Σοβέτο

Το Σοβέτο είναι το γκέτο των μαύρων κοντά στο Γιοχάνεσμπουργκ. Το 1976 η εξέγερση των μαθητών εκεί άναψε το φυτίλι της αντίστασης κατά του απαρτχάιντ.
Το 1974 ο νεοδιόριστος υπουργός για την παιδεία των Μπαντού, Μάικλ Μπόθα, αποφάσισε να επιβάλλει μια μέχρι τότε αγνοημένη διάταξη της "Πράξης για την Εκπαίδευση των Μπαντού" που προέβλεπε η γλώσσα των Αφρικάανερ να χρησιμοποιείται ισότιμα με την Αγγλική ως μέσο διδασκαλίας. Η έλλειψη Αφρικάανερ δασκάλων και κατάλληλων βιβλίων είχε ως αποτέλεσμα στην εκπαίδευση να χρησιμοποιούνται τα Αγγλικά και αφρικανικές γλώσσες. Επειδή η γλώσσα των Αφρικάανερ συνδεόταν από τους Αφρικανούς, και ιδίως τους νέους και όσους συνδέονταν με τη "Μαύρη Συνείδηση", με τη γλώσσα των καταπιεστών, άρχισε να αναπτύσσεται αντίδραση σε αυτή τη νέα πολιτική από το 1975. Ορισμένα εκπαιδευτικά συμβούλια αρνήθηκαν να εφαρμόσουν την πολιτική, γεγονός που οδήγησε στην απόλυση των μελών τους από την κυβέρνηση. Οι μαθητές άρχισαν να σαμποτάρουν τα μαθήματα.
Στις 16 Ιουνίου του 1976, εκατοντάδες μαθητές γυμνασίου στο Σοβέτο, την αφρικανική κωμόπολη δυτικά του Γιοχάνεσμπουργκ, διαδήλωσαν ενάντια στην χρήση της γλώσσας των Αφρικάανερς.
Η αστυνομία αντέδρασε με ρίψη δακρυγόνων και έπειτα με πυροβολισμούς με αποτέλεσμα τουλάχιστον τρεις νεκρούς και δεκάδες τραυματίες. Οι διαδηλωτές, με τους οποίους ενώθηκαν οργισμένα πλήθη των κατοίκων του Σοβέτο, που έφτασαν τις 15.000, αντέδρασαν με το να επιτεθούν και να κάψουν κυβερνητικά κτήρια. Η κυβέρνηση έστειλε κι άλλη αστυνομία και στρατό, καταστέλλοντας την εξέγερση μέσα σε λίγες μέρες, με κόστος τη ζωή 23 Αφρικανών σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία και 200 σύμφωνα με τους αυτόπτες μάρτυρες.
Παρόμοιες εξεγέρσεις έγιναν και αλλού στην Νότιο Αφρική, με τη βία να συνεχίζεται και μέσα στα 1976-77. Μέχρι τον Φεβρουάριο του 1977, οι επίσημες αρχές μετρούσαν 494 μαύρους, 75 έγχρωμους, 1 Ινδιάνο και 5 λευκούς νεκρούς. Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου, ο Στιβ Μπίκο, που το κίνημά του "Μαύρη Συνείδηση" επηρέασε τους μαθητές του Σοβέτο και κρατούνταν στην φυλακή επ' αόριστον, πέθανε από κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις κατά τη διάρκεια αστυνομικής ανάκρισης.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ

Στιβ Μπίκο

Η φιλοσοφία του ότι η πολιτική ελευθερία μπορούσε να επιτευχθεί μόνο αν οι μαύροι σταματούσαν να αισθάνονται κατώτεροι από τους λευκούς προσέλκυσε τεράστιο διεθνές ενδιαφέρον, και θεωρείται το σημείο καμπής στην κατάλυση του απαρτχάιντ.

