จตุพร รัตนวราหะ

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

บทความชีวประวัติของบุคคลนี้ต้องการเก็บกวาด ตรวจสอบ ปรับปรุง แก้ไขรูปแบบ วิกิพีเดียไม่สนับสนุนให้มีอัตชีวประวัติ หรือประวัติการทำงาน นอกเหนือจากนั้นถ้าคุณเห็นว่าบุคคลนี้ไม่ใช่บุคคลสำคัญให้ทำการแจ้งลบ

ศิลปินสำนักการสังคีตกรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม
รายนามศิลปินสำนักการสังคีตกรมศิลปากร
สถานที่จัดการแสดงในสังกัด กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม
โรงละครแห่งชาติ โรงละครแห่งชาติภาคตะวันตก จังหวัดสุพรรณบุรี โรงละครแห่งชาติภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จังหวัดนครรราชสีมา สังคีตศาลา
บทความที่เกี่ยวข้อง
ศิลปินกระทรวงวัฒนธรรมกับความเคารพนับถือในเทวานุภาพ ศิลปินกระทรวงวัฒนธรรมกับสถาบันพระมหากษัตริย์
ศิลปินสถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ กระทรวงวัฒนธรรม
ศิลปินสถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ ศิลปินวิทยาลัยนาฏศิลป- สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์
หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
กระทรวงวัฒนธรรม Ministry Of Culture กรมศิลปากร The Fine Arts Department สำนักการสังคีต Office of the Music And Drama สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ Bunditpatanasilpa Institute วิทยาลัยนาฏศิลป College of Dramatic Arts

นายจตุพร รัตนวราหะ Mr.Jatuporn Ratanavaraha (ต้อย) เกิดวันพุธที่ 9 ธันวาคม พ.ศ. 2479 (อายุ 73 ปี) เป็นศิลปินกรมศิลปากร ผู้ได้รับพระราชทานครอบและรับมอบกระบวนท่ารำเพลงหน้าพาทย์องค์พระพิราพ,ได้กราบทูลสอนโขนถวายสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ และ มีผลงานการแสดงเป็นตัวเอกในเรื่องรามเกียรติ์ บทยักษ์ใหญ่ทศกัณฐ์เป็นบทที่อยู่ในความทรงจำของคนรักโขนกรมศิลปากรมานานกว่า ๔๐ ปี เป็นผู้ร่วมงานเคียงข้าง ศ.มรว.คึกฤทธิ์ ปราโมชในการก่อตั้งและสร้างสรรค์โขนธรรมศาสตร์ เป็นผู้อำนวยการสถานศึกษาที่มีการเรียนการสอนด้านศิลปะการแสดงของรัฐ นอกจากนี้มีผลงานโดดเด่นอื่นๆทางด้านโขนและละครทั้งด้านการเป็นศิลปินผู้แสดง เป็นผู้สอน ผู้เผยแพร่ทั้งทางด้านปฏิบัติและทฤษฎี ปัจจุบันแม้จะเกษียณอายุราชการแล้ว ก็ยังทำงานด้านการเผยแพร่ศิลปการแสดงอยู่อย่างต่อเนื่องสม่ำเสมอ และได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติเป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (นาฏศิลป์-โขน) พุทธศักราช ๒๕๕๒

[แก้] ประวัติ

นาย จตุพร รัตนวราหะ เป็นบุตรของนายเจิมและนางนางประวงษ์ รัตนวราหะ สมรสกับนางชุมศรี รัตนันท์ รัตนวราหะ มีบุตรด้วยกัน 4 คน คือ นาย เรืองฤทธิ์ รัตนวราหะ , น.ส. อติวรรณ รัตนวราหะ , นาย พีรพล รัตนวราหะ , นาย ณวพร รัตนวราหะ บุตรสาวคนเดียวได้สืบทอดศิลปการแสดงทางนาฏศิลป์เหมือนบิดา และปัจจุบันรับราชการอยู่ที่ วิทยาลัยนาฏศิลป กรุงเทพฯ

นาย จตุพร รัตนวราหะ จบจากโรงเรียนนาฏศิลป วิทยาลัยนาฏศิลปกรุงเทพฯ ปัจจุบันและครุศาสตร์บัณฑิต และได้อุปสมบทเป็นพระภิกษุที่ วัดบวรนิเวศวิหาร กรุงเทพมหานคร พุทธศักราช 2507

