อักษรธรรมล้านนา

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

ป้ายอักษรธรรมล้านนาในจังหวัดเชียงใหม่ ข้อความในป้ายดังกล่าวปริวรรตเป็นอักษรไทยได้ว่า "วัดหม้อฅำทวง" (อ่านว่า /วัด-หม้อ-คำ-ตวง/)

อักษรธรรมล้านนา หรือ ตัวเมือง (คำเมือง: ᨲ᩠ᩅᩫᨾᩮᩬᩥᨦ ตั๋วเมือง) พัฒนามาจากอักษรมอญ เช่นเดียวกับอักษรตัวธรรมของล้านช้างและอักษรพม่า อักษรล้านนาใช้ในอาณาจักรล้านนาเมื่อราว พ.ศ. 1802 จนกระทั่งถูกพม่ายึดครองใน พ.ศ. 2101 ปัจจุบันใช้ในงานทางศาสนา และพบได้ในวัดทางภาคเหนือของประเทศไทย

[แก้] พยัญชนะ

อักษรธรรมล้านนาจัดตามกลุ่มพยัญชนะวรรคตามพยัญชนะภาษาบาลี แบ่งออกเป็น 5 วรรค วรรคละ 5 ตัว เรียกว่า“พยัญชนะวรรค”หรือ“พยัญชนะในวรรค”อีก 8 ตัวไม่จัดอยู่ในวรรคเรียกว่า“พยัญชนะอวรรค”หรือ“พยัญชนะนอกวรรค”หรือ“พยัญชนะเศษวรรค”ส่วนการอ่านออกเสียงเรียกพยัญชนะทั้งหมดนั้น จะเรียกว่า“ตั๋ว”เช่น ตั๋ว กะ/ก/ ตั๋ว ขะ/ข/ ตั๋ว จะ/จ/ เป็นต้น

[แก้] พยัญชนะปกติ

อักษรไทยที่ปรากฏเป็นการถ่ายอักษรเท่านั้น เสียงจริงของอักษรแสดงไว้ในสัทอักษรสากล ซึ่งอาจจะออกเสียงต่างไปจากอักษรไทย

ตัวเมือง	อักษรไทย	สัทอักษร
	ก	/ka/
	ข	/kʰa/
	ฃ	/kʰa/
	ค	/ka/
	ฅ	/kʰa/
	ฆ	/kʰa/
	ง	/ŋa/
	จ	/tɕa/
	ฉ	/sa/

ตัวเมือง	อักษรไทย	สัทอักษร
	ช	/tɕa/
	ซ	/sa/
	ฌ	/sa/
	ญ	/ɲa/
	ฏ	/ta/
	ฐ	/tʰa/
	ฑ, ด	/da/
	ฒ	/tʰa/
	ณ	/na/

ตัวเมือง	อักษรไทย	สัทอักษร
	ต	/ta/
	ถ	/tʰa/
	ท	/ta/
	ธ	/tʰa/
	น	/na/
	บ	/ba/
	ป	/pa/
	ผ	/pʰa/
	ฝ	/fa/

ตัวเมือง	อักษรไทย	สัทอักษร
	พ	/pa/
	ฟ	/fa/
	ภ	/pʰa/
	ม	/ma/
	ย ต่ำ	/ɲa/
	ย กลาง	/ja/
	ร	/ha/
	ฤ	/lɯ/
	ล	/la/

ตัวเมือง	อักษรไทย	สัทอักษร
	ฦ	/lɯ/
	ว	/wa/
	ศ	/sa/
	ษ	/sa/
	ส	/sa/
	ห	/ha/
	ฬ	/la/
	อ	/ʔa/
	ฮ	/ha/

[แก้] พยัญชนะซ้อน

พยัญชนะซ้อนเป็นพยัญชนะที่ใส่ไว้ใต้พยัญชนะตัวอื่น อักษรธรรมที่ปรากฏคืออักษรธรรมแบบไทลื้อ

[แก้] พยัญชนะพิเศษ

[แก้] สระ

[แก้] สระจม

เป็นสระที่ไม่สามารถออกเสียงได้ด้วยตัวเอง ต้องนำไปผสมกับพยัญชนะก่อนจึงจะสามารถออกเสียงได้

[แก้] สระลอย

เป็นสระที่มาจากภาษาบาลี สามารถออกเสียงได้ด้วยตัวเองไม่จำเป็นต้องนำไปผสมกับพยัญชนะก่อน แต่บางครั้งก็มีการนำไปผสมกับพยัญชนะหรือสระแท้ เช่น คำว่า "เอา" สามารถเขียนได้โดยเขียนสระจากภาษาบาลี 'อู' ตามด้วย สระแท้ 'า' คือ

