Caballeri - Indianie kolumbijscy, znad rzeki Vaupes.
Cabanyas Similaton
Cabaria - Indianie wenezuelscy.
Cabecara - Indianie z Kostaryki, żyjący na zachód od rzeki Coen. Należą do rodziny językowej czibcza. Nazwa ich wywodzi się od nazwy zamieszkiwanych przez nich terenów. Zaliczani są do Indian Talamanka.
Cabelludo - Indianie brazylijscy.
Caberre Cabre
Cabichi - Indianie brazylijscy.
Cabichiana Cabichinana
Cabichinana - Indianie brazylijscy.
Cabimbu - Indianie wenezuelscy.
Cabo - Indianie nikaraguańscy.
Cabre (1) - Indianie z Dominikany.
Cabre (2) - Indianie kolumbijscy.
Cacana Diaguita
Cacaopera - Indianie salwadorscy.
Cacataibo - Indianie peruwiańscy.
Cacataima - Indianie kolumbijscy.
Cacharari - Indianie brazylijscy.
Cachi - Kultura peruwiańska, rozwijająca się w latach 3000-1500 r. p.n.e. na terenie Mantaro.
Cachinahua - Indianie znad rzeki Gregorio i z lewego brzegu rzeki Envira brazylijskiej Amazonii. Należą do rodziny językowej pano. Liczą około 250-500 osób.
Cachine - Indianie brazylijscy.
Cachiniti - Indianie brazylijscy.
Cachuena - Indianie brazylijscy.
Cacoma - Indianie meksykańscy.
Cacunubeca - Indianie wenezuelscy.
Cacute - Indianie wenezuelscy.
Cadaupuritana - Indianie z pogranicza Kolumbii i Brazylii.
Caddo - Indianie północnoamerykańscy z Teksasu. Należą do kaddoańskiej rodziny językowej. Zamieszkiwali kopulaste domy kryte strzechą. Utrzymywali się z hodowli kukurydzy. Jedna z grup Indian Caddo nosiła nazwę Kahinio.
Indianie Caddo, którzy nazwę swą wywodzą od określania kadohachacho, znaczącego "Prawdziwi Wodzowie", są tradycyjnie głównym plemieniem doliny rzeki Red i Arkansas z Oklahomy i Teksasu, choć okazało się, że w czasach prehistorycznych żyli na Południowym Wschodzie. Przypuszcza się, że kopce odkryte na osuszonych terenach Arkansasu były wzniesione właśnie przez Indian Caddo.
W 1541 roku zetknęli się z hiszpańskimi konkwistadorami prowadzonymi przez De Soto. W połowie XVII wieku żyli poniżej środkowego biegu Missisipi. W roku 1686 dotarł do nich Sieur de La Salle; byli wtedy połączeni z Indianami Wichita i stanowili główną siłę regionalnej konfederacji. Ich własna nazwa regionu który zamieszkiwali, Taches, przyjęta została przez pierwszych Hiszpanów jako nazwa stanu Teksas. W roku 1649 byli już pejotystami.
Od czasu gdy założono w 1714 roku francuską placówkę handlową w Natchitoches, mieście Indian Caddo, plemię przeszło pod wpływy francuskie.
Do końca XVIII wieku Indianie Caddo byli w stanie wojny z Indianami Choctaw, spychanymi na zachód przez wdzierających się na ich tereny białych. Na początku XIX wieku obydwa te plemiona zawarły przymierze i wystąpiły z kolei przeciwko Indianom Osage.
W roku 1805 liczebność Indian Caddo szacowano na 8000 osób.
W roku 1835 Indianie Caddo sprzedali swoje luizjańskie ziemie rządowi Stanów Zjednoczonych za 40000 dolarów (w koniach, innych dobrach i gotówce corocznie wypłacanej do 1840 roku) i przenieśli się w region rzeki Washita (Oklahoma) i rejon rzeki Brazos (Teksas). W 1844 roku uwolnili się spod rządów Rady Generalnej Indian Choctaw zarządzającej nie-choctawską ludnością.
15 maja 1846 roku, wraz z pokrewnym ludem Indian Anadarko, Indianie Caddo podpisali Traktat Council Springs w którym uznali rząd Stanów zjednoczonych jako swego opiekuna i zgodzili się na zawarcie pokoju. Pobudowali domy oparte na fundamentach, zajęli się rolnictwem i nawet dostarczali zwiadowców armii Stanów Zjednoczonych działającej przeciwko Indianom Comanche.
W sierpniu 1859 roku, z powodu gróźb ataków ze strony białych Teksańczyków, Indianie Caddo z Teksasu przenieśli się na północ, na ziemie Indian Choctaw leżące przy rzece Washita, gdzie żyli już inni Indianie Caddo. Pośpieszny wyjazd 1430 osób i dwutygodniowy marsz w sierpniowej gorączce okazał bardzo wyczerpujący a Indianie Caddo byli wciąż ścigani przez Teksańczyków. 12 sierpnia 1861 roku wódz Quinahiwi, razem z przywódcami innych plemion, podpisał Traktat ze Skonfederowanymi Stanami ameryki i niektórzy Indianie Caddo służyli w Konfederacji podczas Wojny Domowej, biorąc udział w zniszczeniu Agencji Wichita w roku 1862 i masakrze Indian Tonkawa. Batalion Indian Caddo Skonfederowanej Armii był wśród ostatnich poddających się jednostek w czerwcu roku 1865.
Do 1867 roku Indianie Caddo ponownie osiedli w rejonie Washita, gdzie założyli domy i gospodarstwa, a w roku 1872 ustalono dla nich rezerwat Wichita-Caddo.
W roku 1880 liczebność Indian Caddo szacowano na 538 osób.
W 1886 roku działał wśród nich prorok Tańca Duchów - Jack Wilson, który też wprowadził pewne zmiany w ich dotychczasowym pejotyźmie.
Liczebność Indian Caddo w 1897 roku szacowano na 497 osób. W roku 1902 przekazali ideę pejotyzmu Indianom Osage.
W 1930 roku liczebność Indian Caddo szacowano na 1005 osób.
W 1936 roku Indianie Caddo uformowali nową organizację plemienną, która została 17 stycznia roku 1938 ratyfikowana mocą prawa. Ostatnim, mianowanym wodzem Indian Caddo był Enoch Hoag.
W roku 1944 rządowe szacunki oceniały liczebność Indian Caddo na 1165 osób.
W 1964 roku liczyli 1184 osoby a w roku 1070 - 1207.
Łączną liczbę Indian Caddo i Anadarko żyjących w Agencji Anadarko w Oklahomie oszacowano w roku 1985 na 1218 osób.
W oklahomskim mieście Caddo znajduje się Biblioteka i Muzeum Indian Caddo z Terytorium Indiańskiego gdzie eksponowane są indiańskie dzieła sztuki.
