeld genoeg is! Chris Kijne praat met bioloog-epidemioloog Jos Frantzen.
Wat is nou precies themagerichte zorg? En hoe is Frantzen op het idee gekomen?

---

Schitterend!

Je bent 16 jaar en je begint een boek te schijven over de boeken die je gelezen hebt. Een jaar later ligt er een 350 pagina's dik boek voor je dat haast explodeert van de hoeveelheid informatie over het universum. De titel: "schitterend". Kris Verburgh is nu 17 en zijn boek is net op de markt. Een boek dat de totale kosmos aan je voorbij laat trekken, geschreven in een taal die voor iedereen volstrekt begrijpelijk is en die alle aspecten van het moderne denken over het ontstaan van het heelal en het ontstaan van het leven behandeld. Er zullen weinig 17-jarigen zijn die hem dat nadoen.

-----

NIEUWSBERICHTEN

Magische inkt

Het Japanse bedrijf Toshiba heeft een nieuw soort inkt ontwikkeld die bij verhitting onzichtbaar wordt. De inkt, die in gewone pennen en laser-jet printers kan worden gebruikt, bestaat uit drie verschillende chemische componenten. Twee daarvan geven de inkt zijn blauwe kleur. Het derde element maakt de inkt transparant wanneer hij wordt opgewarmd. Voor dit verhitten heeft Toshiba een apparaat ontwikkeld waar het papier doorheen kan worden gehaald. Het bekladde vel komt er dan weer als een onbeschreven blad uit. Op deze manier kunnen binnen 2 uur 200 pagina's worden gewist.
Toshiba denkt dat met de magische inkt veel papier bespaard kan worden. Maar het is de vraag of de ontdekking werkelijk zal aanslaan. Niet alleen kosten de inkt en het verhittingsapparaat meer dan 2300 euro. Maar belangrijker is de vraag: wat te doen bij ezelsoren?!
***

DNA-encyclopedie

Wetenschappers van het Japanse bedrijf Riken hebben iets anders gevonden om papier mee te bedrukken. Geen inkt, maar muizen-DNA siert de pagina's van een 172 bladzijdes tellende encyclopedie.
De onderzoekers hebben de encyclopedie ontwikkeld om op een eenvoudige en goedkope manier wetenschappers van over de hele wereld van DNA te voorzien. Alle bekende genen van de muis zijn in het boek opgenomen. Om ze tevoorschijn te toveren, moet het papier in water worden gelegd. De pagina's lossen dan op, waarna het muizen-DNA vrijkomt. Voordat het erfelijk materiaal ècht bruikbaar is, moet er nog een techniek op worden toegepast om de hoeveelheid te vergroten. Maar toch, na een paar uur zijn de genen klaar voor gebruik.
De encyclopedie is nog niet bepaald een bestseller, maar voor de liefhebber is het natuurlijk een 'must'. Tot nu toe zijn er 10 kopieën gedrukt.
***

Overige berichten over ren-verslaafde muizen, het prehistorische broeikaseffect en stotterapparatuur vindt u terug bij 'Nieuws'.

-----

Aderverkalking door herpes

Vet eten en weinig beweging, dat zijn de eerste dingen waar je aan denkt als je het woord aderverkalking hoort. Aderverkalking, of atherosclerose, het dichtslibben van bloedvaten rondom het hart, met beroertes en hartaanvallen als gevolg, is één van de belangrijkste doodsoorzaken in de Westerse wereld. Toch ligt de oorzaak niet alleen bij veel vet of weinig beweging. Inge Vliegen promoveert morgen op een studie naar de rol naar de rol die het Herpesvirus speelt bij aderverkalking. Haar conclusie: alle infecties spelen waarschijnlijk een rol bij aderverkalking.

Onderzoekster Inge Vliegen vertelt over de bevindingen.