Ο Στιβ Μπίκο θεωρείται ευρέως ως ο μεγαλύτερος μάρτυρας του κινήματος κατά του απαρτχάιντ.
Η φιλοσοφία του ότι η πολιτική ελευθερία μπορούσε να επιτευχθεί μόνο αν οι μαύροι σταματούσαν να αισθάνονται κατώτεροι από τους λευκούς προσέλκυσε τεράστιο διεθνές ενδιαφέρον, και θεωρείται το σημείο καμπής στην κατάλυση του απαρτχάιντ.
Ο Στιβ Μπίκο πέθανε από τραύματα στο κεφάλι στις 12 Σεπτεμβρίου 1977 όσο βρισκόταν στη φυλακή. Στην αρχή η αστυνομία δήλωσε ότι πέθανε από απεργία πείνας αλλά αργότερα άλλαξε τον ισχυρισμό της λέγοντας ότι χτύπησε το κεφάλι του σε έναν τοίχο κατά τη διάρκεια συμπλοκής, μη αναιρώντας το τυχαίο του συμβάντος. Αλλά οι υποστηρικτές του Μπίκο πίστευαν από την αρχή ότι δολοφονήθηκε σκόπιμα και ότι η αστυνομία προσπαθεί να καλύψει την αλήθεια.
Οι πέντε αστυνομικοί που αποδείχτηκε ότι ήταν ένοχοι για το θάνατό του, ζήτησαν και πήραν αμνηστία από την Επιτροπή Αλήθειας και Συμφιλίωσης, που είχε αναλάβει τη διερεύνηση κατηγοριών καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τη διάρκεια του απαρτχάιντ.
Γεννημένος το 1946 στο Ίστερν Κέηπ, ο Μπίκο σύντομα αναμείχθηκε με την πολιτική των μαύρων. Εγκατέλειψε την ιατρική για να αφοσιωθεί στον αγώνα και ίδρυσε το Κίνημα Μαύρης Συνείδησης το 1969. Το κίνημα αυτό καταξιώθηκε στα μέσα του 1970, όταν το απελευθερωτικό κίνημα έμοιαζε να παραπαίει και πολλοί ηγέτες του ANC βρίσκονταν στην φυλακή ή εξόριστοι.
Η κυβέρνηση πρώτη φορά ενήργησε κατά του Μπίκο το 1973, περιορίζοντας το κίνημά του και απαγορεύοντας να μνημονεύεται δημοσίως. Τέθηκε σε κράτηση χωρίς κατηγορίες πολλές φορές, μέχρι που συνελήφθη για τελευταία φορά τον Αύγουστο του 1977.
Η φιλοσοφία του Μπίκο ήταν πιο δραστική από το σκεπτικό του ANC. Πίστευε ότι οι μαύροι δεν μπορούσαν να βασίζονται στη βοήθεια των λευκών, και γι' αυτό θα έπρεπε να αποσυρθούν από κάθε συνεργασία με τις ομάδες των λευκών.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ

Νκοσινάτι Μπίκο

"Νομίζω ότι έχουμε πάρα πολύ μεγάλη δουλειά να κάνουμε σε ότι αφορά την συμφιλίωση."

-Ποια θα ήταν η γνώμη του Στιβ Μπίκο για το σήμερα της Νοτίου Αφρικής;

Νομίζω ότι ο Στιβ Μπίκο θα κοιτούσε την Νότιο Αφρική, σήμερα της Νοτίου Αφρικής, και ίσως θ' αναγνώριζε ότι πολιτικά υπάρχει ένας αέρας ελευθερίας. Υπάρχει ορατή αλλαγή στις πολιτικές ελευθερίες και οι πολίτες συμμετέχουν ως ενεργοί υπηρέτες της αλλαγής. Νομίζω όμως ότι θα αναγνώριζε επίσης ότι οικονομικά υπάρχουν πολλές προκλήσεις μπροστά μας, ότι η οικονομία για παράδειγμα βρίσκεται ακόμα κατά 97%, αν κοιτάξετε στο χρηματιστήριο του Γιοχάνεσμπουργκ την ιδιοκτησία των εταιριών, η οικονομία κατά 97% βρίσκεται ακόμα στα χέρια των λευκών Νοτιοαφρικανών. Είναι μια χώρα με πλειοψηφία μαύρων και δε θα έπρεπε να είναι έτσι.

-Πολλοί άνθρωποι στο Σοβέτο μας είπαν ότι θα προτιμούσαν ορισμένες πλευρές του απαρτχάιντ, πχ σε ότι αφορά τις δουλειές

Νομίζω ότι αν πάτε σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου όπου έχει λάβει χώρα κάποια μετάβαση, θα βρείτε ανθρώπους που κάνουν αναφορές στο παρελθόν. Ίσως επειδή είναι μακρινό φαίνεται λιγότερο ανήσυχο και άσχημο απ' ότι ήταν.