Caddo Indian Territory Museum and Library
P.O Box 274
Caddo, OK 74729
USA.
Cadigue Sarigue
Cadiguegodi Caduveo
Cadiudiapa - Indianie brazylijscy.
Cadupinapo - Indianie wenezuelscy.
Caduquilidiapa - Indianie brazylijscy.
Caduveo - Indianie brazylijscy.
Caete - Indianie brazylijscy.
Cagoba - Indianie kolumbijscy znad granicy z Wenezuelą. Występował u nich matrylokalizm. Rolnicy i tkacze. W ich mitologii występuje między innymi bogini Gauteovan. Około 1914 roku prowadził wśród nich badania Theodor Preuss.
Caguachi - Indianie peruwiańscy.
Cagus - lub Caras; Indianie północnoamerykańscy.
Cahibo - Indianie z Santo Domingo.
Cahinnio - Plemię, które w roku 1763 lokalizowano u górnego biegu rzeki Arkansas. Do końca XIX wieku wszelki ślad po nim zaginął.
Cahokia - Indianie północnoamerykańscy z Illinois. Należą do algonkińskiej rodziny językowej. Mieszkali w kopulastych domach krytych korą, strzechą lub skórą. Utrzymywali się z polowania i hodowli kukurydzy. Byli głównym plemieniem Budowniczych Kopców z kraju rzeki Missisipi. Kopiec Cahokia z Madison County (Illinois, koło St. Louis) jest największą prehistoryczną budowlą ziemną Ameryki Północnej. Indianie Cahokia są tradycyjnie powiązani z Indianami Tamaroa i te dwa narody były pierwszymi napotkanymi przez jezuickich misjonarzy koło dzisiejszego Cahokia w 1698 roku. Indianie Cahokia utworzyli konfederację z Indianami Illinois, Kaskaskia i Peoria. W roku 1818 konfederacja ta odstąpiła pól dzisiejszego stanu Illinois Stanom Zjednoczonym.
Cahuacucho - Kultura peruwiańska z regionu Wybrzeża Środkowo-Północnego, rozwijająca się w latach 500-800 p.n.e.
Cahuapane - Indianie peruwiańscy.
Cahuarano Maracana
Cahuilla - Indianie z Palm Springs południowo-wschodniej Kalifornii. Należą do uto-azteckiej rodziny językowej. Zamieszkiwali kopulaste szałasy kryte korą, sitowiem lub skórą. Utrzymywali się ze zbieractwa dzikiej żywności, hodowli kukurydzy i polowania na małe zwierzęta. Mimo iż nazywani byli jednym z plemion misyjnych, Indianie Cahuilla byli jednak głównym plemieniem pustynnym południowej Kalifornii, nie będącym sprzymierzonym z pierwszymi hiszpańskimi misjonarzami. Poza kilkoma wyjątkami, Indianie Cahuilla nie zostali misyjnymi Indianami. Misjonarze zachęcali do zawierania zewnętrznych małżeństw, które zamazywały różnice między plemionami, ale Indianie Cahuilla nie zawierali takich związków aż do końca XIX wieku. Alfred Kroeber ustalił, że w 1925 roku populacja Indian Cahuilla wynosiła 2500 osób. W roku 1970 było 354 Indian Cahuilla żyjących w 7 rezerwatach południowej Kalifornii, łącznie z 23 w rezerwacie Cahuilla. W 1985 roku liczba tych z rezerwatu Cahuilla wynosiła 148.
CAIA - Council of American Indian Artists; Rada Artystów Indian. Założona została w 1981 roku. Promuje w ramach programu oświatowego sztukę Indian poprzez "wyłapywanie" autentycznych artystów indiańskich, wyuczonych w zdobnictwie kamieni szlachetnych, wyrobie odzieży, tkanin i innych przedmiotów. Dysponuje objazdowym muzeum. Prezentuje studentom indiańskim wielu artystów indiańskich oraz ich uczni i pomocników. W 1987 roku jej zarządcą był Adam Starchild. Siedziba Rady mieściła się w Nowym Jorku.
Caiabi - Indianie z brazylijskiej Rondonii.
Caiamo - Indianie brazylijscy, żyjący na pograniczu z Gujaną Francuską. Przed kolonizacją portugalską liczyli około 3 miliony osób. Przebywał wśród nich Rondon. Dziś żyją w rezerwacie, w liczbie około 150 tysięcy osób. Wspierani są przez Fundusz Pomocy Indianom.
Caiapo - Indianie brazylijscy.
CAIC - Coalition of American Indian Citizens; Koalicja Stanozjednoczeniowych Obywateli Indiańskich. Powstała około 1960 roku.
Caicouchiane - Indianie z Gujany Francuskiej.
Caicuchana - Indianie kolumbijscy.
Caiman - Indianie panamscy.
Caime - Indianie kolumbijscy.
caimito - (Chrysophyllum cainito Lin.); roślina z bardzo smacznym i odżywczym owocem wielkości jabłka. Stanowiła pokarm pierwotnych mieszkańców Kuby.
Caingang - Indianie brazylijscy.
Caingua - lub Chocren; Indianie brazylijscy znad rzeki Yparce. Według geografa paragwajskiego Craspariego, Indianie Caingua należą do jednego z odłamów plemienia Guarani, co potwierdzają zarówno podobny język jak i rysy twarzy i zwyczaje. Prawie wszyscy Indianie Caingua władają językiem guarani a między sobą używają innego, swego narzecza. Nazwy zwierząt, ptaków i wielu przedmiotów jak np. Luk, strzała, oraz sprzętów, które poznali dopiero po zawładnięciu Ameryki przez Europejczyków, mają brzmienie guarańskie, co wskazuje, że cywilizacja dochodziła do nich nie za pośrednictwem ludzi białych lecz Indian Guarani.
Indianie Caingua to ludzie niskiego wzrostu. Mężczyźnie nie przekraczają wysokości 150-160 cm, kobiety są nieco niższe. Są na ogół muskularni i silni. Włosy mają krótkie, nierówno przycięte nożem, kobiety smarują je tłuszczem. Na specjalną uwagę zasługuje malowanie twarzy stosowane nawet na co dzień przez elegantki szczepu a przez mężczyzn w wypadku wojny lub wszelkich uroczystości. Farbę przyrządzaj z pewnego rodzaju trzciny z której węgiel miałko utarty mieszają z żywicą. Powstaje w ten sposób czarna farba, która nie schodzi ze skóry mniej więcej od trzech do czterech dni.
Indianie Caingua są koczownikami. sam sposób zdobywania pożywienia za pomocą polowania i rybołówstwa nie pozwala im prowadzić innego trybu życia. Zwierzyna łatwo się płoszy i wtedy szczep musiał przenosić się gdzie indziej. Zmiana miejsca pobytu nie odbywała się bez planu lecz była wyznaczona przez głównego kacyka. Indianie słuchają swojego wodza we wszystkim i nigdy nie ośmiela się wystąpić przeciw jego władzy.