-----

BUITEN DE WETENSCHAP: Zimbabwe uit Britse Gemenebest

Afgelopen weekend zegde Robert Mugabe per telefoon Zimbabwes lidmaatschap van het Britse gemenebest op. Mugabe was woedend omdat de schorsing van Zimbabwe, die vorig jaar maart na de gewelddadig verlopen verkiezingen inging, tijdens een Gemenebest-top in Nigeria werd verlengd.
Aan de telefoon hebben we Peter Hermes van het Niza, het Nederlands Instituut voor Zuidelijk Afrika. Hij is net terug uit Zuid-Afrika waar hij met veel hooggeplaatste Zimbabwanen sprak.

10.00 - 11.00: HET BUITENLAND

Irak

'Het verstand op nul en we zien wel'. Dat is volgens Volkskrant journalist Stieven Ramdharie de aanpak van de Amerikaanse militairen die hun levensgevaarlijke patrouilles lopen in Irak.

Drie dagen en drie nachten trok hij op met de Mustang Colts, de bad boys van de 4-1 Field Artillery uit Kansas die zelf weer onderdeel is van de First Armoured Division in Bagdad. Hij schreef er al een paar verhalen over en aanstaande zaterdag komt er een groot verhaal in het Kleurenmagazine.
Chris Kijne praat met Ramdharie.

---

Stabiliteitspact en Portugal

Frankrijk en Duitsland kregen vorige week geen sanctie opgelegd door de Europese Commissie, omdat hun begrotingstekort ver boven de drie procent van het binnenlands product uitkomt. Minister van Financiën Zalm was in alle staten, omdat de twee grote landen zomaar de afspraken van het stabiliteitspact naast zich neer konden leggen.

Een klein Europees land dat ook boven de drie procent uitkomt, is Portugal. Onder druk van Brussel heeft Portugal nu een begroting ingediend die wel aan de strakke eisen van Europa voldoet. Wat zijn de gevolgen voor het land en in hoeverre voelt Portugal zich door Frankrijk en Duitsland geschoffeerd? Fred Stroobants spreekt daarover met Steven Adolf, correspondent in Spanje en Portugal voor de NRC en het Radio 1 Journaal, en de Belgische econoom Paul de Grauwe van de Katholieke Universiteit in Leuven, die het stabiliteitspact een vergissing noemt.

---

Uitgaan op Urk

Urk by night. Op het eerste gezicht een zaterdagavond zoals alle andere. De schijn bedriegt, want enkele opstandige horecaondernemers in het streng protestantse vissersdorp aan de voormalig Zuyderzee besloten dit weekeinde te breken met een eeuwenoude traditie: de kroeg moest open op zondag, 'de Dag des Heren'.
Zo ook café de Willem Barentz, waar onze verslaggever Olivier Stam naar binnen stapte om de dorpstwist nader te onderzoeken...

---

9.00 - 10.00: HET INTERVIEW

De politieke koers van het CDA

Zo hard als de PvdA op zoek is naar nieuwe ideologische veren (nadat de vorige door premier Kok aan het begin van het Paarse avontuur zijn afgeschud), zo hard is ook het CDA bezig zichzelf ideologisch opnieuw uit te vinden.

Het verschil is alleen dat de PvdA dit in de betrekkelijke luwte van de oppositie kan doen - zonder de vervelende bijkomstigheid dat het gedachtengoed ook in de weerbarstige praktijk moet zien te overleven - terwijl het CDA de grootste regeringspartij is die zich geconfronteerd ziet met allerlei economische en sociaal onheil. En bovendien met een regeringspartner, de VVD, die zo zijn eigen ideeën heeft over waar het met onze samenleving heen moet.

In NRC-Handelsblad van afgelopen zaterdag verzuchtte CDA-dinosaurus Willem Aantjes - die halverwege de jaren zeventig al onder verwijzing naar Jesus Bergrede pleitte voor een her-ideologisering van zijn partij in progressief-christelijke richting - dat het CDA onder druk van de omstandigheden, maar misschien zelf ook wel een beetje bewust, bezig is 'min of meer ongemerkt een conservatieve partij te worden'.

We spreken over de vraag of dat juist is en zo ja, of dat erg is. Met:
Willem Aantjes zelf, Ab Klink, directeur van het wetenschappelijk Bureau van het CDA en met Sjaak van der Tak, CDA-wethouder die in Rotterdam met zijn poten in de modder staat.