Το απαρτχάιντ εξασκούσε τις κτηνωδίες του κατά των μαύρων ως άτομα, καταπιεζόσουν ως άτομο, δε μπορούσες να πας σε σχολείο της επιλογής σου ή να βρεις δουλειά, την οποία δικαιούσουν, είχες την ικανότητα να την φέρεις εις πέρας, είχες τα προσόντα και δε μπορούσες να πάρεις τη δουλειά.

-Πολλοί λένε ότι υπάρχει ακόμα φυλετική ένταση γιατί δεν τιμωρήθηκαν επαρκώς οι υπεύθυνοι για το απαρτχάιντ, συμφωνείτε;

Ας πάρουμε για παράδειγμα την περίπτωση των 4-5 αστυνομικών που ήταν αναμεμειγμένοι στον θάνατο του πατέρα μου. Δεν υποχρεώθηκαν από την επιτροπή να ζητήσουν συγγνώμη, επομένως κανείς δεν περιμένει ότι θα ζητήσουν συγγνώμη. Αν πραγματικά βγουν και πουν ότι λυπούνται, τότε τους αντιμετωπίζεις, είσαι υποχρεωμένος να τους αντιμετωπίσεις σε ανθρώπινο επίπεδο.

-Πώς βρίσκετε την κατάσταση στην Νότιο Αφρική σήμερα;

Έχεις λοιπόν έναν άνθρωπο του οποίου τα δικαιώματα παραβιάστηκαν επί πολλές πολλές γενιές, και τώρα ζει στην Νότιο Αφρική "Ουράνιο Τόξο". Παρ' όλ' αυτά, μέσα σε αυτό το Ουράνιο Τόξο τα χρώματα δεν υπάρχουν σε αρμονία, συνεχίζουν να στέκονται δίπλα ξεχωριστά το ένα από το άλλο. Νομίζω ότι έχουμε πάρα πολύ μεγάλη δουλειά να κάνουμε σε ότι αφορά την συμφιλίωση. Είναι σκληρή η κληρονομιά που οι νέοι λευκοί νοτιοαφρικανοί κληρονόμησαν και δεν θα ήθελα να είμαι ένας από αυτούς. Γιατί πραγματικά δεν είναι υπεύθυνοι για τα λάθη των πατεράδων τους. Αλλά ζουν σε ένα περιβάλλον που θα τους κατακρίνουν, θα τους κατακρίνουν όλο και περισσότερο λόγω των πράξεων των πατεράδων τους και των μητέρων τους, απλά γιατί δεν καθαρίσαμε τους εαυτούς μας όπως θα έπρεπε.

Αν δείτε τις στατιστικές της εγκληματικότητας, δεν νομίζω ότι οι άνθρωποι γενικά διακρίνουν μεταξύ ενός μαύρου ή λευκού σπιτιού όταν πρόκειται για μια διάρρηξη. Είναι ένα σπίτι στα βόρεια προάστια, χρειάζομαι φαγητό, ή όποιο άλλο είναι το κίνητρό μου, και έτσι μπαίνω σε αυτό το σπίτι, χωρίς να έχει σημασία το ποιος είναι μέσα σε αυτό το σπίτι.

-Είδαμε παιδιά να μην έχουν χρήματα να πάνε σχολείο κι απ' την άλλη τεράστια έξοδα για όπλα, θα ήταν περήφανος γι' αυτό ο πατέρας σας;

Ο πατέρας μου έχει πεθάνει, εγώ δεν είμαι περήφανος γι' αυτό. Δεν νομίζω ότι η απειλή κατά της Νοτίου Αφρικής είναι τόσο μεγάλη που να απαιτεί την διάθεση 50 εκατ Ραντ για στρατιωτικό εξοπλισμό. Νομίζω ότι θα μπορούσαμε να διαθέσουμε αυτές τις πηγές πολύ καλύτερα προκειμένου να ευεργετηθούν οι άνθρωποι της βάσης της κοινωνικής σκάλας, της κοινωνικής κλίμακας και της οικονομικής κλίμακας.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