Indianie Caingua najczęściej stawiają swoje toba (domy) na niewielkich polanach leśnych na samym skraju lasu. Odchodząc, nigdy nie zapominają starych szałasów podpalić a zgliszcza przysypać ziemią i liśćmi. Domki ich są bardzo skromne. Dwa kozły z czterech drągów wbite w ziemię ukośnie i ściany z liści palmowych, składają się na całą budowlę. Nie można się tam schronić ani przed ulewą ani przed słońcem. W tych ubogich chatynkach czują się jednak bardzo dobrze.
Indianie Caingua są ludźmi wesołymi. Nie ma tam zawiści, zdrady, nieufności. Pierwotnie ci ludzie tak kochali się wzajemnie, tak naiwnie a tak wdzięcznie to okazywali, że ludzi cywilizowanych zazdrość brała patrzeć.
Mają pewne wierzenia, jednak bardzo prymitywne. Najwyższą istotę nazywają Tupanem, przypisując jej stworzenie zarówno świata jaki i wszystkiego co na świecie się znajduje. Brak u nich kapłanów i czarowników. Pewne funkcje religijne spełnia tylko znachor i lekarz plemienny. Oprócz wiary w Tupana, wierzą jeszcze w złe i dobre duchy, którymi dość obficie zaludniają rodzinną selwę.
Powszechny jest u Indian Caingua zwyczaj odstępowania znaczniejszym gościom chaty, częstowania jadłem oraz odstępowania mężczyznom kobiet. Kobiety Indian Caingua wychodzą za mąż natychmiast gdy dojrzeją a mężczyźni żenią się wówczas gdy potrafią samodzielnie utrzymać rodzinę. Zdarza się bardzo często, że starzy i doświadczeni mężczyźni dobierają sobie do pierwszej żony drugą albo nawet trzecią. Kacyk posiada zwykle najmniej dwie żony. Jak wszystkie kobiety pierwotnych plemion, tak również i kobiety kainguackie są pracowite. Całymi dniami krzątają się po koczowisku, gotują, robią naczynia, tkają skromne "listki figowe" na zasłonięcie swoich i męża bioder. Prawie nic nie ukrywają, znają jednak uczucie wstydu.
Caiotugi - Indianie paragwajscy.
Caipotorade - Indianie paragwajscy.
Cairara Uadioparanindiapa
Caite - Indianie brazylijscy.
Caitiri Quipea
Caizcimu - Indianie z Santo Domingo.
Cajamarka Maranon
Cajatampo - Indianie peruwiańscy.
Cajono - Indianie meksykańscy.
Cajuenche Kohuana
Cakchiquel - Indianie gwatemalscy.
Calamari - Indianie kolumbijscy.
Calapalo Apalaquiri
Calapooya Kalapuya
Calasasaya - Część ruin Tiahuanaco. Składa się dzisiaj ze kolumn wykonanych z obrobionego kamienia, o przekroju kwadratowym, otaczających prostokątną przestrzeń o wymiarach 135 x 130 metrów, która jest uważana za dziedziniec fortecy. Kolumny te są najwidoczniej resztkami słupów wiążących mury które znajdowały się pomiędzy nimi, na co wskazują resztki leżących tam małych, dobrze ociosanych kamieni. W środku zachodniej części muru znajdują się sześć masywnych stopni prowadzących do placu o wymiarach 60 x 64 metry. W Calasasaya znajduje się też słynna Brama Słońca i szereg rzeźbionych posągów.
Calchaqui Diaguita
calclacyt - Większość minerałów znajduje się w głębi Ziemi, dlatego pewne wątpliwości budzi nieco zagadkowy calclacyt, znany z okazu muzealnego, który składa się z wapienia przechowywanego w drewnianej szufladzie, pokrytego powłoką tego właśnie minerału organicznego. Podczas gdy skład chemiczny calclacytu został dokładnie określony - jest to uwodniony chloro-octan wapnia - to dotąd nie jest jasnym to czy może on być rzeczywiście uważany za minerał, to znaczy za substancję utworzoną w wyniku procesów geologicznych. Wiele podręczników mineralogii podaje jego genezę jako niepewną.
Calen - Indianie z Chile.
Calhouna projekt - Opracowany przez Johna C. Calhouna, sekretarza wojny prezydenta Monroe'a i zatwierdzony w roku 1825 przez Kongres USA projekt ustalający stałą granicę indiańską według którego obszary leżące na zachód od 95 południka miały stanowić na zawsze ziemię Indian.
Ustawodawcy byli przekonani, że ziemie oddane Indianom w wieczysta użytkowanie nie nadawały się do zamieszkania przez osadników. Postanowiono przesunąć mieszkających tam Indian Równin dalej na zachód od 95 południka, by stworzyć miejsce dla 70 tysięcy Indian. Przesiedlone z południa plemiona, m.in. Choctaw, Cherokee, Sauc, Creek, miały żyć swobodnie w rezerwatach, do których białym, z wyjątkiem licencjonowanych kupców, zakazano wstępu. Plemiona wschodnie jednak prowadzące osiadły tryb życia, nie mogły się przystosować do warunków panujących na Wielkich Równinach. Również stosunki z zamieszkującymi tam już od wieków plemionami nie układały się dobrze. Indianie wschodni uważali żyjące tam plemiona koczowników za barbarzyńskie, a dla koczowników przybysze ze Wschodu byli niepożądanymi gośćmi.
Caliana (1) - Indianie brazylijscy.
Caliana (2) - Indianie wenezuelscy.
Calina - lub Karina; Indianie z Gujany Francuskiej.
Calin - Indianie z Belize, Gwatemali, Hondurasu i Dominikany.
Calinya - Indianie z Surinamu.
Calusa - Indianie północnoamerykańscy, którzy około 1700 roku przybyli na Florydę, zajmując tam jej południową część. Należą do rodziny językowej muskogen. Mieszkali w prostokątnych domach krytych strzechą. Utrzymywali się z połowu ryb. Po kilku latach wojen z Hiszpanami zostali wyniszczeni a ich niedobitki weszły w skład związku Indian Seminole.
Caliseca - Indianie peruwiańscy.
Callaga Abipon
Calva - Indianie z Ekwadoru i Peru.
calvatia craniiformis - (Calvatia craniiformis Schw.); nazwa anglojęzyczna - puffball. Indianie Chippewa wykorzystywali tę roślinę leczniczo do zatrzymywania krwawienia z nosa.
CAM - Conseil Attikamek-Montagnais; Rada Indian Attikamek-Montagnais.
Adres:
CAM
80 Boulevard Bastien
Village des Hurons
Lorette, Quebec G0A 4V0
Canada
Cama - Indianie argentyńscy.
Camacan - Indianie brazylijscy.
Camacom - Indianie brazylijscy.
