วิกิพีเดีย:เนื้อหาที่ใช้งานโดยชอบธรรม

เป้าหมายของวิกิพีเดีย คือ สร้างสารานุกรมที่มีเนื้อหาเสรี คำว่า "เนื้อหาเสรี" หมายความว่า เนื้อหาที่ไม่มีข้อจำกัดด้านลิขสิทธิ์เกี่ยวกับสิทธิที่จะแจกจ่าย ศึกษา ดัดแปลง และพัฒนา หรือใช้งานโดยประการอื่น ไม่ว่าเพื่อวัตถุประสงค์ใด หรือในสื่อรูปแบบใด แม้เป็นไปในเชิงพาณิชย์ก็ตาม เนื้อหาใดที่ไม่เข้าหลักเกณฑ์เหล่านี้เรียกว่า ไม่เสรี (non-free) เนื้อหาไม่เสรีนี้ได้แก่บรรดาเนื้อหา (ตลอดจนภาพ) ที่ทุกส่วนล้วนมีลิขสิทธิ์ หรือที่เปิดให้เข้าถึงได้โดยมีข้อจำกัดบางประการ เช่น "ห้ามใช้ในเชิงพาณิชย์" หรือ "สำหรับใช้ในวิกิพีเดียเท่านั้น" (ภาพหลายภาพที่ตามปรกติแล้วเข้าถึงได้โดยไม่เสียค่าใช้จ่ายจึงอาจยัง "ไม่เสรี" สำหรับวัตถุประสงค์ของวิกิพีเดีย) มูลนิธิวิกิมีเดียถือนิยามคำว่า "เสรี" ดังอธิบายไว้ตามนี้

แม้นโยบายสัญญาอนุญาตของมูลนิธิวิกิมีเดียคาดหวังให้เนื้อหาทั้งหมดในโครงการวิกิมีเดียเป็นเนื้อหาเสรี แต่ก็มีข้อยกเว้น นโยบายดังกล่าวเปิดให้โครงการต่าง ๆ (ยกเว้น วิกิมีเดียคอมมอนส์) สามารถใช้ นโยบายหลักการยกเว้น ที่ยอมให้ใช้เนื้อหาไม่เสรีได้ เนื้อหาไม่เสรีควรนำมาใช้ให้น้อยที่สุดและเฉพาะเพื่อแสดงเหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์ เพื่อรวมงานที่คุ้มครองเอาไว้ เช่น โลโก้ หรือเพื่อเสริมบทความเกี่ยวกับงานร่วมสมัยที่มีลิขสิทธิ์ (โดยต้องอยู่ในวงจำกัดอย่างแคบ ๆ) ทั้งนี้ ยกเว้นกรณีที่อนุญาตไว้เป็นอื่น แต่เนื้อหาไม่เสรีนั้นไม่ควรนำมาใช้เมื่อเป็นที่คาดหมายได้อย่างสมเหตุสมผลว่า จะมีการอัปโหลดไฟล์ที่อนุญาตให้ใช้ได้อย่างเสรีซึ่งสนองวัตถุประสงค์อย่างเดียวกันขึ้นมา ดังที่มักเกิดแก่กรณีภาพเหมือนของบุคคลที่ยังมีชีวิตอยู่เกือบทั้งหมด และถ้ามีเนื้อหาเสรีแล้ว ก็ควรนำมาใช้แทนเนื้อหาไม่เสรี

เอกสารนี้เป็น นโยบายหลักการยกเว้น ของวิกิพีเดียภาษาไทย เนื้อหาไม่เสรีสามารถใช้ในวิกิพีเดียได้ในบางกรณี (เช่น ในบางสถานการณ์ที่ไม่อาจหาภาพซึ่งอนุญาตให้ใช้ได้โดยเสรีสำหรับหัวเรื่องหนึ่ง ๆ ได้เลย) แต่ต้องอยู่ภายในหลักกฎหมายสหรัฐอเมริกาว่าด้วยการใช้ลิขสิทธิ์ของผู้อื่นโดยชอบ ("ใช้งานโดยชอบ") และสอดคล้องกับหลักเกณฑ์วิกิพีเดียเรื่องเนื้อหาไม่เสรีดังที่ระบุไว้ข้างล่างนี้ด้วย ฉะนั้น การใช้เนื้อหาไม่เสรีในวิกิพีเดียจึงจงใจให้อยู่ในบังคับของมาตรฐานที่เข้มงวดกว่าที่กำหนดไว้ในกฎหมายลิขสิทธิ์สหรัฐอเมริกา