[แก้] วรรณยุกต์

เนื่องจากล้านนาได้นำเอาระบบการเขียนของมอญมาใช้โดยแทบจะไม่มีการปรับเปลี่ยนเลยและภาษามอญเองก็เป็นภาษาที่ไม่มีวรรณยุกต์ ดังนั้นในอดีตจึงไม่ปรากฏว่ามีการใช้เครื่องหมายวรรณยุกต์ในภาษาล้านนาเลย (เคยมีการถกเถียงกันเรื่องชื่อของล้านนาว่าจริงๆแล้วชื่อ "ล้านนา" หรือ "ลานนา" กันแน่ แต่ในที่สุดก็ได้ข้อสรุปว่า "ล้านนา") จนกระทั่งในระยะหลังเมื่ออิทธิพลของสยามแผ่เข้าไปในล้านนาจึงปรากฏการใช้รูปวรรณยุกต์ในภาษาล้านนา

ภาษาล้านนาสามารถผันได้ 6 เสียง (จริงๆแล้วมีทั้งหมด 7 หรือ 8 เสียง แต่ในแต่ละท้องถิ่นจะใช้เพียง 6 เสียงเท่านั้น) การผันจะใช้การจับคู่กันระหว่างอักษรสูงกับอักษรต่ำจึงทำให้ต้องใช้วรรณยุกต์เพียง 2 รูปเท่านั้น คือ เอก กับ โท (เทียบภาษาไทยกลาง) เช่น

การที่มีรูปวรรณยุกต์เพียง 2 รูปนี้ทำให้เกิดปัญหากับอักษรกลาง คือ ไม่สามารถแทนเสียงได้ครบทั้ง 6 เสียง ดังนั้นจึงอาจอนุโลมให้แต่ละรูปศัพท์แทนการออกเสียงได้ 2 เสียง

[แก้] อักษรธรรมล้านนาในคอมพิวเตอร์

ปัจจุบันอักษรธรรมล้านนาได้รับการบรรจุลงในยูนิโคดรุ่น 5.2 แล้ว แต่ยังไม่มีโปรแกรมรองรับ ดังนั้นการพิมพ์ด้วยอักษรธรรมล้านนาในตอนนี้จึงใช้วิธีแทนรูปร่างของตัวอักษรในฟอนต์ลงไปในช่วงของอักษรไทยแทน และหากคนที่ไม่มีฟอนต์ดังกล่าวก็จะยังเห็นเป็นอักษรไทยเช่นเดิม

อักษรไทธรรม (ชื่อตามมาตรฐานยูนิโคด) Unicode.org chart (PDF)
	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	A	B	C	D	E	F
U+1A2x	ᨠ	ᨡ	ᨢ	ᨣ	ᨤ	ᨥ	ᨦ	ᨧ	ᨨ	ᨩ	ᨪ	ᨫ	ᨬ	ᨭ	ᨮ	ᨯ
U+1A3x	ᨰ	ᨱ	ᨲ	ᨳ	ᨴ	ᨵ	ᨶ	ᨷ	ᨸ	ᨹ	ᨺ	ᨻ	ᨼ	ᨽ	ᨾ	ᨿ
U+1A4x	ᩀ	ᩁ	ᩂ	ᩃ	ᩄ	ᩅ	ᩆ	ᩇ	ᩈ	ᩉ	ᩊ	ᩋ	ᩌ	ᩍ	ᩎ	ᩏ
U+1A5x	ᩐ	ᩑ	ᩒ	ᩓ	ᩔ	ᩕ	ᩖ	ᩗ	ᩘ	ᩙ	ᩚ	ᩛ	ᩜ	ᩝ	ᩞ
U+1A6x	᩠	ᩡ	ᩢ	ᩣ	ᩤ	ᩥ	ᩦ	ᩧ	ᩨ	ᩩ	ᩪ	ᩫ	ᩬ	ᩭ	ᩮ	ᩯ
U+1A7x	ᩰ	ᩱ	ᩲ	ᩳ	ᩴ	᩵	᩶	᩷	᩸	᩹	᩺	᩻	᩼			᩿
U+1A8x	᪀	᪁	᪂	᪃	᪄	᪅	᪆	᪇	᪈	᪉
U+1A9x	᪐	᪑	᪒	᪓	᪔	᪕	᪖	᪗	᪘	᪙
U+1AAx	᪠	᪡	᪢	᪣	᪤	᪥	᪦	ᪧ	᪨	᪩	᪪	᪫	᪬	᪭

[แก้] อ้างอิง

รูปและการออกเสียงของอักษรล้านนา (อังกฤษ)

[แก้] แหล่งข้อมูลอื่น