Muzeum Początków Państwa Polskiego - zajmuje się ono badaniem, gromadzeniem i prezentacją materiałów które dokumentują początki polskiej państwowości oraz kultury średniowiecznej. Ogromnym zainteresowaniem cieszy się stała wystawa - spektakl audiowizualny "Kultura Polski Piastów". Ekspozycja, której towarzyszy muzyka i komentarz słowny w języku niemieckim, angielskim, francuskim i rosyjskim, obrazuje rozwój cywilizacyjno-kulturowy społeczeństwa w okresie tworzenia się podstaw bytu państwowego i narodowego. Do dziejów piastowskiej Polski nawiązuje stała galeria "Piastów malowane dzieje" gromadząca obrazy historyczne z okresu od XVIII do początków XX wieku. Ponadto Muzeum prezentuje obiekty pochodzące z badań archeologicznych. Do najciekawszych należy bogata kolekcja kafli gotyckich i renesansowych pochodzących ze Wzgórza Lecha i okolic Gniezna. 

Archiwum Archidiecezjalne - Gnieźnieński zbiór archiwalny obejmuje spuściznę wieków od XII poczynając. Są to przede wszystkim archiwalia wytworzone przez instytucje kościelne - z terenu archidiecezji gnieźnieńskiej, bądź przez te instytucje odziedziczone, nabyte lub im przekazane. Do najcenniejszych jego zabytków zaliczamy: bullę papieża Innocentego II z 1136 roku zwana "złotą bullą języka polskiego" oraz najstarszą polską książkę – pergaminowy kodeks z początku IX wieku. Najcenniejszą grupę rękopisów stanowią 73 iluminowane woluminy, m.in. Ewangeliarz Gnieźnieński z końca XI wieku i Biblia z 1414 roku

Biblioteka Katedralna - Biblioteka Katedralna w Gnieźnie, jedna z najstarszych w Polsce , początkiem swym sięga XI wieku, to jest czasu powstania katedry gnieźnieńskiej, zbudowanej przez Bolesława Chrobrego. W niej kształcili się kandydaci do stanu duchownego, obejmujący z czasem wysokie stanowiska tak w archidiecezji jak i przy boku króla. Księgi od początku po nasze czasy przechowuje się w samej katedrze. Pomieszczenia dla nich łącznie z lektoriami, czyli czytelniami, znajdowano kolejno: w różnych kaplicach lub ich górnych kondygnacjach, nad zakrystiami czy chórem muzycznym, a także w izbach pod wieżą północną. W 1754 roku w obrębie tejże katedry, nad kruchtą północną i przyległymi do niej izbami (schowkami), wybudowano dla potrzeb biblioteki specjalne pomieszczenia. Tam też biblioteka katedralna nadal się mieści. Ponieważ jednak z biegiem czasu księgozbiór powiększył się wielokrotnie, wobec tego w latach 70-tych XX wieku na magazyn biblioteczny zaadaptowano kilka kondygnacji w przylegającej do Biblioteki wieży oraz strych nad całą boczną nawą północną. Stworzyło to dogodniejsze dla Biblioteki warunki, aby mogła jeszcze lepiej niż dawniej służyć nauce. Dzisiejszy zasób Biblioteki Katedralnej wytworzony został w okresie od IX do XX wieku i obejmuje zbiory rękopisów papierowych i pergaminowych (najstarszy pergaminowy rękopis "Evangeliarium" z wpisanym rokiem 800, najcenniejszy, w całości pisany złotem jest "Codex aureus Gnesnensis" tzw. złoty kodeks z XI wieku, na szczególną uwagę zasługują "Kazania Gnieźnieńskie" z końca XIV - zabytek sztuki staropolskiej), inkabuły czyli pierwodruki, stare druki (ok. 40 tys., woluminów, wśród nich na uwagę zasługuje "Polonika" z XVI wieku). Od XVI wieku zaczęto na szerszą skalę stosować jeżyk polski. Odtąd coraz więcej dzieł z różnych dziedzin, drukowanych w całości po polsku, zasilały gnieźnieński księgozbiór. Są wśród nich np. "Biblia w przekładzie Jakuba Wujka", czy tak zwana "Biblia Leopolity", "Kazania Piotra Skargi. Godne uwagi są oprawy. Im starsze tym cenniejsze. jako materiału używano desek, skór - pięknie tłoczone lub złocone, pluszu, jedwabiu oraz metali szlachetnych. Ponadto gnieźnieński księgozbiór wzbogaca bardzo duży (ok. 500 pozycji) zbiór tzw. "Rara". Są to rzadkie i cenne, najczęściej z XIX i XX - wieczne druki.

Idąc od strony katedry w stronę Rynku ul. Tumską można podziwiać liczne piętrowe klasycystyczne kamienice, które pochodzą z 1 połowy XIX wieku. Niektóre z nich ozdobione są stiukową dekoracją elewacji i ozdobnymi bordiurami. Nowowytycznona po 1819 roku ulica Tumska do 1824 roku została zabudowana ładnymi, przeważnie piętrowymi domami mieszkalnymi. warto zwrócić uwagę na charakterystyczne ozdobne fryzy z dekoracją z wici akantowej, z lewkami czy scenami antykizującymi na ścianach domów. Odrestaurowany w połowie lat 90-tych Rynek oraz przylegająca do niego ulice są miejscem spacerowym, a w okresie letnim znajdują się tam liczne "ogródki" w których można mile spędzić czas. Rynek i otaczające go ul. Chrobrego i ul. Tumska prezentuje także ciekawą formę architektoniczną pod względem zabudowy. Można tam podziwiać liczne domy, które zbudowane zostały jeszcze przed II wojną światową.

