Krakowski Szlak Techniki

Elektrownia krakowska

Wybudowana została w latach 1904-1905, pod kierunkiem K. Gayczaka (w zakresie technologii) i J. Rzymkowskiego (prace architektoniczno-budowlane). Urządzenie elektrowni zaprojektował inż. A. W. Schlayen. Pierwsze prądnice wytwarzały prąd stały i napędzane były silnikami ssąco-gazowymi. W 1906 r. zainstalowano pierwszą przetwornicę wirującą, która umożliwiła produkcję prądu zmiennego trójfazowego i przesył energii do stacji kolejowej w Płaszowie.

W latach 1906-1908 i w 1914 r. elektrownię rozbudowano: nowe budynki zaprojektował Jan Rzymkowski. Kolejne rozbudowy i moderni-zacje miały miejsce w latach 20. i 30. XX w. Elektrownia produkowała i odsprzedawała wówczas nie tylko energię elektryczną, ale także parę technologiczną. Jeszcze w 1957 r. w elektrowni produkowano 45% energii elektrycznej zużywanej w Krakowie (był to szczyt możliwości produkcyjnych elektrowni: 90 000 MWh), ale od lat 60. zakład coraz bardziej obniżał produkcję energii elektrycznej, stając się przede wszystkim elektrociepłownią. W 1976 r. ostatecznie zaprzestano produ-kcji energii elektrycznej, a w 1984 także ciepła i pary technologicznej.

Wybrane historyczne obiekty elektrowni - budynek administracyjny i "stara" hala maszyn - zostały odrestaurowane i nadal są związane z energetyką. Pozostałe przygotowywane są do adaptacji dla nowych funkcji. W patio wewnątrz budynku administracyjnego (po zgłoszeniu wizyty) obejrzeć można ekspozycję poświęconą dziejom elektrowni.


Szerzej:
Energetyka krakowska 1905-2005, pr. zb., red. W. Kania, oprac. merytor. J. Lach, Kraków 2005
W. Komorowski, Nowa hala maszyn, budynek rozdzielni i nastawni oraz nowa kotłownia w zespole byłej elektrowni miejskiej na Kazimierzu w Krakowie. Studium architektoniczno - konserwatorskie, mps Kraków 2000 - w zb.: Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie
A. Siwek, Sto lat elektrowni miejskiej w Krakowie, "Biuletyn Techniczny Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich" 2004/25