PIBWL prezentuje:
Polskie oddziały pancerne 1939
Ordre de Bataille
 |
[ Strona główna ] [ Polska broń pancerna ] [ Steel Panthers ] [ Linki ] | |
| © Michał Derela, 2001 | Aktualizacja 22. 09. 2002 - ulepszona i zmodernizowana | |
|
[ Strona główna ] [ Polska broń pancerna ] [ Steel Panthers ] [ Linki ] | |
| © Michał Derela, 2001 | Aktualizacja 22. 09. 2002 - ulepszona i zmodernizowana | |
Polskie oddziały pancerne przed wojną, na stopie pokojowej, składały się z:
Przedwojenne bataliony pancerne były dużymi kadrowymi jednostkami z mieszanym i niejednolitym wyposażeniem. Podczas mobilizacji w sierpniu 1939 bataliony pancerne zmobilizowały nowe oddziały według organizacji wojennej, z innymi nazwami i składem. Niniejsza strona jest poświęcona jedynie zmobilizowanym oddziałom, które wzięły udział w wojnie 1939 roku.
Uwaga: poniżej prezentowane są oficjalne etaty, w rzeczywistości mogły istnieć niewielkie różnice co do liczby ludzi lub ilości sprzętu pomocniczego (samochody, ciężarówki, motocykle).
| - 2 bataliony czołgów lekkich (1. i 2.) - czołgi 7TP | - 49 czołgów 7TP w każdym |
| - 1 batalion czołgów lekkich (21.) - czołgi R-35 | - 45 czołgów Renault R-35 |
| - 11 dywizjonów pancernych | - 8 samochodów pancernych i 13 tankietek w każdym |
| - 15 samodzielnych kompanii czołgów rozpoznawczych | - 13 tankietek TK /TKS w każdej |
| - 3 kompanie czołgów lekkich - czołgi FT-17 | - 15 czołgów Renault FT-17 w każdej |
| - 10 pociągów pancernych | - numery: 11-15, 51-55 |
| - 2 brygady zmotoryzowane : | - kompania czołgów lekkich | - 16 czołgów Vickers E | - kompania czołgów rozpoznawczych | - 13 tankietek TK /TKS | - szwadron czołgów rozpoznawczych | - 13 tankietek TK /TKS |
| 10. Brygada Kawalerii (zmotoryzowana) (10.BK) (strona po angielsku) |
| Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa (WBP-M) (strona po angielsku) |
| - 3 kompanie czołgów Dowództwa Obrony Warszawy | |
| - czołgi 7TP, 7TP dwuwieżowe i TK | |
| - różne małe oddziały, improwizowane przez 3 Ośrodki Zapasowe broni pancernych | |
| - różny sprzęt, przeważnie wyeksploatowane czołgi dwuwieżowe 7TP i Vickers E, tankietki TK, samochody pancerne wz.34, a także 3 czołgi R-35 i 3 czołgi H-35. | |
| - improwizowane pociągi pancerne | |
Rozmieszczenie polskich oddziałów pancernych w dniu 1.09.1939 - mapka.
- Więcej o organizacji m.in. polskiej armii na stronie: World War II Armed Forces Orders of Battle and Organizations
Najliczniejszy sprzęt motorowy to:
- ciężarówki (4x2): Polski FIAT PF-621 L 2,5t, mniej liczne: PF-618 "Grom" 1,2t, starsze Ursus A 2t, przestarzałe Berliet CBA 3t.
- samochody terenowe (4x2): PF-508/III "Łazik" i większe PF-518 "Łazik" (dla dowódców średniego szczebla)
- samochody inne (4x2): głównie różne wersje Fiata PF-508/III
(limuzyna, furgon, pick-up i inne), ponadto PF-508/518 (furgon, samochód telefoniczny), CWS T1 pick-up 0,5t, PF-618 1,2t furgon zamknięty.
