สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

บทความนี้เกี่ยวกับสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 สำหรับพระเชษฐาพระองค์อื่น ดูที่ พระเชษฐา

สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 พระมหากษัตริย์องค์ที่ 10 แห่งกรุงศรีอยุธยา ทรงมีพระนามเดิมว่า พระเชษฐา เป็นพระราชโอรสในสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ เสด็จพระราชสมภพเมื่อปีมะโรง พ.ศ. 2015 ที่เมืองพิษณุโลก ทรงครองสิริราชสมบัติยาวนานถึง 38 ปี นับเป็นลำดับที่สองรองจากสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถผู้เป็นพระราชบิดา

เนื้อหา 1 พระราชประวัติ 2 พระราชโอรส 3 พระราชกรณียกิจ 3.1 การพระศาสนา 3.2 การเจริญสัมพันธไมตรีกับโปรตุเกส 3.3 ราชการสงคราม 3.3.1 สงครามกับมะละกา 3.3.2 สงครามกับล้านนา 3.4 สถาปนาพระมหาอุปราช 3.5 การจัดระเบียบกองทัพ 4 เหตุการณ์สำคัญ 5 การกล่าวถึงพระองค์ในวรรณคดีไทย 6 อ้างอิง 7 ดูเพิ่ม

[แก้] พระราชประวัติ

สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 มีพระนามเดิมว่า พระเชษฐา เสด็จพระราชสมภพเมื่อปีมะโรง พ.ศ. 2015 ที่เมืองพิษณุโลก พระองค์เป็นพระราชโอรสในสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ มีพระเชษฐา ได้แก่ พระอินทรราชาและพระบรมราชา (ต่อมา คือ สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 3)

เมื่อปี พ.ศ. 2027 พระองค์ทรงผนวชพร้อมด้วยพระราชโอรสในสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 3 เมื่อพระองค์ลาผนวชแล้ว สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถสถาปนาพระองค์พระองค์ไว้ที่พระมหาอุปราชขณะที่มีพระชันษาได้ 13 ปี แต่มิได้ทรงระบุว่าทรงเป็นพระมหาอุปราชเมืองพิษณุโลกหรือกรุงศรีอยุธยา

สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถเสด็จสวรรคตในปี พ.ศ. 2031 ขณะที่พระองค์มีพระชันษาได้ 16 พรรษา สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 3 ซึ่งครองกรุงศรีอยุธยาอยู่จึงได้ย้ายราชธานีมายังกรุงศรีอยุธยาอีกครั้งหลังจากที่สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงย้ายราชธานีไปยังเมืองพิษณุโลก ส่วนพระองค์ยังคงประทับอยู่ที่เมืองพิษณุโลกในตำแหน่งพระมหาอุปราช จนกระทั่ง สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 3 เสด็จสวรรคตในปี พ.ศ. 2034 สมเด็จพระเชษฐาธิราชจึงเสด็จจากเมืองพิษณุโลกมาเสวยราชสมบัติที่กรุงศรีอยุธยา เมื่อมีพระชันษาได้ 19 พรรษา โดยทรงพระนามว่า สมเด็จพระรามาธิบดี (ที่ 2)

สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 เสด็จสวรรคตเมื่อปี พ.ศ. 2072 ขณะที่มีพระชนมพรรษาได้ 57 พรรษา พระองค์ครองราชสมบัติรวม 38 ปี ในปีที่พระองค์เสด็จสวรรคตนั้นเป็นปีที่ดาวหางฮัลเลย์โคจรมาใกล้โลก โดยมีปรากฏในพระราชพงศาวดารกรุงเก่า ฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ์ ว่า

... ศักราช 891 ฉลูศก ( พุทธศักราช 2072 ) เห็นอากาศนิมิตเป็นอินทรธนูแต่ทิศหรดี ผ่านอากาศมาทิศพายัพ มีพรรณขาว วันอาทิตย์ ขึ้น 8 ค่ำ เดือน 12 สมเด็จพระรามาธิบดีเจ้านฤพาน ...

สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 ทรงมีพระราชสมภพที่พิษณุโลกใน พ.ศ.2015 เมื่อพระชนมายุ 13 ปี สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ พระราชบิดาทรงอภิเษกให้เป็นพระมหาอุปราช อยู่ 3 ปี สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถก็สวรรคต ราชสมบัติตกอยู่แก่พระเชษฐา คือ พระบรมราชาธิราชที่ 3 ซึ่งครองราชย์เพียง 3 ปี ก็เสด็จสวรรคต จึงเสด็จมาเสวยราชสมบัติ ณ กรุงศรีอยุธยา เมื่อพระชันษา 19 ปี

นอกจากนี้พระองค์ยังมีอีกพระนามคือ พระพันวษา

[แก้] พระราชโอรส

สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 ทรงมีพระราชโอรสสามพระองค์ได้แก่

1. พระอาทิตย์วงศ์ ประสูติกับพระอัครมเหสี ภายหลังเสด็จขึ้นครองราชย์ ทรงพระนามว่า สมเด็จพระบรมราชาหน่อพุทธางกูร
2. พระไชยราชา ประสูติกับพระสนม ภายหลังเสด็จขึ้นครองราชย์ ทรงพระนามว่า สมเด็จพระไชยราชาธิราช
3. พระเฑียรราชา ประสูติกับพระสนมคนละองค์กับพระไชยราชา ภายหลังเสด็จขึ้นครองราชย์ ทรงพระนามว่า สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ

[แก้] พระราชกรณียกิจ

[แก้] การพระศาสนา

• พ.ศ. 2035 สมเด็จพระรามาธิบดีโปรดเกล้าฯ ให้สร้างเจดีย์ใหญ่เพื่อประดิษฐานพระบรมอัฐิของสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 3 ในวัดพระศรีสรรเพชญ์ในเขตพระบรมหาราชวัง ทรงโปรดเกล้าฯ ให้สร้างเจดีย์ใหญ่เพื่อประดิษฐานพระบรมอัฐิของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถในวัดเดียวกัน
• พ.ศ. 2042 สมเด็จพระรามาธิบดีโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระวิหารในวัดศรีสรรเพชญ์
• พ.ศ. 2043 สมเด็จพระรามาธิบดีหล่อโปรดเกล้าฯ ให้หล่อพระพุทธรูป พระศรีสรรเพชญ์ เริ่มหล่อในวันอาทิตย์ ขึ้น 8 ค่ำ เดือน 6
• พ.ศ. 2046 ทรงให้มีงานฉลองสมโภชพระศรีสรรเพชญ์ วันศุกร์ ขึ้น 11 ค่ำ เดือน 8

[แก้] การเจริญสัมพันธไมตรีกับโปรตุเกส

ใน พ.ศ. 2054 ทูตนำสารของ อัลฟองโซ เดอร์ก แม่ทัพใหญ่ของโปรตุเกสได้เดินทางมากรุงศรีอยุธยา เพื่อเจริญสัมพันธไมตรีและการค้า พระองค์ทรงตอบรับไมตรีจากโปรตุเกส และได้ทำสัญญาทางราชไมตรีกับทางการค้าต่อกัน ใน พ.ศ. 2059 นับเป็นสัญญาฉบับแรกที่ไทยทำกับต่างประเทศ โปรตุเกสจึงนับเป็นประเทศแรกในทวีปยุโรปที่เข้ามาในกรุงศรีอยุธยา

ผลจากการเข้ามาสร้างไมตรีของชาวโปรตุเกส ได้มีการนำเอาอาวุธแบบใหม่ที่มีประสิทธิภาพเข้ามาถวาย ได้แก่ ปืนประเภทต่าง ๆ และกระสุนดินดำ ต่อมาชาวโปรตุเกสได้เข้ามาเป็นทหารอาสาฝรั่ง ได้ช่วยฝึกวิธีการใช้อาวุธแบบตะวันตกกับกรุงศรอยุธยา

[แก้] ราชการสงคราม

[แก้] สงครามกับมะละกา

เมื่อ พ.ศ. 2043 พระองค์ทรงส่งกองทัพทั้งทางบกและทางเรือไปทำสงครามกับมะละกาถึงสองครั้ง โดยเข้าโจมตีชายฝั่งตะวันออกและตะวันตก แม้ไม่ประสบผลสำเร็จแต่ก็ทำให้มะละกาได้ตระหนักถึงอำนาจของอยุธยาที่มีอิทธิพลเหนือหัวเมืองในคาบสมุทรภาคใต้ โดยมีเมืองนครศรีธรรมราชทำหน้าที่เป็นศูนย์กลาง ใช้เป็นฐานในการควบคุมหัวเมืองต่าง ๆ ในคาบสมุทรแห่งนี้ กษัตริย์มะละกาผู้ปกครอง ปัตตานี ปาหัง กลันตัน และเมืองท่าที่ตั้งอยู่ชายฝั่งทั้งหมดต้องส่งบรรณาการต่อกษัตริย์อยุธยาทุกปี