นโยบาย

รวมมาจาก วิกิพีเดีย:เงื่อนไขสำหรับเนื้อหาที่ใช้งานโดยชอบธรรม นี่เป็นส่วนหนึ่งของหน้ารุ่นปัจจุบันที่เป็นนโยบายอย่างเป็นทางการ

หลักการและเหตุผล

• เพื่อรองรับภารกิจของวิกิพีเดียที่จะผลิตเนื้อหาเสรีอย่างยั่งยืนซึ่งผู้ใช้ทุกคนสามารถเผยแพร่ ดัดแปลง และประยุกต์ใช้ในสื่อทุกประเภทได้โดยไร้ขีดจำกัด
• เพื่อลดความเสี่ยงทางกฎหมาย ด้วยการจำกัดจำนวนเนื้อหาไม่เสรีโดยใช้หลักเกณฑ์อันเคร่งครัดกว่าที่ใช้ตามบทบัญญัติว่าด้วยการใช้ลิขสิทธิ์ของผู้อื่นของกฎหมายลิขสิทธิ์สหรัฐอเมริกา
• เพื่ออำนวยความสะดวกแก่การนำเนื้อหาไม่เสรีไปใช้อย่างรอบคอบในการสนับสนุนการพัฒนาสารานุกรมที่มีคุณภาพสูง

นโยบาย

ไม่มีการให้สิทธิ์โดยอัตโนมัติเพื่อใช้เนื้อหาไม่เสรีในบทความหรือหน้าอื่นบนวิกิพีเดีย ตามแนวปฏิบัติของวิกิพีเดียบทความและหน้าอื่นใดอาจใช้ข้อความที่ตัดตอนบางส่วนอย่างคำต่อคำจากสื่อที่มีลิขสิทธิ์ โดยอ้างอิงหรือกล่าวอ้างไปยังแหล่งข้อมูลต้นฉบับหรือผู้แต่งอย่างเหมาะสม และแสดงคำกล่าวในทางตรงด้วยอัญประกาศ <blockquote> หรือวิธีการอื่นที่คล้ายกันโดยเฉพาะ ส่วนเนื้อหาไม่เสรีอื่น อาทิรูปภาพ คลิปเสียง และคลิปวิดีโอที่มีลิขสิทธิ์ และไฟล์สื่ออื่นที่ขาดสัญญาอนุญาตเนื้อหาเสรี อาจสามารถใช้บนวิกิพีเดียภาษาไทยได้ถ้าเข้าเกณฑ์ทั้งหมดสิบข้อดังต่อไปนี้

1. ไม่มีเนื้อหาเสรีทดแทนได้ เนื้อหาไม่เสรีจะถูกใช้เมื่อไม่อาจหาหรือสร้างเนื้อหาเสรีซึ่งให้ข้อมูลเชิงสารานุกรมอย่างเดียวกันมาทดแทนได้ในขณะนั้น เมื่อเป็นไปได้เนื้อหาไม่เสรีจะถูกเปลี่ยนเป็นเนื้อหาเสรีหรือทางเลือกอื่นที่เสรีมากกว่าหากมีคุณภาพที่ยอมรับได้ "คุณภาพที่ยอมรับได้" หมายถึงคุณภาพที่เพียงพอต่อการใช้งานเชิงสารานุกรม

   สำหรับการทดสอบอย่างเร็ว ก่อนที่จะเพิ่มเนื้อหาไม่เสรีซึ่งจำเป็นต้องกำหนดเหตุผลของการใช้งาน ให้ถามตัวคุณเองว่า เนื้อหาไม่เสรีนี้สามารถแทนที่ด้วยรุ่นเสรีที่ให้ผลอย่างเดียวกันหรือไม่ และ เรื่องนั้น ๆ สามารถใช้ข้อความสื่อความหมายอย่างพอเพียงโดยไม่ต้องใช้เนื้อหาไม่เสรีเลยหรือเปล่า ถ้าคำตอบคือใช่สำหรับคำถามข้อใดข้อหนึ่ง อาจเป็นไปได้ว่าเนื้อหาไม่เสรีดังกล่าวไม่เข้ากับเกณฑ์นี้