Camocor Comacor
Camaguey - Indianie z Kuby.
Camaiura - Indianie brazylijscy.
Camana - Indianie peruwiańscy.
Camaniba - Indianie kolumbijscy.
Camaracoto - Indianie wenezuelscy.
Camarinagua - Indianie peruwiańscy.
camas - Nazwa w pisowni anglojęzycznej. Odkrycia archeologiczne świadczą o tym, że roślina ta spożywana była m.in. przez Indian znad rzeki Lower Salmon już ok. 2500 lat temu. Camas znajdowano na mokrych wyżynach łąk i prerii i był zbierany w czerwcu i lipcu a także jesienią. Bulwy camas jadano na surowo lub po ugotowaniu. Korzenie mogły być upieczone i przechowywane w koszykach jako zapas na zimę.
Camatica - Indianie peruwiańscy.
Camba Chiriguano
Cambi Yalcon
Camiare - Indianie argentyńscy.
Camoles - Indianie żyjący niegdyś na wybrzeżu Teksasu "frontem do" Indian Como i wymienione w kronice de Vaca sporządzonej w czasie jego pobytu w Teksasie w latach 1527-34. Nie sposób Indian tych utożsamić z jakimkolwiek plemieniem późniejszego okresu.
Campa - Indianie peruwiańscy.
Campeva Omagua
Campuya - Indianie z Peru i Kolumbii.
Camsa Mocoa
Camuchivo - Indianie peruwiańscy.
Camucuay - Indianie wenezuelscy.
Camuru - Indianie brazylijscy.
Cana - Indianie peruwiańscy.
Canacatage Poncatage
Canadiapa - Indianie brazylijscy.
Canagua - Indianie wenezuelscy.
Canahuari Canamari
Canamari - Indianie brazylijscy.
Canari - Atahualpa spustoszył ich kraj, nie oszczędzając nikogo zdolnego do noszenia broni, kto tylko wpadł w jego ręce.
Canarin - Indianie brazylijscy.
Cancebi - Indianie ekwadorscy.
canchalagua - (Schkuhria pinnata); rośnie w górzystych rejonach Ameryki Południowej - głównie w miejscach niedostępnych, w dolinach i na stokach, na wysokości od 2000 do 3000 m n.p.m. Jest rośliną zielną. O jej wykorzystaniu w fitoterapii zadecydowała obecność związków czynnych wspomagających leczenie zmian skórnych. Napar z ziela stosuje się miejscowo na wypryski i wągry. Można także stosować go doustnie w celu wzmożenia regulacji przemiany materii.
Canchi - Indianie peruwiańscy.
Candoa - Indianie z Ekwadoru i Peru.
Canela Canelo
Canelo - Indianie ekwadorscy.
canero - Ryba Amazonii usadawiająca się w naturalnych tworach dolnej części ciała człowieka, stając się tym samym przyczyną gangreny. Indianie usuwają ją sokiem z drzewa huito.
Canesi Canichana
Cangaime - Indianie z Ekwadoru i Peru.
Cangutu - Indianie brazylijscy.
Canichana - Indianie boliwijscy.
Caninde - Indianie brazylijscy.
Cannar - Ruiny miasta inkaskiego.
Canoa - Indianie brazylijscy.
Canoe Canoa
Canoeiro - Indianie brazylijscy.
Can Oti - Złośliwe bóstwo występujące w mitologii Indian Równin.
Canyari - Indianie ekwadorscy.
Canyete Huarco
Caouri - Indianie kolumbijscy.
Capachene - Indianie boliwijscy.
Capacho - Indianie z Wenezueli i Kolumbii.
Capac Yupanqui - Piąty władca Inków.
Capaha - Inna nazwa Indian Quapaw.
Capahuari - Indianie z Ekwadoru i Peru.
Capana - Indianie brazylijscy.
Capanahua - Indianie peruwiańscy.
Caparicoto - Indianie wenezuelscy.
Caparu - Indianie wenezuelscy.
Capaz - Indianie wenezuelscy.
Capichana Cabichinana
Capiecran Ramcocameora
Capinamari - Indianie brazylijscy.
Capite Cuati
Capocho - Indianie brazylijscy.
Capucho Capacho
Capuibo - Indianie boliwijscy.
Caquetio - Indianie wenezuelscy.
Cara - lub Caranqui; Indianie zamieszkujący niegdyś prowincję Quito dzisiejszego Ekwadoru. Według jezuity Juana de Velasco szczep Cara przybył do Ameryki Południowej z oddalonego miejsca zza morza, posuwał się następnie w głąb lądu wzdłuż rzeki Esmaraldos, podbijając Indian Quito i jednocząc się równocześnie ugodowo z państewkiem Puruha stworzył silne państwo, które pokonać miał dopiero Inca Huayna Capac. Informacje te nie zostały potwierdzone przez innych.
Carabere - Indianie boliwijscy.
Carabinani - Indianie brazylijscy.
Caraca - Indianie wenezuelscy.
Caracara - Indianie argentyńscy.
Caracatage - Indianie brazylijscy.
Caracaty Cricatage
Carache - Indianie wenezuelscy.
Caragua Canagua
Caraho - Indianie brazylijscy.
Carahuala - Indianie nikaraguańscy.
Carahuatanamira Buhagana
Caraia - Indianie brazylijscy.
Caraica - Indianie z Chile i Argentyny.
Caraja - Północni Indianie Caiapo
Caral - Ruiny tego miasta odkopane zostały w końcu kwietnia 2001 roku przez międzynarodowy zespół archeologów. Znajdują się one w środkowym biegu rzeki Supe, w centralnej części Peru. Analizy szczątków organicznych wykazały, że to miasto istniało już w 2627 roku p.n.e., a więc w czasie, kiedy starożytni Egipcjanie wznosili piramidę Cheopsa.
Co istotne, stanowisko Caral znane jest już od 1905 roku, jednak dopiero w ostatnich latach zostało dokładnie przebadane.
Na kompleks Caral składają się budowle mieszkalne i świątynie. Wokół centralnego placu stało tu sześć kamiennych piramid. Największa z nich ma 9 metrów wysokość a długość każdego boku jej podstawy wynosi 100 metrów. Miasto z przyległymi polami uprawnymi zajmuje powierzchnię około 100 hektarów. Odkryto tam również sieć kanałów nawadniających pola. Kalkuluje się, że mogła to być pierwsza metropolia Ameryki.
Caramanta - Indianie kolumbijscy.
Caranariu - Indianie brazylijscy.
Carane - Indianie z Gujany Francuskiej i Brazylii.
Caranga - Indianie boliwijscy.
Caranqui Cara
Carapacho - Indianie peruwiańscy.
Carapana Miranya
Carapo - Indianie wenezuelscy.
Carapoto - Indianie brazylijscy.
Caraque - Indianie ekwadorscy.
Cararana Caracaranya
Carare - Indianie kolumbijscy.