[แก้] สงครามกับล้านนา

• พ.ศ. 2056 พระเมืองแก้ว กษัตริย์เมืองเชียงใหม่แห่งอาณาจักรล้านนา ยกทัพมาตีกรุงสุโขทัย สมเด็จพระรามาธิบดีได้ทรงออกทัพขึ้นไปป้องกันทางเหนือ จนกองทัพเชียงใหม่แตกกลับไป
• พ.ศ. 2058 พระองค์ได้ทรงยกกองทัพขึ้นไปตีล้านนาอีกหน คราวนี้ทรงตีเมืองลำปางได้

[แก้] สถาปนาพระมหาอุปราช

พ.ศ. 2069 พระองค์ได้ทรงสถาปนาพระอาทิตย์วงศ์ พระราชโอรสให้เป็นพระบรมราชาตำแหน่งสมเด็จหน่อพระพุทธางกูร หรือสมเด็จหน่อพระพุทธเจ้ารัชทายาท โปรดเกล้า ฯ ให้ปกครองหัวเมืองเหนือประทับอยู่ ณ เมืองพิษณุโลก ทำให้ราชอาณาจักรล้านนาไม่มารบกวนเมืองเหนืออีกตลอดรัชสมัยของพระองค์

[แก้] การจัดระเบียบกองทัพ

สมเด็จพระรามาธิบดีที ทรงจัดให้มีการจัดระเบียบกองทัพ และแต่งตำราพิชัยสงคราม ทรงโปรดเกล้า ฯ ให้จัดทำบัญชีกำลังพล เมื่อ พ.ศ. 2061 เพื่อเกณฑ์พลเมืองเข้ารับราชการทั้งฝ่ายทหารและพลเรือน โดยกำหนดให้ไพร่ที่เป็นชาย อายุตั้งแต่ 18 - 60 ปี ต้องเข้ารับราชการทหาร ยกเว้นผู้ที่มีบุตรชายแล้วเข้ารับราชการ ตั้งแต่สามคนขึ้น ผู้เป็นบิดาจึงพ้นหน้าที่รับราชการทหาร

ชายที่มีอายุ 18 ปี ต้องขึ้นทะเบียนทหารเพื่อเข้ารับการฝึกหัดทหาร เรียกว่า ไพร่สม เมื่ออายุ 20 ปี จึงเรียกเข้ารับราชการเป็นทหารกองประจำการเรียกว่า ไพร่หลวง ส่วนพวกที่ไม่สามารถมารับราชการทหารได้ ก็ต้องมีของมาให้ราชการเป็นการชดเชยเรียกว่า ไพร่ส่วย

ได้มีการตั้งกรมพระสุรัสวดี ให้เป็นหน่วยรับผิดชอบ โดยมีออกพระราชสุภาวดี เป็นเจ้ากรมรับผิดชอบในมณฑลราชธานี พระสุรัสวดีขวา รับผิดชอบหัวเมืองฝ่ายเหนือ และพระสุรัสวดีซ้าย รับผิดชอบหัวเมืองฝ่ายใต้

[แก้] เหตุการณ์สำคัญ

• พ.ศ. 2039 ทรงประพฤติการเบญจาพิธ และทรงให้มีเล่นการดึกดำบรรพ์
• พ.ศ. 2040 ทรงให้ทำการปฐมกรรม
• พ.ศ. 2067 งาช้างต้นเจ้าพระยาปราบแตกข้างขวายาวไป ในเดือนเดียวกันมีผู้ทอดบัตรสนเท่ห์ สมเด็จพระรามาธิบดีทรงให้ประหารขุนนางจำนวนมาก
• พ.ศ. 2068 น้ำน้อย ข้าวมีการเน่าเสีย แผ่นดินไหวทุกเมือง และเกิดเหตุอุบาทว์หลายอย่าง
• พ.ศ. 2069 ข้าวสารแพงเป็น 3 ทะนานต่อเฟื้องเบี้ยแปดร้อย เกวียนหนึ่งเป็นเงินชั่งหกตำลึง

[แก้] การกล่าวถึงพระองค์ในวรรณคดีไทย

สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 เป็นที่เชื่อกันว่าเป็นพระมหากษัตริย์พระองค์เดียวกับที่ปรากฏพระนามว่า สมเด็จพระพันวษา ในวรรณคดีพื้นบ้านเรื่องขุนช้างขุนแผน เนื่องจากในพงศาวดาร อาทิ คำให้การชาวกรุงเก่า ระบุถึงรัชสมัยของพระองค์ มีตอนที่กล่าวถึงทหารคนสำคัญคนหนึ่งที่ชื่อ ขุนแผน ด้วย