2. เคารพต่อโอกาสเชิงพาณิชย์ เนื้อหาไม่เสรีจะไม่ถูกใช้ในสภาวะที่อาจแทนที่บทบาททางการค้าดั้งเดิมของสื่ออันมีลิขสิทธิ์ต้นฉบับ
3. 1. การใช้งานน้อยที่สุด หากมีเนื้อหาไม่เสรีจำนวนมากที่สื่อความหมายเดียวกัน ให้เลือกใช้เพียงส่วนเดียวที่สื่อความหมายได้ดีที่สุด
   2. ขอบเขตแห่งการใช้งานน้อยที่สุด ผลงานทั้งชิ้นจะไม่ถูกใช้ถ้าส่วนหนึ่งเพียงพอต่อการอธิบาย ให้ใช้เนื้อหาคุณภาพ/ความเที่ยงตรง/อัตราบิตที่ต่ำ แทนที่จะใช้เนื้อหาคุณภาพ/ความเที่ยงตรง/อัตราบิตที่สูง (โดยเฉพาะในกรณีที่การใช้สื่อต้นฉบับอาจถือเป็นการจงใจละเมิดลิขสิทธิ์) เกณฑ์ข้อนี้มีผลบังคับรวมถึงเนมสเปซ ไฟล์: อีกด้วย
4. เคยเผยแพร่มาก่อนแล้ว เนื้อหาไม่เสรีต้องเคยถูกตีพิมพ์หรือเผยแพร่ต่อสาธารณชนภายนอกวิกิพีเดียมาก่อน
5. เข้ากันได้ เนื้อหาไม่เสรีต้องเข้ากันได้กับมาตรฐานเนื้อหาทั่วไปของวิกิพีเดียและเป็นสารานุกรม
6. สอดคล้องกับนโยบายเฉพาะสื่อ เนื้อหาไม่เสรีต้องเข้ากับนโยบายของสื่อประเภทนั้นในวิกิพีเดีย ตัวอย่างเช่น รูปภาพจะต้องเข้ากับนโยบายการใช้ภาพ
7. ใช้อย่างน้อยในหนึ่งบทความ เนื้อหาไม่เสรีดังกล่าวต้องถูกใช้ในบทความอย่างน้อยหนึ่งบทความ
8. มีนัยสำคัญตามบริบท เนื้อหาไม่เสรีจะถูกใช้ก็ต่อเมื่อ การแสดงเนื้อหาดังกล่าวช่วยเพิ่มความเข้าใจอย่างมีนัยสำคัญให้กับผู้อ่านเกี่ยวกับหัวข้อนั้น และการงดเว้นเนื้อหาดังกล่าวจะทำให้ความเข้าใจลดด้อยถอยลง
9. จำกัดตำแหน่งที่อยู่ เนื้อหาไม่เสรีอนุญาตให้ใช้เฉพาะในบทความต่าง ๆ (ที่ไม่ใช่หน้าแก้ความกำกวม) และเฉพาะเนมสเปซบทความเท่านั้น เว้นแต่เข้าข่ายข้อยกเว้น (ได้แก่หน้าต่าง ๆ นอกเนมสเปซบทความที่สำคัญต่อการสร้างหรือการจัดการสารานุกรม โดยเฉพาะอย่างยิ่งหน้าที่ใช้สำหรับจัดการกับเนื้อหาไม่เสรีที่เป็นปัญหา)

   เพื่อป้องกันมิให้หมวดหมู่รูปภาพแสดงรูปขนาดย่อ ให้เพิ่ม __NOGALLERY__ ลงไปในหน้าหมวดหมู่ และเมื่อเนื้อหาไม่เสรีเป็นหัวข้อของการอภิปราย ให้ใส่ลิงก์เชื่อมโยงแทนการใส่รูปภาพ คลิปเสียง คลิปวิดีโอ และสื่ออื่นโดยตรงในเนื้อความ