Cararita - Indianie kolumbijscy.
Caras Cagus
Carate - Indianie kolumbijscy.
Caravare Curuaia
Caraveli - Indianie peruwiańscy.
Carbonero Mucubaji
Carcaranya - Indianie argentyńscy.
Carden, Ramona - Poetka z plemienia Colville.
Careluta Cautarie
Carera - Indianie boliwijscy.
Carex - Indianie kolumbijscy.
Cari - Indianie kolumbijscy.
Cariachil - Indianie wenezuelscy.
Cariaia - Indianie brazylijscy.
Caribe - Grupa około 70 plemion Ameryki Południowej, należących do dużej i zróżnicowanej dialektycznie karaibskiej rodziny językowej. Przed przybyciem Europejczyków zajmowali Wenezuelę, wyspową Kolumbię, środkową Gujanę, północną Brazylię oraz Antyle. Byli kopieniaczami uprawiającymi głównie maniok, bataty i kukurydzę. Zajmowali się także łowiectwem, rybołówstwem i rzemiosłem (głównie garncarstwem i wyrobami ozdobnymi). Mieszkali w obronnych osiedlach i znani byli z kanibalizmu. Antylscy Karaibowie zostali w niespełna pół wieku prawie doszczętnie wytępieni przez kolonizatorów. Drobne ich grupy przetrwały na Kubie i Haiti do XVIII i XIX wieku, by następnie ulec całkowitej asymilacji. Dziś najliczniejsze ich skupiska występują w Surinamie, Gujanie i Gujanie Fr. oraz Wenezuelii, Kolumbii, Peru i północnej Brazylii.
Caribice - Indianie z Gujany Brytyjskiej.
Caricocox - Indianie kolumbijscy.
Carigri - Indianie wenezuelscy.
Cariguano - Indianie brazylijscy.
Carijo Guarani
Carijona - Indianie kolumbijscy.
Carima - Indianie brazylijscy.
Carinepagoto - Indianie z Trynidadu.
Cariniaco - Indianie wenezuelscy.
Cario Indianie boliwijscy.
Caripuna - Indianie brazylijscy.
Cariquena - Indianie wenezuelscy.
Cariri - Indianie brazylijscy.
Caritiana - Indianie brazylijscy.
Cariu - Indianie brazylijscy.
Carnijo Fulnio
Caron - Indianie kolumbijscy.
carojo - (Acrocomia armentalis); roślina wchodząca w skład menu pierwotnych mieszkańców Kuby.
Carraim - Indianie argentyńscy.
Carrapa - Indianie kolumbijscy.
carricillo - (Chusquena Kunth.); roślina z rodzaju bambusowatych, rodziny traw. W Ameryce południowej istnieje około 30 jej gatunków, które rosną do wysokości ok. 4800 m n.p.m.. Występuje w formie krzaczastej, drzewiastej lub pnącej. Jest rośliną wiecznie zieloną. Kwiatostan ma bądź w kształcie gron, bądź też wiech.
Ch. culeou - opisywany jest jako wolno rosnący, zimozielony bambus.
Carrier - Indianie Alaski i Kolumbii Brytyjskiej. Należą do atabaskańskiej rodziny językowej. Mieszkali w tipi. Utrzymywali się z polowania na karibu i łosia amerykańskiego.
Indianie Carrier, tak jak i inne plemiona Kolumbii Brytyjskiej, byli ludem nomadów, którzy postępowali za stadami karibu - ich głównym źródłem pożywienia.
W 1967 roku było 3862 Indian Carrier w Kanadzie.
Carrizo - Indianie meksykańscy.
Cartama - Indianie kolumbijscy.
Cartatama Cartama
Caruma - Indianie peruwiańscy.
Carunaua Culinha
Carutana - Indianie brazylijscy.
Caryari Cauyari
Casacara - Indianie kolumbijscy.
Casca - Indianie peruwiańscy.
Cascade - Indianie znad rzeki Columbia północno-środkowego Oregonu. Należą do rodziny językowej panutian-chinook. Mieszkali w półziemiankach. Utrzymywali się z połowu ryb.
Cascayunga Chachapoya
Cascoasoa - Indianie peruwiańscy.
Cases - Indianie wenezuelscy.
Casma - Indianie peruwiańscy.
Casquiha - Indianie paragwajscy.
castalia odorata - (Castilia odorata [Ait.] Woodu & Wood); nazwa anglojęzyczna - white waterlily. Indianie Chippewa nazywali tę roślinę "korzeniem" i stosowali do leczenie chorych ust.
castilleja coccinea - (Castilleja coccinea [L.] Spreng); nazwa anglojęzyczna: pinted-cup. Indianie Chippewa nazywali tę roślinę Winabojo' noko'mis wi'nizisun' (włosy babci Winnabojo) i używali do leczenia reumatyzmu i chorób kobiecych.
Castillo - Współczesna nazwa budynku znajdującego się na terenie ruin kompleksu zwanego Chavin de Huantar. Ma on długość około 75 metrów, szerokość 72 i wysokość 13 metrów, z nieco pochyłymi w kierunku wewnętrznym murami, przechodzącymi następnie w tarasy, co daje całości wygląd masywnej platformy. Wnętrze Castillo składało się z trzech pięter tworzących skomplikowany system galerii i komnat wykładanych kamieniami. Poszczególne piętra połączone są balustradami i schodami, w całym zaś budynku jest wentylacja doprowadzająca świeże powietrze nawet do najniżej położonych pomieszczeń. Wewnętrzne galerie mają przeważnie około 1 metr szerokości i 1,8 metra wysokości. Małe pokoje mają wymiary 2-3 metrów długości i 2 metry szerokości. Schody są zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz budynku; w jednym wypadku są one nawet wykonane z monolitu. Bennett przypuszczał, że Castillo musiało być budowane stopniowo, piętro po piętrze, choć cała budowla musiała być z góry zaplanowana.
Catacao - Indianie ekwadorscy.
Catanduva - Indianie brazylijscy.
Catanera - Indianie z prowincji Catapampa, podbici przez państwo Inków.
Catapa - Indianie z Kostaryki.
Catapolitani - Indianie brazylijscy.
Catarro - Indianie wenezuelscy.
catasetum maculatum - (Catasetum maculatum); roślina należąca do rodziny Cattleya. Pochodzi z tropikalnej Ameryki i odznacza się wielopostaciowością kwiatów męskich, żeńskich lub obupłciowych.
Catatumbo - Indianie wenezuelscy.
Catauian - Indianie brazylijscy.
Catauichi - Indianie brazylijscy.
Catawba - Indianie z Południowej Karoliny. Zaliczani do siouańskiej rodziny językowej. Mieszkali w prostokątnych domach o kopulastych dachach. Utrzymywali się głównie z hodowli kukurydzy.