---

Jeugdinrichting Den Engh op springen

Directeur Arjen Jonker van Jeugdinrichting Den Engh spreekt in de reportage over een artikel dat het Utrechts Nieuwsblad afgelopen zaterdag plaatste over de inrichting. Daarin zijn enkele personeelsleden aan het woord die zeggen dat de aanpak van Den Engh wankelt. De zogenaamde Socio Groeps Strategie richt zich op het behandelen van de jongens in een groep.

De kritiek in het gewraakte artikel is niet mals: 'Interne spanningen en ondermijningen van het gezag hebben geleid tot opstand, vernielingen en vluchtgedrag van groepen criminelen. Ingewijden die bij Den Engh werken, vrezen dat de behandeling spaak loopt.'
Een incident dat ruim twee weken geleden plaatsvond, wordt bovendien breed uitgemeten. Volgens de krant bedreigden jongens personeel met zelfgemaakte steekwapens, staken ze een gordijn in brand en sloegen hun verblijfsruimte kort en klein. Bij dit alles baseert het Utrechts Nieuwsblad zich op anonieme bronnen.

Aanleiding genoeg om eens een kijkje te nemen op het terrein van de justitiële inrichting. Verslaggever Maarten Hagg werd daar ontvangen door een flinke groep verbijsterde personeelsleden.

---

Argos onthulde zo'n drie weken geleden dat pilfabrikant Organon een studie naar de bijwerkingen van de derde generatiepil ontoelaatbaar had beïnvloed. De derde generatie pil werd in de jaren tachtig op de markt gebracht. Door een lagere dosering en een nieuw type hormonen, zouden er minder bijwerkingen optreden en zou deze pil een waardige opvolger kunnen worden van de veel geslikte tweede generatiepil. Maar sinds 1995 kwam de derde generatiepil onder vuur te liggen, omdat uit onderzoeken bleek dat deze de kans op trombose zou verhogen.
Organon reageerde ontkennend op de beschuldigingen. De Europese geneesmiddelenautoriteit - EMEA - reageerde een dag later in het NRC.
De EMEA moest besluiten of de derde generatiepil op de markt kon blijven. Volgens de Europese geneesmiddelenautoriteit is het onderzoek niet zo belangrijk geweest voor hun besluitvorming.
Hoe kan het dat de EMEA een studie waar ze zelf om gevraagd heeft - en die de grootste studie is die op dit gebied gedaan is - achteraf als onbelangrijk bestempelt? En hebben de wetenschappers die zich in de uitzending van drie weken geleden kritisch uitlieten over de rol van Organon, zich vergist?

---

De Zuid-Hollandse regionale omroepen RTV West en Rijnmond zijn zo goed als failliet. Ze hebben samen zo'n tien miljoen euro nodig om door te kunnen gaan. Als de provincie dit niet betaalt, is het over en uit met beide bedrijven.
Deze zomer bleek dat bij RTV West een enorm financieel tekort was ontstaan, onder meer door het invoeren van een nieuw format op de radio: het all-talkformat, waarbij de hele dag geen muziek meer werd gedraaid. Het initiatief hiervoor kwam van oud-RTV-west-directeur Jeroen Soer, de huidige directeur van de VARA.
Soer - die overigens ten tijde van het invoeren van het format direct opstapte - was ervan overtuigd dat dit nieuwe radio-concept uiteindelijk veel nieuwe luisteraars zou trekken. Het tegenovergestelde gebeurde; luisteraars bleven weg en de reclame-inkomsten daalden. Eerst werd een aantal freelancers ontslagen, maar deze herfst werd tweeënveertig andere personeelsleden de wacht aangezegd. En uit onderzoek, van onder meer de provincie, staat de rest van het personeel een onzekere toekomst te wachten staat: want het is erop of eronder.
Dat onderzoek werd deze week gepresenteerd en de conclusies zijn vernietigend, vooral als het gaat om het functioneren van de oud-directeur Jeroen Soer.
Inmiddels is een deel van het bestuur van RTV West opgestapt, heeft de OR zich uit zijn functie ontheven en beraadt de hoofdredacteur zich op zijn toekomst.