10. มีคำอธิบายสื่อ หน้าคำอธิบายรูปภาพ คลิปเสียง คลิปวิดีโอ และสื่ออื่น ต้องมีส่วนประกอบต่อไปนี้
    1. แหล่งที่มาของสื่ออันมีลิขสิทธิ์ หากเป็นไปได้ให้เพิ่มเติมด้วยสารสนเทศเกี่ยวกับศิลปิน ผู้จัดพิมพ์/ผู้เผยแพร่ และผู้ถือลิขสิทธิ์ ซึ่งสิ่งนี้จะช่วยประเมินมูลค่าตลาดของสื่ออันมีลิขสิทธิ์ที่นำมาใช้
    2. ป้ายระบุสถานะลิขสิทธิ์ที่แสดงว่า ข้อกำหนดนโยบายวิกิพีเดียยอมให้ใช้งานได้ สำหรับรายชื่อป้ายระบุสถานะลิขสิทธิ์ต่าง ๆ ดูได้ที่ วิกิพีเดีย:ป้ายระบุสถานะลิขสิทธิ์ของไฟล์#ป้ายสัญญาอนุญาตการใช้งานโดยชอบธรรม
    3. ชื่อบทความแต่ละบทความที่อ้างสิทธิการใช้งานโดยชอบธรรมของสื่อนั้น (แนะนำให้ทำลิงก์เชื่อมโยงด้วย) และเหตุผลของการใช้งานแบบไม่เสรีโดยแยกอธิบายแต่ละบทความโดยเฉพาะ เหตุผลของการใช้งานต้องเขียนด้วยภาษาธรรมดาและชัดเจน และเกี่ยวเนื่องกับการใช้แต่ละประการ

การบังคับใช้

• ไฟล์ที่ระบุเหตุผลของการใช้งานสำหรับอย่างถูกต้องสำหรับบางบทความ (แต่ไม่ใช่ทุกบทความ) จะไม่ถูกลบ แต่หากไฟล์ไม่ได้แสดงเหตุผลในการใช้งานที่เหมาะสม ให้เพิ่มเหตุผลลงไป หรือนำไฟล์ออกจากบทความที่ขาดเหตุผลของการใช้งานนั้น ๆ
• ไฟล์ที่อ้างสิทธิการใช้แบบไม่เสรีที่ไม่มีการใช้งานในบทความใด (เกณฑ์ข้อ 7) อาจถูกลบหลังมีการแจ้งเตือนแล้วเจ็ดวัน
• ไฟล์ที่ถูกใช้ในบทความและอัปโหลดหลังจากวันที่ 13 กรกฎาคม พ.ศ. 2549 ซึ่งไม่เข้ากับนโยบายนี้ จะถูกลบ หลังจากการแจ้งเตือนผู้อัปโหลดแล้ว 48 ชั่วโมง เพื่อหลีกเลี่ยงการลบไฟล์ ให้ผู้อัปโหลดหรือชาววิกิพีเดียคนอื่นแสดงเหตุแห่งการใช้งานแบบไม่เสรีซึ่งสอดคล้องกับเกณฑ์ข้างต้นทั้งสิบข้อให้ชัดเจน สำหรับไฟล์ที่ถูกใช้ในบทความและอัปโหลดก่อนหน้าวันที่ 13 กรกฎาคม พ.ศ. 2549 กำหนดการลบจะขยายเป็นเจ็ดวันแทน
  • โปรดทราบว่า เป็นหน้าที่ของผู้ใช้ที่ต้องการนำเข้าหรือคงไว้ซึ่งเนื้อหาในการอธิบายเหตุผลของการใช้งานที่ถูกต้อง ผู้ใช้ที่นำออกหรือลบออกซึ่งเนื้อหาไม่มีหน้าที่ดังกล่าว

เกณฑ์การลบเนื้อหาไม่เสรีถูกกำหนดไว้แล้วใน วิกิพีเดีย:เงื่อนไขสำหรับการลบทันที

การนำไปปฏิบัติ

การนำเกณฑ์เนื้อหาไม่เสรีไปปฏิบัตินั้นทำได้โดยการมีสองส่วนจำเพาะในหน้าคำอธิบายของสื่อไม่เสรี คือ