Indianie Catawba, których nazwa wywodzi się ze słowa Indian Yuchi: Kotaba (czyli "silni ludzie"), byli wybitnym plemieniem Południowego Wschodu. Legendy Indian Catawba wskazują, że przybyli oni do Południowej Karoliny z północnego zachodu, gdzie żyli jako hodowcy i myśliwi. Gdy dotarli do nich pierwsi Hiszpanie w 1566 roku, wciąż jeszcze określali siebie swą tradycyjną nazwą - Iswa, czy też Ysa.
Zdarzyło się wiele potyczek pomiędzy Indianami Catawba a ich odwiecznymi przeciwnikami, Indianami Shawnee i Iroquois. Stosunki między Indianami Catawba a białymi ludźmi układały się dobrze i wódz Indian Catawba, Haligar, był zadowolony z pokonania prze białych Indian Cherokee w roku 1759. Sam Haligar zamordowany został przez Indian Shawnee 30 sierpnia 1763 roku. Podczas wojny domowej Indianie Catawba przyłączyli się do Stanozjednoczników występując tym samym przeciwko Brytyjczykom.
W 1822 roku liczebność Indian Catawba wynosiła 450 osób. W roku 1840 plemię sprzedało główną część swej ziemi i próbowało (bez powodzenia) żyć w Północnej Karolinie. W 1848 roku powrócili do Południowej Karoliny a później zażądali od rządy Stanów Zjednoczonych prawa do przesiedlenia się na obszar Terytorium Indiańskiego. W 1853 roku Naród Indian Choctaw z Terytorium Indiańskiego zezwolił Indianom Catawba na osiedlenie się na jego ziemi i stania się Indianami Choctaw.
Część Indian Catawba przeniosła się na Terytorium Indiańskie i połączyła z Indianami Creek i Choctaw, ale większa część plemienia pozostała w okręgu York (Południowa Karolina) na swej rodzimej ziemi. W 1944 roku wszystkich 300 członków plemienia otrzymało zgodę na posiadanie prawa i przywilei należnym obywatelom Południowej Karoliny.
Catethoi - Indianie brazylijscy.
Cathlacomatup - Indianie zaliczani do czinukańskiej rodziny językowej. Według Leisa i Clarka żyli w 1806 roku na południowym brzegu wyspy Sauries, leżącej na bagnach rzeki Willametta w obecnym powiecie Multnomah w Oregonie. Liczyli sobie 170 głów.
Cathlacumup - Indianie zaliczani do czinukańskiej rodziny językowej. Żyli niegdyś na zachodnim brzegu Willamette, w pobliżu jej ujścia do Rzeki Columbia. Za swój kraj uważali tereny rozciągające się od tego miejsca do wyspy Deer w Oregonie. Lewis i Clark w 1806 roku oszacowali ich liczebność na 450 osób.. Lane podał, że w 1850 roku żyli stowarzyszeni z Indianami Namoit i Katlaminimim.
Cathlakaheckit - Indianie zaliczani do czinukańskiej rodziny językowej. W 1812 roku żyli przy kaskadach rzeki Columbia licząc wówczas 900 osób.
Cathlmet - Indianie zaliczani do czinukańskiej rodziny językowej. Zamieszkiwali południowy brzeg rzeki Columbia, przy jej ujściu w Oregonie. Sąsiadowali z Indianami Clatsop, zajmując terytorium od cypla Tongue do okolic wyspy Puget. Lewi i Clark podali, że w 1806 roku liczyli sobie 300 dusz. W 1849 roku Lane zanotował, że było ich jeszcze 58, lecz dziś już nie istnieją. Mieli tylko jedną wioskę, również zwaną Cathlamet. Dialektem cathlamet mówiło szereg plemion czinukańskich po obu stronach rzeki Columbia, aż po Rainier w górnym jej biegu.
Cathlanhquiah - Ludzie rzeki Naqoaix; Indianie zaliczani do czinukańskiej rodziny językowej, zamieszkujące (jak podał Lewis i Clark) południowo-zachodnią stronę Wappatoo (obecnej wyspy Sauvies) w okręgu Multnomah w Oregonie i liczące 400 osób.
Cathlapotle - Ludzie rzeki Lewisa, Na'p!olx'; Indianie zaliczani do czinukańskiej rodziny językowej. Żyli niegdyś w dolnym biegu rzeki Lewisa i na południowy-zachód od rzeki Columbia w waszyngtońskim okręgu Clarke. W 1806 roku Lewis i Clark znaleźli ich w liczbie 900 osób żyjących w 14 wielkich drewnianych domach. Ich główną wioską była Nahpooitle.
Cathlathlala - Indianie zaliczani do czinukańskiej rodziny językowej, żyjący po obu stronach rzeki Columbia, tuż przy kaskadach. W 1812 roku liczyli 500 osób.
Catiana - Indianie brazylijscy.
Catio - Indianie kolumbijscy.
catlinit - Mocny, łupkowaty, lekko błyszczący, przecinany czerwonymi żyłkami kamień o kolorze purpurowym z jaśniejszymi punktami o tej samej barwie.
Pierwszymi białymi podróżnikami, jacy dotarli do leżącej w Minnesocie Prairie du Chien i którzy najprawdopodobniej widzieli ten kamień, byli Grosseilliers i Radison, zwiedzający te strony w latach 1658-1660. Wspominali oni o "fajkach z czerwonego kamienia u narodu bawołu na zachód od Jeziora Górnego". Le Sueur widział w 1700 roku "wieś nad czerwonym kamieniołomem, ojczyznę Indian Yankton-Dakota. W latach 1804-1806 przemierzali te tereny Lewis i Clark. Opowiadali oni, że Indianie wydobywali w zgodzie kamień do swoich fajek. Dopiero potem zjawił się tam George Catlin (1837 rok), od którego to przyjęła się nazwa kamienia. Nie był on wprawdzie - jak mylnie sądzono - pierwszym białym odkrywcą kamieniołomu, ale jako pierwszy opisał go dokładnie. Catlin zabrał ze sobą próbkę kamienia do Bostonu, gdzie pokazał ją dr Jacksonowi, najlepszemu mineralogowi owych czasów, który stwierdził, że jest to nowy minerał, twardszy od gipsu, ale miększy od węglanu wapnia. W latach 1838-1839 tan indiański kamień fajkowy gruntownie został zbadany i opisany w szczegółowym sprawozdaniu przez L. N. Nicolleta.
Wbrew romantycznym zapewnieniom współczesnych nawet Indian, że święty, czerwony kamień fajkowy znajduje się jedynie w Pipestone, znaleźć go można także i w Arizonie oraz w Wisconsin (nad rzeką Chippewa) a także i w Ohio (Scioto County). Trafia się on również i w morenach polodowcowych w dolinie górnej Missisipi.