[แก้] เกียรติยศที่ภาคภูมิใจ

[แก้] การต่อกระบวนรำหน้าพาทย์องค์ พระพิราพ หน้าพระที่นั่ง

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลดุลยเดชมหาราช ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้กรมศิลปากร ทำการคัดเลือกศิลปินที่มีความสามารถฝ่ายพระ 5 คนคือ นาย ธีรยุทธ ยวงศรี ^[1] นายธงไชย โพธยารมย์^{[2] [3]} นายทองสุข ทองหลิม นายอุดม อังศุธร และนาย สมบัติ แก้วสุจริต และศิลปินโขนฝ่ายยักษ์ 7 คนคือนายราฆพ โพธิเวส[5][6] นายไชยยศ คุ้มมณี นายจตุพร รัตนวราหะ นาย จุมพล โชติทัตต์ นายสุดจิตต์ พันธ์สังข์ นาย สมศักดิ์ ทัดติ[7] และ นาย ศิริพันธ์ อัฏฏะวัชระ [8] รวมทั้งสิ้น 12 คน เข้ารับพระราชทานครอบประธานพิธีใหว้ครูโขนละคร และการต่อกระบวนรำเพลงหน้าพาทย์องค์พระพิราพ ณ.ศาลาดุสิดาลัย พระตำหนัก จิตรลดารโหฐาน ในวันพฤหัสบดีที่ 25 ตุลาคม พ.ศ. 2527

รูปนี้เป็นรูปของนายจตุพรรัตนวราหะและได้ให้ ศ.ดร.สุรพล วิรุฬห์รักษ์ นำไปพิมพ์ลงไว้ในหนังสือนาฎยศิลป์รัชกาลที่ 9, สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย , 2549.

[แก้] การกราบทูลสอนโขนถวายสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ

• นาย ธนิต อยู่โพธิ์ อดีตอธิบดีกรมศิลปากร เคยเขียนเล่าไว้ว่า พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฏราชกุมาร เมื่อทรงพระเยาว์ทรงศึกษาความรู้รอบตัวในทางศิลปะ และโปรดให้ขอครูโขนผู้ชำนาญในบทพระยาวานรจากกรมศิลปากรไปกราบทูลสอนถวายแด่สมเด็จพระบรมฯ
• ซึ่งทางกรมศิลปากรได้จัดให้ จ่าเร่งงานรัดรุด ( เฉลิม รุทระวณิช ) ครูผู้ชำนาญในบทพระยาวานร ไปกราบทูลสอนถวายให้ทรงฝึกหัดบทพระยาวานรตามพระราชประสงค์
• ต่อมาได้มีเจ้านายบางพระองค์กราบบังคมทูลพระดำริถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวว่า น่าจะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้ทรงฝึกบทพระยายักษ์ เพราะมีลีลาท่าทางเป็นสง่ามีทีท้าวทีพระยา ไม่หลุกหลิกแบบพระยาวานร
• ทางกรมศิลปากร จึงจัดให้ นาย จตุพร รัตนวราหะ ครูโขนยักษ์ไปกราบทูลสอนโขนถวาย โดยได้ฝึกการแสดงเป็นวิรุญจำบัง

[แก้] ศิลปินแห่งชาติ ปีพุทธศักราช ๒๕๕๒

สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ ได้ดำเนินการสรรหาศิลปินผู้สร้างสรรค์งานศิลปะให้เป็นมรดกอันล้ำค่าของแผ่นดิน มายกย่องเชิดชูเกียรติเป็นศิลปินแห่งชาติ ตั้งแต่ปีพุทธศักราช ๒๕๒๘ เป็นต้นมา และในปีพุทธศักราช ๒๕๕๒ นี้ คณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติได้พิจารณาแล้วมีมติเห็นชอบให้ประกาศยกย่องเชิดชูเกียรติ นาย จตุพร รัตนวราหะ ศิลปินผู้มีความสามารถและอุทิศตนสร้างสรรค์ ผลงานศิลปะจนโดดเด่นเป็นที่ประจักษ์ชัดต่อสาธารณชน เป็นศิลปินแห่งชาติ ปี พุทธศักราช ๒๕๕๒ สาขาศิลปะการแสดง ( นาฏศิลป์-โขน )

[แก้] ประวัติการรับราชการ

• เริ่มเข้ารับราชการเมื่อวันที่ 1 เมษายน พุทธศักราช 2500 ตำแหน่งศิลปินสำรอง แผนกนาฎศิลป กองการสังคีต กรมศิลปากร
• พ.ศ. 2521-2525 ดำรงตำแหน่งผู้ช่วยผู้อำนวยการ วิทยาลัยนาฏศิลปอ่างทอง
• พ.ศ. 2526-2530 ดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการ วิทยาลัยนาฏศิลปอ่างทอง
• พ.ศ. 2531-2540 ดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการ วิทยาลัยนาฏศิลปสุโขทัย
• พ.ศ. 2540เกษียณอายุราชการในตำแหน่งผู้อำนวยการระดับ 9 วิทยาลัยนาฏศิลปสุโขทัย
• ปัจจุบันดำรงตำแหน่ง ผู้เชี่ยวชาญนาฏศิลป์ไทย สำนักการสังคีต กรมศิลปากร