แม่แบบสัญญาอนุญาตลิขสิทธิ์ 

แม่แบบสัญญาอนุญาตลิขสิทธิ์เป็นการระบุประเภทของลิขสิทธิ์ซึ่งงานต้นฉบับนั้นอยู่ภายใต้สัญญาอนุญาต แม่แบบดังกล่าวจำเป็นเพื่อแสดงว่าภาพนั้นเป็นไปตามกฎหมายการใช้ลิขสิทธิ์ของผู้อื่นโดยชอบของสหรัฐอเมริกา

คุณสามารถดูแม่แบบสัญญาอนุญาตลิขสิทธิ์เหล่านี้ได้ที่ [[วิกิพีเดีย:ป้ายระบุสถานะลิขสิทธิ์ของไฟล์#ป้ายสัญญาอนุญาตการใช้งานโดยชอบธรรม|]]

คำชี้แจงเหตุผลไม่เสรี 

คำชี้แจงเหตุผลการใช้เนื้อหาไม่เสรีนั้นจำเป็นต่อการแสดงว่าเป็นไปตามเกณฑ์เนื้อหาไม่เสรี คำชี้แจงเหตุผลควรระบุอย่างชัดเจนและครอบคลุมเงื่อนไขสำหรับเนื้อหาที่ใช้งานโดยชอบธรรมทั้งสิบข้อ มีแม่แบบที่สร้างคำชี้แจงเหล่านี้อยู่ ได้แก่

• {{Non-free use rationale}}
• {{กล่องข้อมูล ภาพชอบธรรม}}

คุณไม่จำเป็นต้องใช้แบบตามแม่แบบเหล่านี้ แต่แบบที่คุณใช้จำเป็นต้องชี้แจงเงื่อนไขสำหรับเนื้อหาที่ใช้งานโดยชอบธรรมทั้ง 10 ข้ออย่างชัดเจน

สำคัญที่จะระลึกว่าคำชี้แจงเหตุผลไม่เสรีจำเป็นต่อการใช้งานทุกครั้งบนวิกิพีเดีย หากภาพนั้นถูกใช้ในสองบทความแยกกัน ก็จำเป็นต้องมีคำชี้แจงเหตุผลแยกกัน คำชี้แจงเหตุผลหนึ่งใช้ได้กับการใช้งานหนึ่งเท่านั้น

ทั้งสัญญาอนุญาตและคำชี้แจงเหตุผลจำเป็นต้องรวมอยู่ในหน้าคำอธิบายสื่อไม่เสรี เครื่องมืออัปโหลดมาตรฐานของวิกิพีเดียจะถามคำถามคุณเพียงพอระหว่างกระบวนการที่จะกรอกทั้งสัญญาอนุญาตและคำชี้แจงเหตุผลให้คุณ ฉะนั้นจึงทำให้กระบวนการง่ายขึ้น หากคุณเพิ่มสัญญาอนุญาตและคำชี้แจงเหตุผลด้วยตนเอง ไม่ว่าจะใช้แม่แบบช่วยหรือไม่ก็ตาม แนะนำให้คุณกรอกคำชี้แจงเหตุผลและสัญญาอนุญาตภายใต้ส่วน "คำชี้แจงเหตุผล" (หรือ "คำอธิบายโดยย่อ") และ "สัญญาอนุญาต" ตามลำดับ

หากไม่เพิ่มแม่แบบสัญญาอนุญาตหรือคำชี้แจงเหตุผลที่ระบุแต่ละบทความที่ไฟล์สื่อถูกใช้อย่างชัดเจน จะทำให้ไฟล์สื่อนั้นถูกลบภายใน 7 วันหลังมีการติดป้ายระบุข้อความเตือน

เกณฑ์ "การใช้น้อยที่สุด"

จำนวนรายการ 

บทความถูกจัดโครงสร้างและอธิบายเป็นคำเพื่อลดการรวมเนื้อหาไม่เสรีทั้งหมดในวิกิพีเดียลงให้น้อยที่สุด ทุกที่ตามสมควร

