การเขียนคำทับศัพท์ภาษาจีน

การเขียนคำทับศัพท์ โดยราชบัณฑิตยสถาน
ภาษาเกาหลี ภาษาจีน ภาษาญี่ปุ่น ภาษาดัตช์ ภาษาโปแลนด์ ภาษาฝรั่งเศส ภาษาพม่า ภาษามลายู ภาษาเยอรมัน ภาษารัสเซีย ภาษาเวียดนาม ภาษาสเปน ภาษาอังกฤษ ภาษาอาหรับ ภาษาอิตาลี ภาษาฮินดี

การเขียนคำทับศัพท์ภาษาจีนกลางนี้เป็นหลักการที่กำหนดโดยราชบัณฑิตยสถาน

หลักทั่วไป

1. หลักเกณฑ์นี้ใช้สำหรับเขียนทับศัพท์คำภาษาจีนที่เขียนด้วยอักษรโรมันระบบพินอิน (Pīnyīn System) แต่เพื่อความสะดวกแก่การเขียนทับศัพท์ภาษาจีนที่ใช้ระบบอื่น ได้แก่ ระบบเวด-ไจลส์ (Wade-Giles System) ระบบเยล (Yale System) และระบบจู้อิน (Zhùyīn Fúhào System) ซึ่งยังมีปรากฏในหนังสือต่าง ๆ อยู่มาก จึงได้เทียบเสียงของระบบดังกล่าวไว้ด้วย

2. การเทียบเสียงสระและพยัญชนะ ให้ถือตามตารางการเทียบเสียงสระและพยัญชนะภาษาจีน และตัวอักษรในตารางแทนอักษรโรมันทั้งตัวตาม (ตัวเล็ก) และตัวนำ (ตัวใหญ่)

3. เครื่องหมายกำกับเสียงวรรณยุกต์ในระบบพินอิน ระบบจู้ยิน ฝูฮ่าว และระบบเยลใช้ ˉ ΄ ˇ ` ส่วนในระบบเวด-ไจลส์ใช้ 1 2 3 4 เทียบได้กับเสียงวรรณยุกต์ไทยได้ดังนี้

เสียงหนึ่ง ˉ หรือ 1 เทียบเท่าเสียงสามัญ*

เสียงสอง ΄ หรือ 2 เทียบเท่าเสียงจัตวา

เสียงสาม ˇ หรือ 3 เทียบเท่าเสียงเอก** (ยกเว้นเมื่ออยู่หน้าพยางค์ที่มีเสียงสาม ˇ ให้ออกเสียงเป็นเสียงสอง ΄ โดยคงเครื่องหมายเสียงสาม ˇ เช่น Kŏng Zĭ = โข่งจื่อ หรือ ข่งจื่อ ให้ออกเสียงว่า "โขงจื่อ" หรือ "ขงจื่อ")

เสียงสี่ ` หรือ 4 เทียบเท่าเสียงโท

คำที่ออกเสียงเบาจะไม่มีเครื่องหมายวรรณยุกต์กำกับ

4. เสียงสระในภาษาจีน ไม่มีความแตกต่างระหว่างเสียงสั้นกับเสียงยาวเหมือนในภาษาไทย โดยปรกติพยางค์ที่มีเสียงวรรณยุกต์เป็นเสียงหนึ่ง เสียงสอง และเสียงสาม จะออกเป็นเสียงสั้นหรือเสียงยาวก็ได้ ยกเว้นเสียงสี่ จะออกเสียงสั้นเสมอ

5. เครื่องหมายพินทุที่อยู่ใต้ตัวพยัญชนะแสดงว่าพยัญชนะตัวนั้น ๆ ออกเสียงควบกล้ำกับตัวที่ตามมา ยกเว้นตัว ห ที่มีเครื่องหมายพินทุกำกับจะออกเสียงควบกล้ำและเป็นอักษรนำด้วย เช่น Huá = หฺวา Huái = ไหฺว/หฺวาย

6. เสียงพยัญชนะจีนซึ่งเทียบได้กับพยัญชนะไทยที่มีอักษรคู่ (อักษรสูงมีเสียงคู่กับอักษรต่ำ) ได้ให้ไว้ทั้ง 2 ตัว เช่น ฉ ช ฝ ฟ ให้เลือกใช้ตามหลักการผันเสียงวรรณยุกต์ของไทย เช่น ฉา ชือ เฝิน ฟั่น