Pipestone nie jest też i najstarszym kamieniołomem eksploatowanym przez Indian. Pierwszeństwo pod tym względem ma kamieniołom w Arizonie a następnym z kolei jest kamieniołom w Ohio. Ale choć catlinit (jak o tym świadczą znaleziska), używany był przez Indian przynajmniej od roku 1000 naszej ery, to jednak te inne miejsca nie zdobyły sobie nigdy takiej sławy (ani jako ośrodki handlowe, ani jako miejsca święte) jaka cieszy się od lat z góry czterystu kamieniołom Pipestone. Żadne inne z tych miejsc nie jest otoczone takim nimbem legendy ani nie jest uważane za święte.
Czerwony catlinit uważany jest za ciało Indianina, którego krew nadała mu taką a nie inną barwę. W czasie Wielkiego Potopu (o którym mówią mity wszystkich Indian Ameryki Północnej i Południowej), gdy wskutek ogromnych opadów nasłanych przez cztery boskie żółwie z czterech stron świata, wody wznosiły się coraz wyżej i Ziemię czekała zagłada. Ludzie ze wszystkich szczepów Indian zebrali się wtedy na prerii, w miejscu gdzie dziś znajduje się kamieniołom. W miarę jak przybywała woda, stłaczali się oni coraz bardziej, aż wreszcie wszyscy razem stłoczeni jak ściana ponieśli śmierć w odmętach. Tylko jedna dziewica, o imieniu Kwaptah, zdołała się uczepić nóg wielkiego ptaka, którym był orzeł - wcielenie manitou - i który zaniósł ją na szczyt skały, dzięki czemu ocalała z potopu. Urodziła ona orłu bliźnięta, których potomkami są dzisiejsi mieszkańcy Ziemi. Czerwony kamień to właśnie ciała zatopionych i dlatego też wszyscy Indianie z wszystkich szczepów mają tam dziś wolny wstęp, aby móc łamać kamień, będący ciałem ich przodków. Indianie powiadają też, że kamień fajkowy, czyli ciało wspólnych przodków, używany jest jako znak pokoju, a orle pióra zdobią głowy najdzielniejszych.
Sam Catlin opowiada o tym jak strach ogarnął Indian na widok białego, który zbliżał się do kamieniołomu, albowiem wierzyli oni, że jeżeli biali dotkną lub zechcą zabrać kamień, to otwarłyby się w nim stare rany, ciało skamieniałych Indian zaczęłoby krwawić i ta krew płynęłaby bez ustanku.
Orzeł, będący uosobieniem manitou, odgrywa także ważną rolę w innych mitach tłumaczących święte właściwości kamieniołomu. Świadczy o tym opowiadanie zasłyszane u Indian Yankton Dakota. Wierzą oni, że jeszcze przed stworzeniem człowieka, wielki manitou, którego ślady w postaci odcisków stóp olbrzymiego ptaka do dziś dzień widoczne są gdzieniegdzie w kamieniołomie, sam polował na bizony, występujące tam niegdyś w ogromnych ilościach i że to krew bizonów zabarwiła kamień na czerwono. Ten nadziemski myśliwy wziął raz bryłę czerwonego kamienia, nadał jej kształt człowieka i postawił na Ziemi. Kamień rósł i zapuścił korzenie. Rósł tak długo aż wreszcie się zestarzał. Obok niego stanęło drugie drzewo-człowiek. Wtedy przyszedł wielki wąż i przegryzł korzenie przy ziemi tak, że oboje (bo był to mężczyzna i kobieta) mogli wyruszyć w świat. Od tamtej pary pochodzą wszyscy ludzie i w ten to sposób kamieniołom Pipestone uważany jest za miejsce stworzenia człowieka.
Jeszcze inną legendę podaje w swym poemacie indiańskim Longfellow. Znajdujemy ją także u Schoolcrafta i u Catlina, co też i dziś powtarzają sami Indianie. Brzmi ona tak:
W zamierzchłych czasach Wielki Duch zwołał tu wszystkie szczepy indiańskie. Stanąwszy na czubku czerwonej skały, odłamał z niej bryłę kamienia i uformował wielką fajkę, którą zapalił, puszczając dym ponad zebranymi. Następnie dmuchnął dymem na północ, południe, wschód i zachód, po czym rzekł im, że ten kamień jest czerwony od indiańskiej krwi i że mają go używać do fajek pokoju, że należy do nich wszystkich i że nie wolno na tym miejscu używać maczug wojennych ani noży di skalpowania. Przy ostatnim zaciągnięciu dymem głowa jego znikła w wielkiej chmurze, powierzchnia skały stopiła się i stała się gładka a w ziemi otwarły się dwa wielkie paleniska i w ogniu ukazały się dwie kobiety , duchy opiekuńcze tego terenu. Były to Tso-mec-cos-tee i Tso-me-cos-te-won-dee. Dziś jeszcze można je tam usłyszeć, jak odpowiadają na śpiewy kapłanów i czarowników, którzy zwracają się do nich, gdy odwiedzają to święte miejsce. Catlin dodaje też; "Nikogo, kto zna ich religię, nie powinno już dziwić, że miejsce to jest od wieków nawiedzane przez wszystkie szczepy z tych okolic i że Indianie, zbliżając się tutaj, zakopują swe maczugi i chowają noże do skalpowania w obawie przed zemstą Wielkiego Ducha, który dogląda to miejsce".
Symboliczne wyrażenie idei pokoju jest tak drogie indiańskiemu sercu, że w dawnych czasach wyprawy do kamieniołomu fajki pokoju były prawdziwymi pielgrzymkami. Aby pokryć zapotrzebowanie na święty kamień fajkowy, odbywano takie wędrówki z okolic odległych nawet o setki mil. Wędrujących do kamieniołomu, już na długo przed dotarciem do świętego miejsca, nie atakowali nawet najzagorzalsi wrogowie. Po drodze zbierano czerwoną korę brzozową i zioła na kinnikinick - tytoń do fajki pokoju. Do świętego miejsca zbliżano się powoli, w uroczystym pochodzie. w chwili przybycia do kamieniołomu pielgrzymi spodziewali się, że przywita ich błyskawica i grzmot - gniazdo pioruna znajduje się bowiem tam, gdzie maleńki ptaszek wysiaduje jajka, które przy wykluwaniu się młodych pękają, wydając grzmot. Ten ptaszek żyje wiecznie i nie może się rozmnażać, gdyż ma żonę żmiję, której język śmiga po niebie jako błyskawica, zabijając młode.