[แก้] อ้างอิง

• วิชาการ.คอม
• หอมรดกไทย
• พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงนิพนธ์อธิบายประกอบ สำนักงานพิมพ์โอเดียนสโตร์ จัดพิมพ์จำหน่าย พ.ศ. 2510
• ไทยรบพม่า เล่ม 1 สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ สำนักงานพิมพ์อักษรเจริญทัศน์ จัดพิมพ์จำหน่าย พ.ศ. 2546
• พระราชพงศาวดารกรุงเก่าฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ์ สำนักงานพิมพ์คลังวิทยา จัดพิมพ์จำหน่าย พ.ศ. 2510

[แก้] ดูเพิ่ม

• ลำดับพระมหากษัตริย์ไทย

ด • พ • ก รายพระนามพระมหากษัตริย์ไทย สมัยกรุงสุโขทัย พ่อขุนศรีอินทราทิตย์  · พ่อขุนบานเมือง  · พ่อขุนรามคำแหงมหาราช  · พระยาเลอไท  · พระยางั่วนำถม  · พระมหาธรรมราชาที่ 1  · พระมหาธรรมราชาที่ 2  · พระมหาธรรมราชาที่ 3  · พระมหาธรรมราชาที่ 4 สมัยกรุงศรีอยุธยา สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1  · สมเด็จพระราเมศวร  · สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1  · สมเด็จพระเจ้าทองลัน  · สมเด็จพระราเมศวร  · สมเด็จพระรามราชาธิราช  · สมเด็จพระอินทราชา  · สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 2  · สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ  · สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 3  · สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2  · สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 4  · สมเด็จพระรัษฎาธิราชกุมาร  · สมเด็จพระไชยราชาธิราช  · สมเด็จพระยอดฟ้า  · สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ  · สมเด็จพระมหินทราธิราช  · สมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราช  · สมเด็จพระนเรศวรมหาราช  · สมเด็จพระเอกาทศรถ  · สมเด็จพระศรีเสาวภาคย์  · สมเด็จพระเจ้าทรงธรรม  · สมเด็จพระเชษฐาธิราช  · สมเด็จพระอาทิตยวงศ์  · สมเด็จพระเจ้าปราสาททอง  · สมเด็จเจ้าฟ้าไชย  · สมเด็จพระศรีสุธรรมราชา  · สมเด็จพระนารายณ์มหาราช  · สมเด็จพระเพทราชา  · สมเด็จพระสรรเพชญ์ที่ 8  · สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวท้ายสระ  · สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ  · สมเด็จพระเจ้าอุทุมพร  · สมเด็จพระที่นั่งสุริยาสน์อมรินทร์ สมัยกรุงธนบุรี สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช  · พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย  · พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว  · พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  · พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  · พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว  · พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว  · พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล  · พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช (รัชกาลปัจจุบัน) พระนามที่เป็นตัวหนา คือ พระองค์ที่ได้รับการทูลเกล้าฯ ถวายพระราชสมัญญานามว่า มหาราช

ด • พ • ก ลำดับพระร่วงเจ้า พระมหาธรรมราชาและผู้ครองอาณาจักรสุโขทัย เรียงตามปีพุทธศักราช พุทธศตวรรษที่ 18 รายพระนาม 1700 17 10 17 20 17 30 17 40 17 50 17 60 17 70 17 80 17 90 1800 ไม่ทราบ นำถุมฯ สบาดโขลญลำพง ? ศรีอินทรบดินทราทิตย์ พุทธศตวรรษที่ 19 รายพระนาม 1800 18 10 18 20 18 30 18 40 18 50 18 60 18 70 18 80 18 90 1900 บานเมือง รามคำแหง a เลอไท งั่วนำถุม ลิไท พุทธศตวรรษที่ 20 รายพระนาม 1900 19 10 19 20 19 30 19 40 19 50 19 60 19 70 19 80 19 90 2000 ลิฯ เทวี ลิไท ลือไท ไสลือไท บรมปาล b ว่าง พุทธศตวรรษที่ 21 รายพระนาม 2000 20 10 20 20 20 30 20 40 20 50 20 60 20 70 20 80 20 90 2100 ว่าง ยุทธิษฯ บรมไตรโลกนาถ เชษฐาฯ ไม่ทราบ อาทิตยวงศ์ ไชยฯ ว่าง มหาธรรมฯ พุทธศตวรรษที่ 22 รายพระนาม 2100 21 10 21 20 21 30 21 40 21 50 21 60 21 70 21 80 21 90 2200 มหาธรรมราชา นเรศวร เอกาทศรถ ยกเลิกตำแหน่ง คำอธิบายสัญลักษณ์ a = พญาไสสงคราม b = พระราเมศวร (สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ) ███ = ราชวงศ์ศรีนาวนำถุม ███ = ราชวงศ์พระร่วง ███ = ราชวงศ์สุพรรณภูมิ ███ = ราชวงศ์สุโขทัย ███ = ไม่มี/ไม่ทราบราชวงศ์