ในกรณีที่เป็นอักษรเดี่ยว ซึ่งในการผันวรรณยุกต์ต้องใช้ ห นำ ถ้าอักษรเดี่ยวนั้นเป็นตัวควบกล้ำให้แทรกตัว ห ไว้ระหว่างตัวควบกล้ำเพื่อให้อ่านได้สะดวก เช่น yún = ยฺหวิน

7. เสียงสระผสมในภาษาจีนบางเสียง เมื่อถอดเป็นอักษรไทยแล้วจะมีเสียงพยัญชนะ ย หรือ ว อยู่ด้วย ให้ใส่เครื่องหมายพินทุใต้ตัวพยัญชนะต้นซึ่งผสมกับสระนั้น เช่น jiŏng = จฺย่ง yuè = เยฺว่

8. พยัญชนะที่มีเครื่องหมายทัณฑฆาตกำกับในคำทับศัพท์ให้ออกเสียงด้วย เช่น érzi = เอ๋อร์จึ fēi = เฟย์

9. ในการเขียนทับศัพท์ภาษาจีน การแยกคำให้ยึดตามต้นฉบับ ยกเว้นคำที่ใช้ในภาษาไทยจนเป็นที่ยอมรับแล้ว เช่น Kŏng Zĭ = ขงจื่อ (ขงจื๊อ)

* เสียงหนึ่งในภาษาจีนกลางใกล้เคียงกับเสียงสามัญในภาษาไทย
** เสียงสามในภาษาจีนกลางใกล้เคียงกับเสียงเอก+เสียงจัตวาในภาษาไทย

ตารางเทียบเสียงสระภาษาจีน

เสียงสระภาษาจีน				ใช้	ตัวอย่าง	ความหมาย
ระบบ พินอิน	ระบบ เวด-ไจลส์	ระบบ เยล	ระบบ จู้ยิน ฝูฮ่าว
A
a	a	a	ㄚ	—ะ (เสียงเบา)	ma [หมะ]	ไหม/หรือ
				—า	mā [มา]	แม่
ai	ai	ai	ㄞ	ไ—	tài [ไท่]	เกินไป
				—าย	măi [ไหม่/หม่าย]	ซื้อ
an	an	an	ㄢ	—ัน	kàn [คั่น]	ดู, มอง, อ่าน
				—าน	lán [หลัน, หลาน]	สีน้ำเงิน
ang	ang	ang	ㄤ	—ัง	chàng [ชั่ง]	ร้องเพลง
				—าง	cháng [ฉัง, ฉาง]	บ่อย ๆ
ao	ao	au	ㄠ	เ—า	bào [เป้า]	อุ้ม
				—าว	gāo [เกา, กาว]	สูง
E
e	o, oh	e	ㄜ	เ—อ	lè [เล่อ]	สนุก, ยินดี
e (เมื่อตามหลัง y)	eh	e	ㄝ	เ—	yè [เย่]	ใบไม้
ê	ไม่ปรากฏสระนี้ในระบบเวด-ไจลส์ และระบบเยล		ㄝ	เ—	ế [เอ๋]	(คำอุทาน)
ei	ei	ei	ㄟ	เ—ย	fēi [เฟย]	บิน
en	en	en	ㄣ	เ—ิน	bĕn [เปิ่น]	เล่ม (ลักษณนาม)
eng	eng	eng	ㄥ	เ—ิง	dĕng [เติ่ง]	คอย
er (ไม่ผสมกับพยัญชนะต้น)	erh	er	ㄦ	เ—อร์	èr [เอ้อร์]	สอง
I
i	i	i	一	—ี	nĭ [หนี่]	เธอ
i (เมื่อตามหลัง c, ch, r, s, sh, z และ zh)	ih (เมื่อตามหลัง tz และ sz ใช้ u, ū)	—r (เมื่อตามหลัง ts และ s ใช้ z)	ไม่ปรากฏรูป	—ึ (เสียงเบา)	érzi [เอ๋อร์จึ]	ลูกชาย
				—ือ	shĭ [สื่อ]	ใช้ (sh ออกเสีียงเป็น ซ โซ่)
ia*	ia	ya	一ㄚ	อี+อา	jiā [จีอา]	บ้าน
ian	ien	yan	一ㄢ	เ—ียน	tiān [เทียน]	ฟ้า
iang	iang	yang	一ㄤ	เ—ียง	niáng [เหนียง]	ผู้หญิง
iao	iao	you	一ㄠ	เ—ียว	biăo [เปี่ยว]	นาฬิกา
ie*	ieh	ye	一ㄝ	อี+เอ	jiè [เจี้ย]	ยืม
in	in	in	一ㄣ	—ิน	lín [หลิน]	ป่าไม้
ing	ing	ing	一ㄥ	—ิง	dīng [ติง]	ตะปู
iong (ใช้เฉพาะกับ j, q, x)	iung	yung	ㄩㄥ	—ยง	xiōng อ่านแบบ xi+ōng[ซีโอง]	ดุร้าย (ซี (รูปปากแบน)+โอง(รูปปากกลม)q กับ j เช่นเดียวกัน)
					xióng อ่านแบบ xi+óng[ซีโอ๋ง]	หมี
					qióng อ่านแบบ qi+óng[ชีโอ๋ง]	ยากจน
					jiŏng อ่านแบบ ji+ŏng[จีโอ่ง]	เก้อเขิน, ทำให้เขิน
iu	iu	you	一ㄡ	—ิว	niú [หนิว]	วัว