Een gesprek met directeur van RTV West - Dink Binnendijk, algemeen directeur RTV Rijnmond - Eric Wehrmeijer en Thomas Bruning van de NVJ.
Eerder sprak Stefan Heijdendeal met Mary An Mathijsse - bestuursvoorzitter RTV West die haar visie geeft op de enorme puinhoop die er van RTV-West is geworden.

10.00 - 11.00: HET BUITENLAND

Rusland

Dit weekend kiest Rusland een nieuw parlement - de Doema. De afgelopen twee dagen is hier in de Ochtenden al meer aandacht aan besteed in reportages over Rusland. Vandaag gaan we door in gespreksvorm met drie gasten:
In een studio in Moskou zit Wendelmoet Boersema - correspondente van Trouw en Elsevier, in een studio in België zit professor Katlijn Malfliet - hoogleraar Oost-Europakunde aan de Universiteit van Leuven en in de VPRO-studio zit Hubert Smeets - voormalig correspondent in Moskou van NRC-Handelsblad en tegenwoordig hoofdredacteur van de Groene Amsterdammer. Chris Kijne leidt het gesprek.

---

De Boeken

Aukje Holtrop bespreekt de volgende boeken in de Boekenrubriek:

Tonnus Oosterhoff: Dans zonder vloer.
Uitgeverij de Bezige Bij, ISBN 90234 1160 9.
*
Annelies Verbeke: De slaap.
Uitgeverij De Geus, ISBN 90 445 0432 0.
*
Rudy Kousbroek: Opgespoorde wonderen - Fotosynthese.
Uitgeverij Augustus, ISBN 90 457 0371 8.
*

---

9.00 - 10.00: HET INTERVIEW

Artsen zonder Grenzen trekken zich terug uit Afghanistan

Een gesprek met Nelke Manders, landencoördinator van Artsen zonder Grenzen. Zij zit in Kabul. Djoeke Veeninga praat met haar over het terugtrekken van Artsen zonder Grenzen uit Afghanistan.

---

Hans Labohm en Sible Schöne over Kyoto

Deze en volgende week zijn delegaties uit meer dan honderdtachtig landen bijeen op de klimaatconferentie van Milaan. Begin volgende week komen de ministers van milieu - ook 'onze' Pieter van Geel - maar de ogen zullen gericht zijn op de Russische milieuminister. Wat gaat hij daar zeggen over het Kyotoverdrag?
In dat verdrag uit 1997 staat dat om de temperatuurverhoging op de wereld tégen te gaan, het broeikaseffect bestreden moet worden. De uitstoot van broeikasgassen in 2012 moet vijf procent lager zijn dan de uitstoot in 1990. Voordat het verdrag toegepast kan worden moeten voldoende landen het ondertekenen, en daarbij is Rusland zijn rol nu essentieel.

De Europese landen hebben al geratificeerd, maar de Verenigde Staten hebben al definitief besloten dat niet te doen. Vandaar dat Rusland op die beslissende positie zit. Het kwam dus fors aan toen Andrej Illarinov, een economisch topadviseur van Poetin, afgelopen dinsdag in Milaan liet weten dat het verdrag 'in zijn huidige vorm natuurlijk niet getekend kan worden', omdat het Rusland teveel zou belemmeren in zijn economische groei. De dag daarna sprak de onderminister van economie Tsikanov dat in Moskou al weer tegen: 'er is geen enkel besluit genomen', zei hij, 'alleen dat we gewoon doorgaan op het pad richting tekenen van het protocol'.

Er zíjn mensen die het als goed nieuws ervaren als Rusland niet tekent. Zo'n mens is de econoom Hans Labohm, werkzaam bij Instituut Clingendael en actief binnen de VVD.
Maar er zijn méér mensen die vinden dat Rusland zo snel mogelijk moet tekenen: zo iemand is Sible Schöne, klimaatspecialist van het Wereld Natuur Fonds.
Beiden zijn ze te gast en Djoeke Veeninga praat met hen.