- samochody z radiostacją (zamknięte furgony): PF-508/I, PF-508/518, PF-618.
- samochód ciężarowy półgąsienicowy: wz.34, używany przez patrole naprawcze i jako lekki ciągnik ewakuacyjny.
- ciągnik gąsienicowy: C7P, używany jako ciągnik ewakuacyjny (z 3-osiową przyczepą do czołgów).
- sanitarki: średnie: PF-614, PF-618, CWS T1; ciężarówka: PF-621L.
- motocykle: CWS M-111 (Sokół 1000) z wózkiem, Sokół 600 RT M211 z wózkiem i solo.
- standardowa przyczepka paliwowa: 1-osiowa, wyposażona w 3 beczki 200l na paliwo i 2 beczki 50l na smary.
(Niewłaściwie nazywane czasami "batalionami pancernymi".)
Wyposażone w 49 czołgów lekkich 7TP (jednowieżowych, z działkiem 37mm).
| Dowództwo: | - poczet dowódcy batalionu: | 1 czołg 7TP |
| 3 kompanie czołgów: | ||
| - poczet dowódcy kompanii: | 1 czołg 7TP | |
| - 3 plutony: | 5 czołgów 7TP w każdym | |
|---|---|---|
| (czołg dowódcy plutonu i dwie sekcje) | ||
| Kompania techniczno-gospodarcza | ||
Szczegółowa struktura i wyposażenie:
- dowództwo: poczet dowódcy z gońcami motocyklowymi; pluton specjalny (drużyna regulacji ruchu - 4 rkm-y i drużyna pionierów); pluton łączności (drużyna radiotelegraficzna oraz patrole: telefoniczny i łączności z lotnictwem); pluton obrony przeciwlotniczej (4 ckm); patrol sanitarny; służby kwatermistrzowskie.
Razem: 1 czołg, 3 samochody osobowe, 3 samochody z radiostacją N.2, 1 samochód ze sprzętem telefonicznym, 3 furgonetki, 1 cieżarówka, 4 samochody półciężarowe, sanitarka, 14 motocykli, 4 ckm plot; 8 oficerów, 36 podoficerów, 61 szeregowych.
- kompania czołgów (3x): poczet dowódcy, 3 plutony bojowe z patrolami naprawczymi, drużyna gospodarcza.
Razem: 16 czołgów, 1 samochód terenowy, 2 samochody półgąsienicowe wz.34, 4 motocykle, 3 przyczepki paliwowe, kuchnia polowa; 4 oficerów, 30 podoficerów, 49 szeregowych.
- kompania techniczno-gospodarcza: pluton techniczny, pluton gospodarczy (2 ckm), tabor i załogi zapasowe.
Razem: 1 samochód osobowy, 25 ciężarówek, 2 samochody warsztatowe, 3 ciągniki gąsienicowe C7P z przyczepami, przyczepa z agregatem elektrycznym, 4 cysterny, 3 przyczepki paliwowe, kuchnia polowa, 2 ckm; 2 oficerów, 29 podoficerów, 77 szeregowych.
Obsada: 462 (w tym 22 oficerów)
Wojsko Polskie miało tylko dwa bataliony czołgów 7TP. Oba były początkowo przydzielone Armii Odwodowej "Prusy" i wzięły udział w walkach.
Rozmieszczenie 1 września 1939 - mapka.
(góra)
Wyposażony w 45 czołgów lekkich Renault R-35.
| Dowództwo: | - | - |
|---|---|---|
| 3 kompanie czołgów: | ||
| - poczet dowódcy: | 1 czołg R-35 | |
| - 4 plutony: | 3 czołgi R-35 w każdym | |
| Kompania techniczno-gospodarcza: | 6 zapasowych czołgów R-35 | |
Szczegółowa struktura i wyposażenie:
- dowództwo: poczet dowódcy z gońcami motocyklowymi; pluton łączności (patrole telefoniczne i łączności z lotnictwem); pluton obrony przeciwlotniczej (4 ckm); patrol sanitarny; służby kwatermistrzowskie.