ด • พ • ก ลำดับครองราชย์ของพระมหากษัตริย์แห่งอาณาจักรอยุธยา เรียงตามปีพุทธศักราช พุทธศตวรรษที่ 19 รายพระนาม 1800 18 10 18 20 18 30 18 40 18 50 18 60 18 70 18 80 18 90 1900   รามา1ฯ พุทธศตวรรษที่ 20 รายพระนาม 1900 19 10 19 20 19 30 19 40 19 50 19 60 19 70 19 80 19 90 2000 รามาธิบดีที่ 1 a บรมราชาธิราชที่ 1 b ราเมศวร รามราชาธิราช นครินทราธิราช เจ้าสามพระยา บรมไตรฯ พุทธศตวรรษที่ 21 รายพระนาม 2000 20 10 20 20 20 30 20 40 20 50 20 60 20 70 20 80 20 90 2100 บรมไตรโลกนาถ บรม3ฯ รามาธิบดีที่ 2 บรม4ฯ c ไชยราชาธิราช d e มหาจักรพรรดิ พุทธศตวรรษที่ 22 รายพระนาม 2100 21 10 21 20 21 30 21 40 21 50 21 60 21 70 21 80 21 90 2200 มหาจักรพรรดิ f มหาธรรมราชาธิราช นเรศวรมหาราช เอกาฯ g ทรงธรรม h i ปราสาททอง jk พุทธศตวรรษที่ 23 รายพระนาม 2200 22 10 22 20 22 30 22 40 22 50 22 60 22 70 22 80 22 90 2300 นารายณ์มหาราช เพทราชา พ.เสือ พระเจ้าท้ายสระ พระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ พุทธศตวรรษที่ 24 รายพระนาม 2300 23 10 23 20 23 30 23 40 23 50 23 60 23 70 23 80 23 90 2400 l เอกทัศ   คำอธิบายสัญลักษณ์ a = สมเด็จพระราเมศวร b = สมเด็จพระเจ้าทองลัน c = สมเด็จพระรัฏฐาธิราชกุมาร d = สมเด็จพระยอดฟ้า e = ขุนวรวงศาธิราช f = สมเด็จพระมหินทราธิราช g = สมเด็จพระศรีเสาวภาคย์ h = สมเด็จพระเชษฐาธิราช i = สมเด็จพระอาทิตยวงศ์ j = สมเด็จเจ้าฟ้าไชย k = สมเด็จพระศรีสุธรรมราชา l = สมเด็จพระเจ้าอุทุมพร ███ = ราชวงศ์อู่ทอง ███ = ราชวงศ์สุพรรณภูมิ ███ = ราชวงศ์สุโขทัย ███ = ราชวงศ์ปราสาททอง ███ = ราชวงศ์บ้านพลูหลวง

ด • พ • ก กรมพระราชวังบวรสถานมงคล และ กรมพระราชวังบวรสถานพิมุข กรุงศรีอยุธยา วังหน้า พระราเมศวร · พระเชษฐา · พระอาทิตยวงศ์ · สมเด็จพระนเรศวร · สมเด็จพระเอกาทศรถ · เจ้าฟ้าสุทัศน์ · จหมื่นศรีสรรักษ์ · สมเด็จพระนารายณ์มหาราช · หลวงสรศักดิ์ · เจ้าฟ้าเพชร · เจ้าฟ้าพร · เจ้าฟ้ากรมขุนเสนาพิทักษ์ · เจ้าฟ้ากรมขุนพรพินิต วังหลัง นายจบคชประสิทธิ์· เจ้าฟ้าพร ที่ประทับ พระราชวังจันทรเกษม (วังหน้า) กรุงธนบุรี วังหน้า สมเด็จพระมหาอุปราช เจ้าฟ้ากรมขุนอินทรพิทักษ์ ‎ กรุงรัตนโกสินทร์ วังหน้า สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท · สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทร · สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนานุรักษ์ · สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพ · พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว · กรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ วังหลัง พระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระอนุรักษ์เทเวศร์ ที่ประทับ พระราชวังบวรสถานมงคล (วังหน้า) · พระราชวังบวรสถานพิมุข (วังหลัง)