---

Doorbraak Zuiderzeelijn

Deze maand maakt het kabinet een afweging tussen vier grote infrastuctuurplannen: een tweede maasvlakte, de inrichting van de noodbergingspolders, de Zuiderzeelijn en de noordelijke randstad. Er is iets moois opgebloeid tussen Noord Holland en het Hoge Noorden, waardoor de laatste twee plannen sámen uitgevoerd zouden kunnen worden.

Hoe het precies in elkaar zit......daar spreken we over met Hans Alders - commissaris van de Koningin in Groningen en Joris Wijnhoven van Milieudefensie. Milieudefensie is tégen de Zuiderzeelijn en vindt dat er alleen een Hanzelijn tussen Zwolle en Lelystad moet komen en is er verder voor om het bestaande spoor te verbeteren.

---

Kritische consument

Adverteerders in Nederland geven jaarlijks ruim 3 miljard euro aan reclame uit. Maar uit onderzoek blijkt dat de tv-commercials, advertenties en billboards waarmee we overspoeld worden, vaak helemaal niet zo effectief te zijn.
Marketing-wetenschappers doen hun uiterste best te ontrafelen aan welke criteria reclame moet voldoen, om de consument te verleiden meteen naar de winkel te hollen.
Noorderlicht Radio gaat op zoek naar het geheim van effectieve reclame in TV-commercials.

In de uitzending hoort u:

• Josephine Woltman Elpers, promovenda Marketing en marketing research, Rijksuniversiteit Groningen;
• Ale Smidts, hoogleraar Marketing, Erasmus Universiteit Rotterdam;
• Lucas Hulsebos, marketing- en salesmanager bij Verify Nederland b.v. in Hilversum;
• Jens Schwarzbach, universitair docent Neurocognitie, F.C. Donders Centrum voor Cognitieve Neuroimaging, Nijmegen.

NIEUWSBERICHTEN

Vette vis als pacemaker

Wageningse voedingswetenschappers onderzoeken of vette vis het hart regelmatiger kan laten kloppen en de pacemaker overbodig kan maken. En dat is belangrijk, omdat een hartaanval vaak veroorzaakt wordt door een hartritmestoornis.
Bij 500 mensen wordt bekeken hoe vaak de pacemaker in moet grijpen om het hart te ondersteunen. Een jaar lang krijgt één deel van de proefpersonen een pil met visvetzuren, terwijl de controlegroep een neppil krijgt. De onderzoekers kunnen dan gemakkelijk zien bij welke groep de pacemaker vaker heeft moeten ingrijpen.
Eerder Amerikaans onderzoek heeft geen beschermend effect van vette vis gevonden. Maar de Wageningse onderzoekers wijten dat aan een te kleine onderzoeksgroep. We wachten de resultaten met kloppend hart af.
***

Fantasierijke kleding bij Rembrandt

Alle aspecten van Rembrandts schilderkunst zijn al onder de loep genomen. Hoewel alle? Marieke de Winkel ontdekte nog een spaars ontgonnen terrein. Zij deed onderzoek naar de geschilderde kledingsstukken in het werk van Rembrandt van Rijn. Niet als eerste, want uit eerder onderzoek was al gebleken dat Rembrandt vaak kleding afbeeldde die in het normale leven nooit werd gedragen. De gangbare gedachte was dan ook dat hij gebruik maakte van theaterkostuums of geïnspireerd werd door zijn eigen verzameling bizarre en oude kleding. Maar de promovenda ontdekte dat veel van de kledingsstukken afkomstig zijn van prenten van oude meesters. Bovendien kwam het nogal eens voor dat hij zijn fantasie de vrije loop liet. Daarbij was Rembrandt wel elke keer origineel: geen enkel kostuum is vaker dan één keer in zijn schilderijen te vinden.

Marieke de Winkel promoveert op 17 december aan de Universiteit van Amsterdam op het proefschrift 'Fashion and fancy: dress and meaning in Rembrandt's paintings'.
***

Overige berichten over de superbeving en fa miliebedrijven vindt u bij 'Nieuws'.