Dzisiejsza zabudowa Rynku była realizowana w różnych czasach. Domy różnią się architekturą i wystrojem fasad. Domy w pierzei zachodniej (nr 8, 11 i 12) zbudowane zostały do 1824 roku. Dom nr 11 ozdobiono gzymsami i balkonem. W pierzei wschodniej ładną elewację ozdobioną fryzami ma dom przy narożniku ul. Chrobrego. Dom nr 3 mający wejście ujęte kolumnami i ryzalitem pochodzi z I połowy XIX wieku. Budynek przy narożniku ul. farnej został od podstaw zbudowany w 1980 roku, przy zrekonstruowaniu elewacji z I poł. XIX wieku. Historyczne centrum Gniezna stanowi otoczony XIX – wiecznymi kamieniczkami rynek. Tutaj znajdują się herby 78 miast, tworzące tzw. Krąg Darczyńców. Zarówno rynek, jak i wychodząca z niego główna ulica Gniezna – ulica Bolesława Chrobrego zostały odnowione z okazji odbywających się w 2000 roku uroczystości milenijnych. Przy ulicy tej znajduje się poświęcony w 1997 roku przez papieża Jana Pawła II pomnik Św. Wojciecha.

Dolina Pojednania - rok 2000 i perspektywa kolejnego tysiąclecia zamyka klamrą minione 1000 lat historii. Nie przypadkiem więc właśnie w Gnieźnie, doceniając wagę historycznych wydarzeń, byliśmy świadkami kolejnego Zjazdu: Prezydentów pięciu państw środkowej Europy (12.03.2000 r.). Premierów (28.04) oraz obrad Zgromadzenia Narodowego (29.04), Światowego Zlotu Harcerstwa Polskiego (3-7.08), V Kongresu Krajoznawstwa polskiego (7-10.09). Celem upamiętnienia tych historycznych wydarzeń, a szczególnie milenium Zjazdu Gnieźnieńskiego, staraniem władz miejskich, w roku 2000 w centrum miasta w naturalnej dolinie, pomiędzy wzgórzami Panieńskim i Krzyżackim zlokalizowano Dolinę (Ogród) Pojednania. Tutaj właśnie 28 kwietnia 2000 roku Premierzy państw: Jerzy Buzek - Polski, Viktor Orban - Węgry, Miłosz Zeman - Czechy, Mikulas Dziurinda - Słowacja, oraz kanclerz Niemiec - Gerhard schroeder posadzili drzewka - dęby będące symbolami pokojowego współistnienia państw zjednoczonej Europy.

Kościół św. Michała - Spośród budowli sakralnych Gniezna na uwagę zasługuje kościół Św. Michała. Położona na wzgórzu gotycka budowla z XV wieku jest miejscem do którego, w czasie corocznych uroczystości odpustowych przenoszone są z katedry relikwie Św. Wojciecha. Krajobraz miasta Św. Wojciecha, jakim jest Gniezno dopełniają budowle pozostałych kościołów i innych budynków. Można wymienić tutaj dwa otoczone cmentarzami kościoły - Św. Św. Piotra i Pawła z XVII wieku oraz umieszczony w XIX – wiecznej budowli, fundowany już w XII wieku - kościół Św. Krzyża. Wśród wielu godnych uwagi budowli Gniezna interesujące są także gmachy: XVIII - wieczny Seminarium Duchownego i Pałacu Arcybiskupiego z XIX wieku.

Kościół św. Trójcy - Nieopodal rynku mieści się pochodzący z XV wieku kościół Farny pod wezwaniem św. Trójcy. We wnętrzu kościoła przyciąga uwagę interesująca ambona w formie łodzi Piotrowej. Mur otaczający od strony ulicy Stromej teren kościelny stanowi relikt dawnych umocnień miejskich. Ufundowany w II poł. XII w., obecny z ok. 1420-30 roku, jednonawowy, późnogotycki, po 1613 roku odbudowany w stylu barokowym. W pobliżu kościoła przy ul. Stromej znajduje się fragment muru obronnego. Kościół zwany Farą zbudowany został za czasów ks. Mikołaja Grosmana. W 1608 r. był on kryty dachówką i miał posadzkę wyłożoną cegłami.

Kościół św. Jana - Na malowniczym wzgórzu Gniezna - Wzgórzu Świętojańskim znajduje się kościół pod wezwaniem Jana Chrzciciela. Powstał on w XIV wieku, dla zakonników Bożogrobowców. W kościele tym szczególnie cenne są będące rzadkością w Wielkopolsce gotyckie malowidła ścienne z XIV wieku w prezbiterium, ze scenami z życia Jezusa Chrystusa, Matki Bożej i św. Jana Chrzciciela, postaciami świętych i głowami zarazem najmniejszym zabytkiem Gniezna. Kościół ten jako jedyny w Gnieźnie i jeden z nielicznych w Polsce prezentuje niezmienną formę architektoniczną od czasu budowy tj. II połowa XIV wieku do czasów współczesnych. Na wschodniej ścianie kościoła znajdują się dołki wydrążone w cegle. Związane są z nimi 3 legendy dotyczące ich powstania. Pierwsza mówi o tym, że dołki były wiercone palcami średniowiecznych pątników jako pokutę za popełnione grzechy. Kolejna, że powstały na skutek pobierania z cegły proszku, który według ówczesnych znachorów miał działanie lecznicze. Jednak najbardziej prawdopodobna legenda podaje, że owe dołki powstały na skutek krzesania ognia tzw. Świdrem ogniowym w sobotę wielkanocną. Podobne dołki znajdują się w murach kościoła św. Michała.