*สระ ia และ ie เป็นหน่วยเสียงที่คล้ายกับเสียงสระเอียในภาษาไทย แต่สามารถแยกด้วยภาษาไทยได้ โดยแยกเป็น ia คือเสียง อี+อา และ ie คือเสียง อี+เอ ดังนั้น ia อ่านแบบ ji+ā เช่น jiā [จีอา] = บ้าน และ ie อ่านแบบ ji+ē ซึ่งแทนด้วยสระเอียได้ใก้ลเคียง jiē [เจีย] = ถนน

เสียงสระภาษาจีน				ใช้	ตัวอย่าง	ความหมาย
ระบบ พินอิน	ระบบ เวด-ไจลส์	ระบบ เยล	ระบบ จู้ยิน ฝูฮ่าว
O
o (เมื่อตามหลัง b, f, m, p, w ออกเสียง uo)	o	wo	ㄛ	—ัว	mō [มัว]	คลำ
o	o	o	ㄛ	โ—	ōyō [โอโย]	(คำอุทาน)
ong	ung	ung	ㄨㄥ	—ง	lóng [หลง]	มังกร
ou	ou	ou	ㄡ	โ—ว	lóu [โหลว]	ตึกสูง
U
u	u	u	ㄨ	—ู	bù [ปู้]	ไม่
ü (เมื่อตามหลัง j, q, x, y เขียนลดรูปเป็น u แต่เมื่อตามหลัง n, l ให้คงรูปเดิมคือ ü)	ü	yu	ㄩ	—วี	yú [ยฺหวี]	ปลา
					nǚ [นฺหวี่]	ผู้หญิง
ua	ua	wa	ㄨㄚ	—วา	guā [กวา]	แตง
uai	uai	wai	ㄨㄞ	ไ—ว —วาย	guāi [ไกว/กวาย]	ว่านอนสอนง่าย
uan	uan	wan	ㄨㄢ	—วัน —วาน	duàn [ตฺวั้น/ตฺว้าน]	ผ้าต่วน
üan (เมื่อตามหลัง j, q, x, y เขียนลดรูปเป็น uan)	üan	ywan	ㄩㄢ	เ—วียน	quàn [เชฺวี่ยน]	ชักชวน, ตักเตือน
uang	uang	wang	ㄨㄤ	—วัง —วาง	guāng [กวัง/กวาง]	แสง
üe (เมื่อตามหลัง j, q, x, y เขียนลดรูปเป็น ue แต่เมื่อตามหลัง n, l ให้คงรูปเดิมคือ üe)	ueh	ywe	ㄩㄝ	เ—ฺว	yuè [เยฺว่]	เดือน, พระจันทร์
					nüè [เนฺว่]	ไข้จับสั่น
ui	ui	wei	ㄨㄟ	—ุย	huí [หุย]	กลับ
un (uen)	un	wun	ㄨㄣ	—ุน	dùn [ตุ้น]	ทื่อ
ün (เมื่อตามหลัง j, q, x, y เขียนลดรูปเป็น un)	un	yun	ㄩㄣ	—ฺวิน	yún [ยฺหวิน]	เมฆ
uo	uo, o	wo	ㄨㄛ	—ัว	guó [กั๋ว]	ประเทศ

ตารางเทียบเสียงพยัญชนะภาษาจีน

เสียงสระภาษาจีน				ใช้	ตัวอย่าง	ความหมาย
ระบบ พินอิน	ระบบ เวด-ไจลส์	ระบบ เยล	ระบบ จู้ยิน ฝูฮ่าว
b	p	b	ㄅ	ป	bā [ปา]	แปด
c	ts′, tz′	ts	ㄘ	ฉ, ช	cán [ฉัน/ฉาน]	ตัวไหม
					cāng [ชัง/ชาง]	ฉางข้าว
ch*	ch	ch	ㄔ	ฉ, ช	chá [ฉา]	ชา
					chī [ชือ]	กิน