-----
Dialyse-doden

Het is 1996 als in een dialyse-kliniek op Curaçao 10 nierpatiënten overlijden, na de aansluiting van een nieuwe waterleiding. De minister van Volksgezondheid treedt af en twee artsen van de kliniek worden door de nabestaanden aangeklaagd. Nu, 7 jaar later, is er een proefschrift over de zaak verschenen, waarin geanalyseerd wordt wat er in de kliniek gebeurd is en hoe de rechtzaak is verlopen.
De promovendus, Ken Berend, heeft het drama van zeer dichtbij meegemaakt. Hij was niet alleen medisch directeur van de kliniek, maar ook hoofdverdachte in de rechtzaak.

Ken Berend is nog altijd als arts werkzaam bij Diatel, de dialyse-kliniek in Curaçao, waar het drama heeft plaatsgevonden. Hij is op zijn onderzoek gepromoveerd aan de Universiteit Leiden.

-----

Uitspraak in de zaak Butler

De Texaanse jury heeft zich uitgesproken in de zaak tegen Thomas Butler, gerespecteerd onderzoeker van de pestbacterie, die terecht staat voor maar liefst 69 aanklachten.
Butler werd door de FBI ingerekend toen hij afgelopen januari 30 flesjes pestbacteriën was kwijtgeraakt. Hij werd ervan beschuldigd de flesjes illegaal het land te hebben binnengebracht en de staatsveiligheid op het spel te hebben gezet. De wetenschappelijke wereld maakte zich kwaad over de beschuldigingen, en Nobelprijswinnaars schreven boze brieven aan het openbaar ministerie. Zij menen dat de nieuwe wetgeving onderzoek naar bioterrorisme onmogelijk maakt.

Freke Vuijst, verslaggever in de Verenigde Staten vertelt over de uitapraak.

10.00 - 11.00: HET BUITENLAND

Wat kan een Minister van Buitenlandse Zaken tegenwoordig?

Woensdag treedt Ben Bot aan als de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken. Jaap de Hoop Scheffer wordt per 1 januari Secretaris Generaal van de NAVO.
Maar wat voor rol is er nog weggelegd voor een minister van Buitenlandse Zaken van een klein land? Steeds meer wordt ook de binnenlandse politiek bepaald door een zich in snel tempo globaliserende wereld. Een land als Nederland wordt ook alsmaar meer afhankelijk van beslissingen die multilateraal genomen worden. De Europese Unie is daar het beste voorbeeld van. En niet zelden levert dit op het thuisfront een kater op.

Het débâcle van het stabiliteitspact ligt nog vers in het geheugen. In de steek gelaten door zijn natuurlijke bondgenoten bleef het principiële Nederland verweesd achter op het Europese toneel.
Over macht en onmacht van de kleine staten spreekt Fred Stroobants in Brussel met de oude Benelux-partners Nederland en België over de verschillen in aanpak van beide landen.
Gesprekspartners zijn Jan Willem Brouwer, onderzoeker en Benelux-kenner van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis in Nijmegen en de Belg Rik Coolsaet, hoogleraar Internationale Betrekkingen aan de Universiteit van Gent.

---

Zeven weken in China, deel zes

Vandaag de laatste aflevering van de serie 'Zeven weken in China'.
Zeven weken lang reisden de journalisten Chris Bajema en Martijn de Waal langs de Chinese Oostkust: van de voormalige Britse kroonkolonie Hong Kong omhoog naar de Chinese hoofdstad Peking. Ze schetsen voor radio en internet een portret van China aan het begin van de éénentwintigste eeuw.
Over de effecten die de razendsnelle veranderingen in China hebben op de gewone man of vrouw, want iedere Chinees probeert op zijn eigen manier een plek te verwerven in Het Nieuwe China.

Vandaag doen Bajema en De Waal verslag vanuit een oude militaire fabriekshal in Peking.

---

Hedy D'Ancona en haar aanwezigheid bij de presentatie van een alternatief vredesplan

Gisteren is in Genève - in aanwezigheid van honderden hoogwaardigheidsbekleders - een alternatief vredesplan voor het Midden Oosten gepresenteerd. Aan dit zogenaamde Akkoord van Geneve is 2,5 jaar geheim overleg voorafgegaan tussen onder andere de Israëlische minister Beilin en de Palestijnse ex-bewindsman Yasser Abed Rabbo.