Razem: 3 samochody osobowe, 1 samochód z radiostacją N.2, 4 samochody telefoniczne, 4 samochody półciężarowe, sanitarka, 12 motocykli, kuchnia polowa, 4 ckm plot; 4 oficerów, 33 podoficerów, 63 szeregowych.
- kompania czołgów (3x): poczet dowódcy, 4 plutony bojowe, drużyna techniczno-gospodarcza.
Razem: 13 czołgów, 1 samochód terenowy, 4 ciężarówki, 5 motocykli, 3 przyczepki paliwowe, kuchnia polowa; 5 oficerów, 18 podoficerów, 34 szeregowych.
- kompania techniczno-gospodarcza: pluton techniczny, pluton gospodarczy (2 ckm), tabor i załogi zapasowe.
Razem: 6 czołgów zapasowych, 1 samochód osobowy, 29 ciężarówek, 1 samochód warsztatowy (faktycznie: 3), 4 ciągniki gąsienicowe C7P z 3 przyczepami, przyczepa pod dźwig, 12 przyczep paliwowych, 2 motocykle, kuchnia polowa, 2 ckm; 3 oficerów, 59 podoficerów, 61 szeregowych.
Obsada: 397 (w tym 22 oficerów) - faktycznie stan: 475.
Część wyposażenia 21. batalionu była nietypowa. Miał on m.in. 5 francuskich samochodów terenowych 4x4 Laffly (nieustalony model), 2 francuskie ciężarówki warsztatowe Renault i Latil (nieustalone modele) oraz warszatowego Fiata PF-621, 22 przestarzałe ciężarówki Berliet CBA i kilka nowoczesnych ciężarówek terenowych 6x4 Praga RV 2t oraz ciężarówek 4x2 Chevrolet.
Nowo sformowany 21. batalion czołgów lekkich był zorganizowany według wzoru francuskiego i był przeznaczony do odwodu Wodza Naczelnego.
Nie był on do końca zorganizowany w chwili wybuchu wojny.
Niestety, batalion nie został użyty bojowo, lecz zgodnie z rozkazami Wodza Naczelnego został wycofany do Rumunii (kilka odłączonych czołgów dołączyło do 10. Brygady Kawalerii i z nią dostało się na Węgry).
Wyposażone w 8 samochodów pancernych i 13 tankietek TK lub TKS.
| Dowództwo: | - poczet dowódcy dywizjonu | 1 samochód pancerny |
| Szwadron czołgów rozpoznawczych: | - poczet dowódcy szwadronu: | 1 tankietka TK/TKS |
| - 2 plutony bojowe: | 5 * tankietek TK/TKS | |
| 5 * tankietek TK/TKS | ||
| - czołgi zapasowe: * | 2 * tankietki TK/TKS | |
| Szwadron samochodów pancernych: | - poczet dowódcy szwadronu: | 1 samochód pancerny |
| - 2 plutony bojowe: | 3 samochody pancerne | |
| 3 samochody pancerne | ||
| Szwadron techniczno-gospodarczy |
(* Uwaga: niektóre źródła nie potwierdzają przeznaczenia dwóch tankietek jako zapasowych, a podają plutony w składzie 6 tankietek).
Szczegółowa struktura i wyposażenie:
- dowództwo: poczet dowódcy z gońcami; drużyna łączności (patrole radiotelegraficzne i łączności z lotnictwem); drużyna regulacji ruchu (2 rkm-y); drużyna pionierów; służby kwatermistrzowskie.
Razem: 1 samochód pancerny, 2 samochody osobowe, 2 samochody z radiostacją N.2, 2 furgonetki, sanitarka, 1 ciężarówka, 8 motocykli; 3 oficerów, 20 podoficerów, 27 szeregowych.