*เป็นเสียงกักเสียดแทรก (affricate) เวลาออกเสียงปลายลิ้นต้องงอขึ้นไปแตะที่เพดานแข็ง

เสียงสระภาษาจีน				ใช้	ตัวอย่าง	ความหมาย
ระบบ พินอิน	ระบบ เวด-ไจลส์	ระบบ เยล	ระบบ จู้ยิน ฝูฮ่าว
d	t	d	ㄉ	ต	dà [ต้า]	ใหญ่
f	f	f	ㄈ	ฝ, ฟ	fén [เฝิน]	เผา
					fàn [ฟั่น/ฟ่าน]	ข้าว, อาหาร
g	k	g	ㄍ	ก	gē [เกอ]	พี่ชาย
h	h	h	ㄏ	ห, ฮ	hăo [เห่า, ห่าว]	ดี
					hē [เฮอ]	ดื่ม
j	ch (j)	j (y)	ㄐ	จ	jiāng [เจียง]	แม่น้ำ
k	k′	k	ㄎ	ข, ค	kuí [ขุย]	หัวหน้า, ตัวการ
					kàn [คั่น]	ดู, มอง, อ่าน
l	l	l	ㄌ	ล	lái [ไหล/หลาย]	มา
m	m	m	ㄇ	ม	mā [มา]	แม่
n	n	n	ㄋ	น	nán [หนัน/หนาน]	ผู้ชาย
p	p′	p	ㄆ	ผ, พ	pá [ผา]	คลาน
					pō [พัว]	เนิน, เนินเขา
q	ch′ (i)	ch (y)	ㄑ	ฉ, ช	qián [เฉียน]	เงินใช้สอย
					qiāng [เชียง]	ปืน
r	j′	r	ㄖ	ร	rén [เหริน]	คน
s	s, ss, sz	s	ㄙ	ซ, ส	sān [ซัน/ซาน]	สาม
					săo [เส่า/ส่าว]	กวาด, ปัดกวาด
sh*	sh	sh	ㄕ	ส, ซ	shéng [เสิง]	เชือก
					shū [ซู]	หนังสือ

s และ sh ออกเสียงเป็น ซ โซ่ เหมือนกัน ต่างกันที่ตำแหน่งลิ้นเสียง s ปลายลิ้นอยู่เกือบแตะส่วนปลายของฟันบน ส่วนตำแหน่งลิ้นเสียง sh ปลายลิ้นงอขึ้นไปใกล้เพดานแข็ง แต่ไม่แตะเพดานแข็ง

• เป็นเสียงเสียดแทรก (fricative) เวลาออกเสียงปลายลิ้นงอขึ้นไปใกล้เพดานแข็ง แต่ต้องไม่แตะเพดานแข็ง

เสียงสระภาษาจีน				ใช้	ตัวอย่าง	ความหมาย
ระบบ พินอิน	ระบบ เวด-ไจลส์	ระบบ เยล	ระบบ จู้ยิน ฝูฮ่าว
t	t′	t	ㄊ	ถ, ท	Táng [ถัง/ถาง]	ชื่อราชวงศ์
					tā [ทา]	เขา (สรรพนาม)
w	w	w	ไม่ปรากฏรูป	ว	wàn [วั่น/ว่าน]	หมื่น
					wŏ [หวั่ว]	ฉัน
w (เมื่อตามด้วยสระ u จะไม่ออกเสียง)	w	w	ไม่ปรากฏรูป	-	wŭ [อู่]	ห้า
x	hs	sy	ㄒ	ซ, ส	xiāng [เซียง]	หอม
					xié [เสีย]	รองเท้า
y	y	y	ไม่ปรากฏรูป	ย	yín [หยิน]	แร่เงิน
y (เมื่อตามด้วยสระ i และไม่มีตัวสะกด จะไม่ออกเสียง)	yi	y	ไม่ปรากฏรูป	-	yī [อี]	หนึ่ง
z	ts, tz	dz	ㄗ	จ	zŏu [โจ่ว]	เดิน
zh	ch	j	ㄓ	จ	zhàn [จั้น/จ้าน]	ยืน

ดูเพิ่ม

• ภาษาจีน
• อักษรจีน
• พินอิน
• การเขียนคำทับศัพท์

แหล่งข้อมูลอื่น

• หลักเกณฑ์การทับศัพท์ภาษาจีนกลาง ฉบับทางเลือก