Bij de ceremonie waren oud-presidenten als Gorbatsjov, Clinton en Walensa in de zaal en voor Nederland waren daar de oud-PvdA-minister van Binnenlandse Zaken en burgemeester van Amsterdam Ed van Thijn, journalist Rob Sijmons en de oud-minister van CRM, lid van het Europees parlement en voorzitter van de Novib mevrouw Hedy D'Ancona.
Mevrouw D'Ancona is inmiddels weer teruggekeerd in Nederland. Djoeke Veeninga vraagt haar of ze het gevoel heeft getuige te zijn geweest van een zogenaamde mijlpaal in de geschiedenis....

---

9.00 - 10.00: HET INTERVIEW

Erwin Kamp en de mariniers in Irak

Sinds augustus zitten er elfhonderd Nederlandse militairen in het zuiden van Irak en inmiddels heeft het kabinet beslist dat de missie er nog zeker een half jaar zal blijven en dat de mariniers steun zullen krijgen van zo'n zeventig commando's.

Voor de eerste lichting militairen zit het er inmiddels na vier maanden uitzending op. Afgelopen woensdag kwam de laatste shift van de twaalfde infanterie-compagnie aan in Doorn, en daarbij was ook humanistisch raadsman Erwin Kamp.
Voor het Utrechts Nieuwsblad schreef hij de afgelopen vier maanden regelmatig over zijn ervaringen.
Djoeke Veeninga praat met Kamp over zijn periode in Irak. Hoe was het daar? Waren ze steeds alert en geestelijk voorbereid op een aanslag? En wat was Kamp's taak als raadsman precies?

---

Vrijwilligers-openbaar-vervoer in Brabant

Vandaag dreigt een sombere dag te worden voor de inwoners van Noord Brabant. Tenminste, voor degenen die afhankelijk zijn van het Openbaar vervoer. Want op dit moment - kwart voor tien vanochtend - begint aan de Brabantlaan te 's-Hertogenbosch een vergadering van Gedeputeerde Staten, waarin akelige zaken besloten zullen worden. Buslijnen worden opgeheven, anderen versoberen en dat alles omdat de regering bezuinigt en de provincie niet van plan is om er zelf een centje bij te leggen.
Het Reizigers Overleg Brabant is zeer ontevreden en stemt er dan ook niet mee in. Dat recht heeft de provincie ze zelf gegeven, twee jaar geleden...

En zo geweldig is dat openbaar vervoer niet, daar in het Brabantse land. Er zijn talloze plaatsen waar dorpsbewoners zèlf de chauffeurs moeten leveren voor de bus in hun buurt. En zelfs dan wordt er op hun diensten bezuinigd.
Vraag het Evert Bos. Hij was bijna een kwart eeuw geleden één van de oprichters van de allereerste buurtbus - in Zijtaart - een kerkdorp onder de rook van Veghel.
Zijn mooie plannen voor een 1-uurdienst zijn voorlopig van de baan...
Een reportage van Gerrit Kalsbeek.

---

De derde generatiepil uit het ziekenfondspakket

In 1995 wees onderzoek uit dat de derde generatie anticonceptiepil een verhoogde kans op trombose geeft. Toch besloot de Europese geneesmiddelenautoriteit, de EMEA, twee jaar geleden dat deze pil niet van de markt af hoefde en nog steeds mag worden verstrekt.
De Vereniging voor Vaatpatiënten vindt nu dat de derde generatiepil uit het vergoedingenpakket moet worden geschrapt. Dat schrijft Marjolein de Booijs, consulente van de vereniging voor Vaatpatiënten in haar decembernummer van het blad Hartezorg.

Aan de telefoon is Marjolein de Booijs.
Waarom mag de 3e generatiepil van haar niet meer worden voorgeschreven? En hoe weet de patiënte of ze een derde generatiepil heeft?
Aansluitend een discussie met Ursie Lambrechts, Kamerlid voor D'66 en Siem Buys, Kamerlid voor het CDA.

---