- szwadron czołgów rozpoznawczych: poczet dowódcy, patrole łączności radiowej i z lotnictwem, 2 plutony bojowe, drużyna gospodarcza.
Razem: 13 czołgów, 1 samochód terenowy, 1 samochód z radiostacją N.2, 2 ciężarówki, 5 motocykli, 2 przyczepy, przyczepka paliwowa, kuchnia polowa; 3 oficerów, 21 podoficerów, 29 szeregowych.
- szwadron samochodów pancernych: poczet dowódcy, patrole łączności radiowej i z lotnictwem, 2 plutony bojowe, drużyna gospodarcza.
Razem: 7 samochodów pancernych, 1 samochód terenowy, 1 samochód z radiostacją N.2, 4 ciężarówki, 5 motocykli, przyczepka paliwowa, kuchnia polowa; 3 oficerów, 17 podoficerów, 25 szeregowych.
- szwadron techniczno-gospodarczy: drużyna techniczna, drużyna gospodarcza, tabor i załogi zapasowe.
Razem: 9 ciężarówek, 1 samochód warsztatowy, 1 ciągnik (półgąsienicowy wz.34?), 1 motocykl, ciężarówka - transporter czołgów, 3 przyczepy paliwowe, kuchnia polowa; 1 oficer, 11 podoficerów, 31 szeregowych.
Obsada: 192 (w tym 10 oficerów)
Wszystkie dywizjony wyposażone były w samochody pancerne wzór 34; z wyjątkiem 11. dywizjonu, który miał samochody wz.29 "Ursus". Dywizjony: 11., 51., 71., 81. i 91. wyposażone były w tankietki typu TK (TK-3), pozostałe - w TKS. Dywizjony 71. i 81., oprócz tankietek TK, posiadały po 4 tankietki TKS uzbrojone w działka 20mm.
Dywizjony pancerne przydzielone były dla Brygad Kawalerii jako ich jednostki rozpoznawcze. Oto numery poszczególnych dywzjonów, przydzielonych poszczególnym brygadom (BK), wchodzącym w skład poszczególnych Armii:
| Armia "Modlin": | 11. dywizjon (Mazowiecka BK) | 91. dywizjon (Nowogródzka BK) |
| Armia "Łódź": | 21. dyon (Wołyńska BK) | 61. dyon (Kresowa BK) |
| Armia "Poznań": | 62. dyon (Podolska BK) | 71. dyon (Wielkopolska BK) |
| Armia "Kraków": | 51. dyon (Krakowska BK) | |
| Armia "Pomorze": | 81. dyon (Pomorska BK) | |
| Armia Odwodowa "Prusy": | 33. dyon (Wileńska BK) | |
| Samodzielna Grupa Operacyjna (SGO) "Narew": | 31. dyon (Suwalska BK) | 32. dyon (Podlaska BK) |
Rozmieszczenie 1 września 1939 - mapka.
(góra)
Wyposażone w 13 tankietek TK lub TKS.
| Poczet dowódcy | 1 tankietka TK /TKS |
|---|---|
| 2 plutony | 6 tankietek TK /TKS |
| 6 tankietek TK /TKS |
(Niektóre źródła podają dwie tankietki jako zapasowe, oraz plutony po 5 tankietek).
Szczegółowa struktura i wyposażenie:
- dowództwo: poczet dowódcy z gońcami; drużyna łączności (patrole: radiotelegraficzny i łączności z lotnictwem); sekcja pionierów.
Razem: 1 czołg, 1 samochód terenowy, 2 samochody z radiostacją N.2, furgonetka, 4 motocykle; 1 oficer, 7 podoficerów, 21 szeregowych.
- pluton czołgów rozpoznawczych (2x): 13 czołgów, 1 motocykl, 1 przyczepa towarzysząca (?); 1 oficerów, 7 podoficerów, 7 szeregowych.
