ΕΝΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Ο Βικέλας και η Κρήτη
Π. Ν. ΛΙΝΑΡΔΟΣ
Μετά την Ερμούπολη - τη γενέτειρα - και τη Βέροια, την οποία ο Δημήτριος
Βικέλας θεωρούσε ως πατρίδα του από πατρογενιά, μία ακόμη πόλη, με μακρά
πολιτισμική και αθλητική παράδοση, το Ηράκλειο, συμμετέχει σε σειρά σημαντικών
εκδηλώσεων για την επέτειο των 100 χρόνων από τον θάνατο (Κηφισιά 7.7.1908)
του μεγάλου Ελληνα και πρώτου προέδρου της ΔΟΕ. Με την προσθήκη και άλλων
συναφών εκδηλώσεων Τιμής και Μνήμης στην Αθήνα (από το κορυφαίο πνευματικό
τέκνο του, τον περιώνυμο Σύλλογο προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων) και στα
Γιάννινα (Ηπειρώτισσα η πολύ σπουδαία μάνα του Σμαράγδα, το γένος Μελά)
διαμορφώνεται στην πράξη το 2008, έτος Βικέλα, αν γι' αυτό η απόφαση ανήκε
στην ευαισθησία του υπουργείου Πολιτισμού και της Ελληνικής Ολυμπιακής
Επιτροπής - η οποία μέχρι στιγμής τηρεί σιγή ως προς την απόδοση Τιμής προς
τον σπουδαίο αυτόν Ελληνα του 19ου αιώνα, τον οραματιστή που με δική του
πρωτοβουλία (αποκοτιά πιο σωστά) έδωσε στην Αθήνα του 1896 τη δόξα της μήτρας
της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων. Ολα αυτά όχι ως αναμνησιολογία ρουτίνας
αλλά ως εθνική αυτογνωσία και πολυσήμαντη προσφορά, πέραν της Λογοτεχνίας και
του Ολυμπισμού, και σε πλείστους άλλους τομείς, της Παιδείας π.χ. και του
Ανθρωπισμού, και όχι μόνο.
Στο Ηράκλειο της Κρήτης λειτουργεί από το 1910 η περιώνυμη Βικελαία Δημοτική
Βιβλιοθήκη, τηλαυγής φάρος πνεύματος στη μεγαλόνησο, χάρη στην προσφορά εκ
μέρους του Βικέλα μιας θαυμάσιας βιβλιοθήκης 5.828 τόμων με εκατοντάδες
σπανιότητες της παγκόσμιας διανόησης. Η προσφορά του Βικέλα στο Ηράκλειο
Κρήτης δεν είναι μονοσήμαντη γενναιοδωρία. Εκφράζει έναν δεσμό του με την
Κρήτη που άρχισε - και όσο περνούσε ο χρόνος γινόταν πιο δυνατός - το 1866 με
αφετηρία την κρητική επανάσταση (Αρκάδι κ.ά.). Ο Βικέλας, νεαρός τότε 30 ετών,
οικονομικός μετανάστης στο Λονδίνο, ξεσήκωσε όλη την ομογένεια και το «Σίτι»,
ακόμη και άγγλους φίλους της Κρήτης. Με τις στερλίνες του εράνου η επιτροπή
που είχε συγκροτήσει ο Βικέλας έστειλε κρυφά στη φλεγόμενη Κρήτη 4.000
ντουφέκια και 1.000.000 καψούλια. Παράλληλα αρθρογραφούσε για τα δίκαια του
αγώνα των Κρητών στον βρετανικό Τύπο με την υπογραφή Α GREEK (περί όλων αυτών
στο μικρό το δέμας αλλά λίαν χρηστικό «Χρονολόγιο Βικέλα» της Μαρίας Τερδήμου,
Εκδόσεις Δήμου Ηρακλείου, 1991).
Στη ροή του χρόνου και ως τον θάνατό του (1908) ο Βικέλας συνέχισε να
προσφέρει ως «δημοσιογραφών» τη συνδρομή του στη μεγάλη υπόθεση της ελευθερίας
της Κρήτης και την ενσωμάτωση στον εθνικό κορμό. Δυστυχώς δεν έζησε τη Μεγάλη
Ωρα, αλλά στη δύση του βίου του επισκέφθηκε το Ηράκλειο και έμεινε πολύ
ικανοποιημένος από την οικονομική και πολιτισμική πρόοδο, ενώ συνδέθηκε με
επιφανείς Κρητικούς. Ισως η απόφασή του να ήταν διαφοροποιημένη με την
προσφορά βιβλίων και στην από πατρογενιά πατρίδα του Βέροια. Την επισκέφθηκε
στις αρχές του αιώνα. Συγκινήθηκε βαθιά αλλά η τουρκοκρατία ήταν ισχυρός
ανασχετικός παράγοντας.
Οι σχετικές πληροφορίες για το μεστό πρόγραμμα «Βικέλας 2008» του Δήμου
Ηρακλείου και της Βιβλιοθήκης (πρόσθετο στοιχείο δράσης της οποίας είναι και η
συγκρότηση δεκάδας αρχείων ποικίλης θεματογραφίας) καλύπτουν διαχρονικά την
πολυδιάστατη δημιουργικότητα του Βικέλα επί δεκαετίες, ως προσφορά εθνικής
αυτογνωσίας και ευεργεσίας: Δύο συνέδρια (το ένα για τη ζωή και το έργο του
και το άλλο για τη σύνδεσή του με τη Βιβλιοθήκη). Ακόμη: Αναμνηστική
επανέκδοση του πρώτου βιβλίου του «Λουκής Λάρας» με ιδιόχειρες διορθώσεις και
παρατηρήσεις του συγγραφέα (η πρώτη έκδοση έγινε το 1879 και στη συνέχεια
εκδόσεις στα ελληνικά αλλά και μεταφράσεις σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες,
ακόμη και διαλέκτους). Εκθεση αντικειμένων και αρχειακού υλικού. Τέλεση λαϊκού
«Βικελαίου Δρόμου» που θα καλύψει όλη την πόλη. Εκδοση από τα ΕΛΤΑ «προσωπικού
γραμματοσήμου» κ.ά. Ιδιαίτερη μέριμνα θα δοθεί ώστε η νέα γενιά να γνωρίσει το
έργο του Δημητρίου Βικέλα σε όλη την πολυεδρικότητά του, μέσα από τεκμήρια που
έμειναν αναλλοίωτα στο πέρασμα του καιρού.