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ชั้นสูงสุดที่ได้รับคือ ปถมาภรณ์มงกุฏไทยและปถมาภรณ์ช้างเผือก

[แก้] ประสบการณ์ด้านการแสดง

[แก้] การฝึกหัดและการออกแสดง

• เริ่มฝึกหัดเป็นตัวยักษ์ กับนายยอแสง ภักดีเทวา[9] และนายอร่าม อินทรนัฎ[10]
• เป็นผู้แสดงโขน – ละคร ให้ประชาชนทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศชม ณ โรงละครศิลปากร โรงละครแห่งชาติ ทำเนียบรัฐบาล และไปเผยแพร่ผลงานทางด้านการแสดงในต่างประเทศหลายครั้ง

[แก้] ผลงานด้านการแสดงโขน

[แก้] การแสดงและการสอนในราชการกรมศิลปากร

• แสดงเป็นตัวเอกในเรื่องรามเกียรติ์ เช่น ทศกัณฐ์ กุมภกรรณ พิเภก ไมยราพ เสนายักษ์ ม้าอุปการ เป็นต้น
• เป็นผู้สอน นาฏศิลปินโขนยักษ์ ใหญ่

[แก้] การแสดงและการสอนร่วมกับ ศ.มรว.คึกฤทธิ์ ปราโมช

[แก้] ผลงานด้านการแสดงละคร

• ได้รับการคัดเลือกจากท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี ศิลปินแห่งชาติ ให้แสดงเป็นซมพลา ในละครเรื่องเงาะป่า เป็นคนแรกของกรมศิลปากร
• แสดงเป็นหลวิชัย ในละครเรื่องคาวี
• แสดงเป็นเสนาไทย ในละครเรื่องขุนช้าง – ขุนแผน ตอน พระไวย แตกทัพ เป็นต้น

[แก้] สรุปผลงาน

นาย สมรัตน์ ทองแท้ นาฏศิลปินโขนพระ นักวิชาการละครและดนตรี 7 สำนักการสังคีต กรมศิลปากร ได้สรุปผลงานของ อาจารย์ จตุพร รัตนวราหะ ไว้ในบทรำอวยพรการแสดงชุด “ 72 ปี จตุพร นามขจรทศกัณฐ์ ” ในวันอาทิตย์ที่ 9 ธันวาคม 2550 ณ อุทยานประวัติศาสตร์เมืองสิงห์ ตำบลสิงห์ อำเภอไทรโยค จ.กาญจนบุรี

• • • - ปี่พาทย์ทำเพลงต้นเข้าม่าน- -ร้องเพลงสามไม้กลาง-
• ทศกัณฐ์ อสุรา พญายักษ์ ทั้งสิบพักตร์ ยี่สิบกร สุนทรศรี
• สมศักดิ์ สมร้าย ชายชาตรี สมเสน่ห์ อสุรี มีพึงยล
• เป็นจอมราพณ์ เมืองมาร ผ่านลงกา เป็นศรัทธา เกรงกลัว ทั่วแห่งหน
• เป็นที่รัก ที่บูชา อสุรชน เป็นจอมพล ลือนาม ในรามเกียรติ์
  • • - ร้องเพลงทองย่อนรวบ-
• ครูจตุพร รัตน วราหะ สืบศิลปะ นาฏกรรม เลิศล้ำเขียน
• สวมบทบาท มารร้าย ได้แนบเนียน มิผิดเพี้ยน ยักษ์ใหญ่ ให้ลือชา
• คราออกรบ เกรี้ยวกราด มาดนักเลง ยามครื้นเครง ออกสำรวล ชวนหรรษา
• เมื่อเกี้ยวเก้อ วางเจ้าชู้ ดูงามตา คราวโศกา เจียนองค์ ลงวางวาย
  • • -ร้องเพลงตระนิมิต -
• เจ็ดสิบสอง ฉลองวัย ในครานี้ มวลน้องพี่ อสุรา มาเหลือหลาย
• ต่างร่วมจิต ร่วมสุนทร อวยพรชัย สัมฤทธิ์ใน จตุพร บวรเอย
  • • - ปี่พาทย์ทำเพลงตระนิมิต - รัว - - เพลงกราวใน- ( มอญแปลง ) 4 คำ ( แขกต่อยหม้อ ) 4 คำ - รัวท้ายรำดาบ-
    • นาฏศิลปิน โขนพระ ผู้รำอวยพร - คมสัณฐ ( โต้ง ) หัวเมืองลาด , มนตรี แหล่งสนาม , วัลลภ ( แนน ) พรพิสุทธิ์ , ปรัชญา ( ก๊อบ ) ชัยเทศ