- pluton techniczno-gospodarczy: drużyna techniczna, drużyna gospodarcza, tabor i załogi zapasowe.
Razem: 5 ciężarówek, 1 samochód warsztatowy, 1 cysterna, 1 motocykl, ciężarówka - transporter czołgów, 2 przyczepy paliwowe, kuchnia polowa; 1 oficer, 13 podoficerów, 18 szeregowych.
Obsada: 91 (w tym 4 oficerów)
15 samodzielnych kompanii czołgów rozpoznawczych było rozdzielonych pomiędzy niektóre Armie. W obrębie Armii, były przydzielane niektórym dywizjom piechoty, lub innym oddziałom (wykaz poniżej).
Numery kompanii: 31. (Armia "Poznań"), 32., 41., 42. (Armia "Łódź""), 51., 52., 61. (Armia "Kraków"), 62., 63. (Armia "Modlin"), 71., 72. (Armia "Poznań"), 81. (Armia "Pomorze"), 82. (Armia "Poznań"), 91. i 92. (Armia "Łódź") (- do danej Armii należały wszystkie wymienione przed jej nazwą).
Kompanie: 41., 42., 51., 52., 71., 72., 81., 82., 91. i 92. wyposażone były w tankietki typu TK (TK-3), pozostałe - w TKS (wszystkie - uzbrojone w km-y).
Dwie kompanie czołgów rozpoznawczych o zbliżonym składzie, lecz z mniejszą iloscią sprzętu pomocniczego i z obsadą 3 oficerów i 50 żołnierzy, przydzielone były dla obu brygad zmotoryzowanych. 101. kompania przydzielona była dla 10. Brygady Kawalerii (wyposażona w 9 tankietek TK-3, oraz 4 TKS z działkami 20mm), a 11. kompania dla WBP-M (tankietki TKS, z tego 2 z działkami 20mm). W WBP-M oba plutony 11. kompanii zostały rozdzielone pomiędzy oba pułki zmotoryzowane (1.psk i 1.psp).
Ponadto, obie Brygady posiadały organiczny szwadron czołgów rozpoznawczych (w dywizjonie rozpoznawczym Brygady), również wyposażony w 13 tankietek, o podobnej organizacji (w WBP-M: 1 samochód terenowy, 1 samochód radio, 4 motocykle z wózkiem, 1 motocykl solo, 3 ciężarówki, 1 kuchnia polowa; 3 oficerów, 52 żołnierzy). Szwadron czołgów rozpoznawczych 10.BK wyposażony był w 9 tankietek TKF, oraz 4 TKS z działkami 20mm, a szwadron WBP-M w tankietki TKS, z tego 2 z działkami 20mm.
Wykaz przydziałów samodzielnych kompanii czołgów rozpoznawczych - stan na okres 1-4.09.1939:
| Armia "Modlin": | 62. komp. - 20 DP (79pp) | 63. komp. - 8 DP |
| Armia "Łódź": | 32. komp. - 1. pułk kawalerii KOP (od 3.09.1939) | |
| 41. komp. - 30 DP (83pp) | 42. komp. - Kresowa BK | |
| 91. komp. - 10 DP (oddział wydzielony nr 1) | 92. komp. - 10 DP (oddział wydzielony nr 2) | |
| Armia "Poznań": | 31. komp. - 25 DP (od 3.09.1939) | 71. komp. - 14 DP (od 4.09.1939 - 17 DP) |
| 72. komp. - 17 DP, od 1.09.1939 - 26 DP | 82. komp. - 26 DP | |
| Armia "Kraków": | 51. komp. - Grupa Operacyjna "Bielsko" | 52. komp. - Grupa Operacyjna "Śląsk" |
| 61. komp. - 1. Brygada Górska (3-6.09.1939) | ||
| Armia "Pomorze": | 81. komp. - 15 DP, od 1.09.1939 - GO "Wschód" | |
Rozmieszczenie 1 września 1939 - mapka.