ตัวอย่างเช่น การตัดตอนงานศิลปะสำคัญ ซึ่งโดดเด่นทั้งการผลิตและสมรรถภาพ โดยปกติรวมอยู่เฉพาะในบทความเกี่ยวกับงานนั้น ซึ่งจะถูกอ้างอิงในบทความเกี่ยวกับผู้แสดงและผู้ผลิตอีกต่อหนึ่ง (เมื่อผู้แสดงและผู้ผลิตเหล่านั้นสำคัญพอที่จะมีบทความของตนเอง)

รายการเนื้อหาไม่เสรีที่ถ่ายทอดความเข้าใจอย่างสำคัญหลายจุดภายในหัวข้อหนึ่ง ถูกใช้มากกว่าสื่อไม่เสรีหลายรายการซึ่งสื่อความเข้าใจน้อยกว่า หลักนี้ไม่ขึ้นกับว่าหัวข้อนั้นครอบคลุมบทความเดียวหรือแบ่งกันหลายบทความ

ตัวอย่างเช่น ในบทความกลุ่มนักดนตรี ควรใช้ภาพไม่เสรีภาพเดียวเพื่อระบุกลุ่มนักดนตรีนั้น ดีกว่าใช้ภาพไม่เสรีหลายภาพที่เป็นภาพสมาชิกคนเดียวของกลุ่มนักดนตรีนั้น แม้ว่าบทความจะแยกกันด้วยบทความย่อยของส่วนสมาชิกแต่ละคนในหัวข้อใหญ่ อย่างไรก็ดี สังเกตว่าบทความครอบคลุมกิจกรรมที่โดดเด่นของสมาชิกกลุ่มนักดนตรีนอกเหนือไปจากกิจกรรมของกลุ่มนักดนตรีนั้นมักถูกพิจารณาเป็นหัวข้อแยกต่างหาก

การใช้งาน

ตัวอย่างภาพที่นำมาใช้งาน

• ภาพเครื่องหมายการค้า ตราอาร์ม ตราสัญลักษณ์ของหน่วยงาน
• ภาพแสตมป์ ธนบัตร เหรียญ ของหน่วยเงินต่าง ๆ
• ภาพปกหนังสือ โปสเตอร์ ใบปิดภาพยนตร์ ปกอัลบั้ม
• ภาพหน้าจอแสดงการทำงานของซอฟต์แวร์
• ภาพตัวละครการ์ตูน เกม

ส่วนที่นำไปใช้

• เนื้อหาไม่เสรีมีความมุ่งประสงค์ใช้ในหน้าบทความเป็นหลัก
• เนื้อหาไม่เสรีที่ใช้ในหน้าโครงการ หรือหน้าสถานีย่อย เป็นเนื้อหาที่มีในบทความอยู่เดิม ไม่ได้อัปโหลดมาเพื่อตกแต่งหน้าโครงการหรือสถานีย่อยโดยเฉพาะ
• เนื้อหาไม่เสรีที่ใช้ในแม่แบบ ใช้ไม่เกิน 1 ภาพต่อ 1 แม่แบบ ซึ่งภาพนั้นเป็นภาพที่มีในบทความอยู่เดิม ไม่ได้อัปโหลดมาเพื่อตกแต่งแม่แบบโดยเฉพาะ
• ไม่มีการใช้เนื้อหาไม่เสรีในหน้าหลักของวิกิพีเดียภาษาไทย
• ไม่มีการใช้เนื้อหาไม่เสรีในหน้าผู้ใช้ หน้าพูดคุยของผู้ใช้ หรือหน้าย่อยของผู้ใช้ไม่ว่ากรณีใดก็ตาม

รูปแบบที่ไม่ควรใช้

• ไฟล์ละเมิดลิขสิทธิ์ที่เพิ่มในบทความ เจตนาตกแต่งบทความ โดยแต่ละไฟล์ไม่ได้อธิบายเนื้อหาเพิ่มเติม
• ไฟล์ละเมิดลิขสิทธิ์ที่เพิ่มในลักษณะแกลลอรีภาพ
• ไฟล์ละเมิดลิขสิทธิ์ที่ไม่ได้อธิบายส่วนหนึ่งส่วนใดของบทความ ไม่ทำให้บทความเป็นประโยชน์มากขึ้น

ดูเพิ่ม

• วิกิพีเดีย:นโยบายการใช้ภาพ