[แก้] ผลงานสร้างสรรค์ด้านการแสดง

เมื่อสมัยที่ นาย จตุพร รัตนวราหะ ดำรงตำแหน่งเป็นผู้อำนวยการวิทยาลัยนาฏศิลปสุโขทัย ได้สร้างสรรค์การแสดงชุดใหม่ที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตและขนบธรรมเนียมประเพณีของชาวสุโขทัยให้กับชาววิทยาลัยนาฏศิลปสุโขทัยได้นำออกแสดงและเป็นที่ชื่นชอบของผู้ที่ได้รับชมมาจนกระทั่งทุกวันนี้คือ

• ฟ้อนตะคัน พ.ศ. 2533
• ระบำเบญจรงค์ พ.ศ. 2534
• ฟ้อนลื้อล่องน่าน พ.ศ. 2536
• ระบำเทวีศรีสัชนาลัย พ.ศ. 2537
• ระบำประทีปทอง พ.ศ. 2538

[แก้] ผลงานทางด้านวิชาการ

• คู่มือการฝึกหัดโขนเบื้องต้น
• รามายณะของอินโดนีเซีย แปล
• หนังสือเพลงหน้าพาทย์ ซึ่งอธิบายเพลงหน้าพาทย์ในมุมมองของผู้แสดงโขนไว้อย่างชัดเจน และเป็นก้าวแรกที่เชื่อมโยงความรู้ดนตรีไทยและนาฏศิลป์โขน ปัจจุบันใช้เป็นตำราอ้างอิงในวงการศึกษา
• รามเกียรติ์ ร้อยแก้ว เขียนลงในวารสารวิทยาลัยนาฏศิลปสุโขทัยทุกเดือน
• ละครพูดเรื่อง"เล็กโพธิ์ดำ
• วีซีดี บันทึกการแสดงเรื่องจุดเด่นของทศกัณฐ์ รำลงสรงชมตลาด ฉุยฉายทศกัณฐ์ลงสวน, ฉุยฉายหนุมานแปลง , เกี้ยวนาง นางลอย, ชูกล่องดวงใจ แจกในงานครบ 6 รอบ วันที่ 9 ธันวาคม 2551

[แก้] รูปภาพ

จตุพร - ชุมศรี รัตนวราหะ	รูปวันประกอบพระราชพิธีพระราชทานฯ ๒๕ ตุลาคม ๒๕๒๗	นาย จตุพร รัตนวราหะ ชุดพระพิราพป่า	โขนกรมศิลปากรชุดนางลอย ทศกัณฐ์-นาย จตุพร รัตนวราหะ เบญกาย-กรรณิการ์ ปิ่นโมรา
นาย จตุพร รัตนวราหะ ชุดทศกัณฐ์ลงสวน	นาย จตุพร รัตนวราหะ ชุดทศกัณฐ์ลงสวน	นาย จตุพร รัตนวราหะ ชุดทศกัณฐ์ทรงหอกกบิลพัท	นาย จตุพร รัตนวราหะ ชุดทศกัณฐ์ทรงศร
นาย จตุพร รัตนวราหะ ชุดทศกัณฐ์ทรงหอกกบิลพัท

[แก้] อ้างอิง

[แก้] แหล่งข้อมูลอื่น

[แก้] ประวัติและผลงาน

• 72ปีครูต้อย9ธ.ค.50 ปราสาทเมืองสิงห์ กาญจนบุรี
• ตัวละครโขน
• Style and techniques of Totsakan's dance in Nangloi episode of Kru Jatuporn Rattanavaraha
• กระบวนการรำและกลวิธีการแสดงบททศกัณฐ์ในการแสดงโขน ตอน นางลอย ของครูจตุพร รัตนวราหะ
• หัดโขนเบื้องต้น

[แก้] หน้าพาทย์องค์พระพิราพ

• จตุพร รัตนวราหะ ผู้ได้รับพระราชทานครอบและรับมอบท่ารำหน้าพาทย์องค์พระพิราพ
• พิธีครอบและต่อหน้าพาทย์องค์พระพิราพ[11][12][13][14]
• รูปภาพงานสาธยายท่ารำหน้าพาทย์พระพิราพ 29 - 30 สค 2550
• รูปภาพการแสดงโขนเรื่องรามเกียรติ์ชุดพระพิราพ ณ พระนารายณ์ราชนิเวศน์ ศุกร์ 31 สิงหาคม 2550

[แก้] กรมศิลปากร

• ประวัติผู้ทรงคุณวุฒิทางศิลปะเล่ม 3
• ข้อมูลการแสดงที่โรงละครแห่งชาติ
• โรงละครแห่งชาติ_ปฏิทินการแสดง 2551

[แก้] โขนธรรมศาสตร์

• โขนธรรมศาสตร์เฉลิมพระเกียรติ 72 พรรษา
• โขนธรรมศาสตร์เฉลิมพระเกียรติ