(góra)
Wyposażona w 16 czołgów Vickers E (10 jednowieżowych uzbrojonych w działko 47mm i 6 dwuwieżowych uzbrojonych w km-y).
| Dowództwo | 1 czołg Vickers E (jednowieżowy) |
|---|---|
| 3 plutony | 5 czołgów Vickers E |
| (dowódca plutonu i 2 sekcje - 3 czołgi, w tym dowódcy były jednowieżowe, uzbrojone w działko 47mm, a 2 czołgi - dwuwieżowe, uzbrojone w km-y. | |
| Drużyna techniczno-gospodarcza |
Szczegółowa struktura i wyposażenie:
- oficjalny etat: 1 samochód, 8 ciężarówek, 3 samochody półgąsienicowe wz.34 i 9 motocykli.
Obsada: 114 (w tym 4 oficerów).
12. kompania:
- dowództwo: 1 samochód terenowy, 1 samochód radio, 3 motocykle (1 z wózkiem, 2 solo); 1 oficer, 13 żołnierzy.
- pluton czołgów (3x): 1 motocykl z wózkiem, 1 samochód półgąsienicowy wz.34; 1 oficer, 22 żołnierzy.
- pluton techniczno-gospodarczy: 6 ciężarówek, 2 lekkie ciężarówki, 1 motocykl z wózkiem, kuchnia polowa; 29 żołnierzy.
Obsada: 111
Dwie kompanie czołgów lekkich Vickers E zostały przydzielone do dwóch polskich brygad zmotoryzowanych: 121. kompania dla 10. Brygady Kawalerii (mot.), i 12. kompania dla Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej (WBP-M). Obie zostały użyte bojowo (więcej na stronie Vickers E).
Rozmieszczenie 1 września 1939 - mapka.
(góra)
Czasami nazywana "kompania czołgów wolnobieżnych", lecz jest to właściwa nazwa dla wczesnych lat 30-stych.
Wyposażone w 15 czołgów Renault FT-17
| Poczet dowódcy | - |
|---|---|
| 3 plutony | 5 czołgów Renault FT-17 |
| (według wzoru francuskiego - dowódca plutonu i dwie sekcje. 3 czołgi powinny mieć działka 37mm Puteaux SA-18, pozostałe 2 - karabiny maszynowe wz.25 7.92mm) |
Szczegółowa struktura i wyposażenie:
- dowództwo: poczet dowódcy z gońcami; patrol łączności; patrol sanitarny. Razem: 1 samochód osobowy, 3 motocykle; 1 oficer, 2 podoficerów, 10 szeregowych.
- pluton czołgów (3x): 5 czołgów, 1 motocykl; 1 oficer, 5 podoficerów, 7 szeregowych.
- pluton techniczno-gospodarczy: sekcje: warsztatowa, transportowa i gospodarcza oraz załogi zapasowe.
Razem: 5 ciężarówek, 1 cysterna, 1 motocykl, 2 przyczepy paliwowe, kuchnia polowa; 1 oficer, 17 podoficerów, 21 szeregowych.
Obsada: 91 (w tym 5 oficerów)
W 1939 roku zmobilizowano trzy kompanie czołgów FT-17: 111., 112. i 113. Dwie ostatnie walczyły w obronie Brześcia nad Bugiem (więcej na stronie Renault FT-17).
źródła:
1. Rajmund Szubański: "Polska broń pancerna 1939"; Warszawa 1989.
2. Wacław Zaleski: "W Warszawskiej Brygadzie Pancerno-Motorowej 1939", Warszawa 1988.
[ Strona główna ] [ Polska broń pancerna ] [ Pociągi pancerne ] [ Steel Panthers ] [ Linki ]
Mile widziane komentarze, poprawki i uzupełnienia - piszcie!
Prawa do tekstu zastrzeżone.
