ไตรยางศ์
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
| อักษรไทย | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| รูปพยัญชนะ | |||||||
| ก | ข | ฃ | ค | ฅ | ฆ | ง | จ |
| ฉ | ช | ซ | ฌ | ญ | ฎ | ฏ | ฐ |
| ฑ | ฒ | ณ | ด | ต | ถ | ท | ธ |
| น | บ | ป | ผ | ฝ | พ | ฟ | ภ |
| ม | ย | ร | ล | ว | ศ | ษ | ส |
| ห | ฬ | อ | ฮ | ||||
| รูปสระ | |||||||
| ะ | -ั | า | -ํ | -ิ | ' | " | |
| -ุ | -ู | เ | โ | ใ | ไ | -็ | |
| อ | ว | ย | ฤ | ฤๅ | ฦ | ฦๅ | |
| รูปวรรณยุกต์ | |||||||
| -่ | -้ | -๊ | -๋ | ||||
| เครื่องหมายอื่น ๆ | |||||||
| -์ | -๎ | -ฺ | |||||
| เครื่องหมายวรรคตอน | |||||||
| ฯ | ฯลฯ | ๆ | |||||
| ๏ | ๚ | ๛ | ┼ | ||||
ไตรยางศ์ หรือ อักษรสามหมู่ คือระบบการจัดหมวดหมู่อักษรไทย (เฉพาะรูปพยัญชนะ) ตามลักษณะการผันวรรณยุกต์ ของพยัญชนะแต่ละหมวด เนื่องจากพยัญชนะไทย เมื่อกำกับด้วยวรรณยุกต์หนึ่งๆ แล้วจะมีเสียงวรรณยุกต์ที่แตกต่างกัน การจัดหมวดพยัญชนะ ทำให้การเรียนภาษาไทยง่ายขึ้น ด้วยเหตุนี้ จึงเชื่อว่า ในชั้นแรกนั้น การแบ่งหมวดหมู่พยัญชนะน่าจะทำขึ้นเพื่อประโยชน์ในการแต่งตำราสอนภาษาไทยแก่นักเรียน
คำว่า ไตรยางศ์ มาจากคำในภาษาสันสกฤตว่า ตฺรยฺ (ไตร) ซึ่งแปลว่า สาม รวมกับ อํศ (องศ์) ซึ่งแปลว่า ส่วน ดังนั้น ไตรยางศ์ จึงแปลรวมกันได้ว่าว่า สามส่วน
เนื้อหา |
[แก้] การจัดหมวดหมู่ไตรยางศ์
ไตรยางศ์มีการจัดหมวดหมู่เพื่อแบ่งพยัญชนะไทยออกเป็น 3 ประเภท ดังนี้
- อักษรสูง มี 11 ตัว ได้แก่ ข ฃ ฉ ฐ ถ ผ ฝ ศ ษ ส ห
- อักษรกลาง มี 9 ตัว ได้แก่ ก จ ฎ ฏ ด ต บ ป อ
- อักษรต่ำ มี 24 ตัว ได้แก่ ค ฅ ฆ ง ช ซ ฌ ญ ฑ ฒ ณ ท ธ น พ ฟ ภ ม ย ร ล ว ฬ ฮ
การจัดหมวดหมู่ไตรยางศ์นั้น มีหลักฐานปรากฏครั้งแรกในหนังสือจินดามณี เมื่อครั้งกรุงศรีอยุธยา เข้าใจว่าเป็นผลงานของพระโหราธิบดีได้แต่งถวายสมเด็จพระนารายณ์มหาราช แต่ยังไม่ปรากฏหลักฐานชัดเจนในเรื่องนี้
[แก้] ประโยคช่วยจำหมวดหมู่ไตรยางศ์
อักษรสูง
-
-
-
- ของ (ข) ของ (ฃ) ฉัน (ฉ) ถูก (ฐ ถ) เผา (ผ) ฝัง (ฝ) เสีย (ศ ษ ส) หาย (ห)
-
-
หรือ
-
-
-
- ผี (ผ) ฝาก (ฝ) ถุง (ถ ฐ) ข้าว (ข ฃ) สาร (ศ ษ ส) ให้ (ห) ฉัน (ฉ)
-
-
อักษรกลาง
-
-
-
- ไก่ (ก) จิก (จ) เด็กตาย (ฎ ฏ) เด็กตาย (ด ต) บน (บ) ปาก (ป) โอ่ง (อ)
-
-
ที่เหลือเป็นอักษรต่ำ
[แก้] อักษรคู่
ในการจัดหมวดหมู่ไตรยางศ์ อักษรสูงและอักษรต่ำจำนวนหนึ่ง มีลักษณะเสียงอย่างเดียวกันแต่ในพื้นเสียงต่างกัน นั่นคือ พวกหนึ่งมีพื้นเสียงสูง อีกพวกหนึ่งมีพื้นเสียงต่ำ สามารถจัดเป็นคู่ได้ 7 คู่ เรียกว่า "อักษรคู่"
| อักษรสูง | อักษรต่ำ |
|---|---|
| ข ฃ | ค ฅ ฆ |
| ฉ | ช ฌ |
| ฐ ถ | ฑ ฒ ท ธ |
| ผ | พ ภ |
| ฝ | ฟ |
| ศ ษ ส | ซ |
| ห | ฮ |
อักษรคู่เหล่านี้ สามารถนำมาใช้ร่วมกันเพื่อผันเสียงวรรณยุกต์ได้ครบ 5 เสียง เช่นเดียวกับอักษรกลาง เช่น
- คา - ข่า - ข้า/ค่า - ค้า - ขา
- ฮา - ห่า - ห้า/ฮ่า - ฮ้า - หา
สำหรับอักษรต่ำที่เหลือ คือ ง ญ ณ น ม ย ร ล ว ฬ จะใช้ ห เป็นอักษรนำเพื่อให้สามารถผันเสียงวรรณยุกต์ได้ครบ เช่น
- นา - หน่า - หน้า/น่า - น้า - หนา
- วา - หว่า - หว้า/ว่า - ว้า - หวา
หมายเหตุ ปัจจุบันไม่มีคำศัพท์คำใดที่ใช้ หณ และ หฬ เป็นพยัญชนะต้น
[แก้] ดูเพิ่ม
[แก้] อ้างอิง
- พระยาอุปกิตศิลปสาร. หลักภาษาไทย. กรุงเทพมหานคร : บริษัทโรงพิมพ์ไทยวัฒนาพานิช จำกัด, 2538. ISBN 974-08-2115-4