Na kierownika pielgrzymki wybierali Indianie jakiegoś czcigodnego członka szczepu. A jak dobitnie podkreślają to Indianie Yanktonai, miał być to człowiek wybierany "nie wedle stanowiska i dzielności, lecz dlatego, że wszyscy mają go za dobrego i sprawiedliwego człowieka". Kobiety i dzieci rozbijały obóz i pozostawały w nim, a mężczyźni - ale tylko ci, którzy byli godni tego zaszczytu i odbyli trzydniowy post i ceremonię oczyszczenia - wyruszali do kamieniołomu. Zanim jeszcze do niego podeszli, kąpali się w pobliskim wodospadzie Winnewissa, który miał wytrysnąć z ziemi w czasie, gdy Wielki Duch wygłaszał swoją mowę, i wysyłali przodem czarownika, aby złożył na grzbiecie kamieniołomu kinnikinick i dary ofiarne. Następnie układali się do snu w pobliżu na trawie i przysłuchiwali się, jak w nocy stukają w skałę dwa kobiece duchy opiekuńcze, pozwalając im zbliżyć się do świętego miejsca. O wschodzie słońca wstawali i sprawdziwszy, czy dary ofiarne znikły, podchodzili do kamieniołomu.
Odziani w ceremonialne suknie, przy akompaniamencie powolnego, rytmicznego śpiewu, wybierali teraz miejsce, w którym mieli wydobywać kamień. Jeszcze raz czarownik rzucał kinnikinick w powietrze oraz na wybrane do kopania miejsce. Potem podnosił zapaloną fajkę; najpierw ku słońcu a następnie ku czterem stronom świata. Ziemię odgrzebywano narzędziami wykonanymi z kamienia i z bawolich rogów.
Indianie Dakota, opowiadający tę historię dodawali tutaj, że nigdy, nawet wtedy gdy proch był już w powszechnym użytku, nie zbliżali się z nim nigdy do kamieniołomu, ponieważ rzeczy białych ludzi zawsze są tam zakazane.
Po usunięciu wierzchniej warstwy ziemi, ukazywał się twardy, czerwony porfir, leżący warstwą nad fajkowym kamieniem. Czarownik podnosił do góry ciężką bryłę i opuszczał ją, śpiewając przy tym tradycyjną pieśń. Powtarzał to cztery razy. Gdyby modlitwy zgromadzonych były nieszczere lub powierzchowne, wówczas za sprawą manitou kamień fajkowy stałby się tak twardy, że nie dałby się łamać. Jeżeli jednak pielgrzymi okazywali się "czyści", twarda skała pękała i można było przystąpić do wydobywania kamienia. W pobliżu kamieniołomu rozbijano namioty i rozpoczynała się praca. Po wydobyciu potrzebnej ilości kamienia zasypywano starannie wyłom i na odchodnym odprawiano podobne ceremonie. Po powrocie do siedzib szczepu urządzano uroczystość dziękczynienia a przyniesiony kamień rozdzielano równo między tych, którzy mieli prawo robienia fajek.
Czerwony kamień fajkowy stawał się przy takich okazjach poszukiwanym przedmiotem handlu prowadzonego między szczepami. Kawałki kamienia z Pipestone znaleziono w Ohio, Tennessee, Georgii, na Florydzie, na terytorium Indian Algonquin, u kanadyjskich Indian Iroquois - a więc na całym obszarze rozciągającym się między Zatoką Meksykańską, Górami Skalistymi i wybrzeżem atlantyckim. Dla tych, którzy uzyskali go w drodze wymiany, był on zawsze najświętszym z posiadanych, innych przedmiotów. Stwierdzono, że wyprawy po fajki z catlinitu odbywano nawet na odległość tysiąca mil. Indianie Pueblo z Arizony wyrabiali imitowane fajki z gliny, a biali kupcy już około 1790 roku oszukiwali Indian, sprzedając im koraliki "z kamienia fajkowego", zrobione ze zwykłego szkła.
Dziś miejsce w którym przed stu laty rozbijało obozy prawie na dwa miesiące do sześciu tysięcy Indian różnych szczepów, nic się nie zmieniło. Znajduje się tam teraz rezerwat państwowy, przyznany przez rząd Stanów Zjednoczonych mocą układu zawartego w 1858 roku z Indianami Yankton Dakota. Dawne prawo Indian nadal jest respektowane. Teren kamieniołomu jest miejscem powszechnego pokoju a członkowie wszystkich szczepów mogą wziąć sobie trochę kamienia. Utarło się wprawdzie, że należy uprzednio powiadomić o tym Indian Yankton i poprosić ich o pozwolenie, jednakże zawsze można je otrzymać. Miejsca, w którym jakiś Indianin wydobywał już kamień, nie można już komukolwiek innemu dotykać.
Zaraz po przekroczeniu granic tego świętego obszaru na ogromnej, równinnej prerii natrafia się na trzy potężne głazy polodowcowe, oszlifowane na okrągło - są to tak zwane trzy dziewice. Tuż koło nich znajduje się głęboki basen z fioletowego i pomarańczowego porfiru, tworzący niebieskie jezioro zasilane podziemnymi źródłami. Tu też wznosi się owa wysoka ściana z polerowanego kwarcu, migocąca najcudowniejszymi barwami i wyglądająca na mieszaninę kolorowej lawy i różnobarwnego szkła, w której przebijają odcienie głębokiej purpury. To było właśnie owo miejsce, gdzie otwarły się w ziemi dwa wielkie paleniska z których wynurzyły się dwa mityczne, kobiece duchy opiekuńcze.
Bliskość kamieniołomu nie wskazują skały, które wznosiłyby się ponad równiną. Teren jest płaski a wysokie trawy zasłaniają prawie zupełnie dostęp do świętego miejsca, toteż tylko znający to miejsce, mogą znaleźć drogę do kamieniołomu, podobnego do długiego rowu. Nawet gdy dojdzie się już do celu, nie widać jeszcze samego kamienia, gdyż każdy wyłom jest zawsze zasypywany. Choć Indianie podają różne powody tego ciągłego zasypywania, to jednak w istocie rzeczy powód jest całkiem realny; kamień nie może wysychać, gdyż nie nadaje się wtedy do obróbki, Musi zachowywać wilgoć.
Kamień leży w trzynastu warstwach o różnej barwie i jakości. Warstwa dwunasta i trzynasta ma kolor ciemnoczerwony. Warstwy te służą do wyrobu najlepszych fajek. Warstwa druga i trzecia ma zabarwienie różowe. Z kamieni tych warstw rzeźbi się figury czterech żółwi, które "dźwigają Ziemię". Warstwy od piątej do dziewiątej są kiepskie i bezużyteczne a inne mają miejscami skazy.
Catongo - Indianie peruwiańscy.
Catuquina - Indianie brazylijscy.
Catuquinaru - Indianie brazylijscy.
Catuquino - Indianie brazylijscy.
Caua - Indianie z Brazylii i Kolumbii.
Cauahib Cauaiua
Cauaiua - Indianie brazylijscy.
Caucahua - Indianie chilijscy.
Cauichana - Indianie brazylijscy.
Caumari - Indianie peruwiańscy.
caulophyllum thalictroides - (Caulophyllum thalictroides [L] Michc.); nazwa anglojęzyczna - blue cohosh. Indianie Chippewa nazywali tę roślinę be'cigodji'biguk ("jakiś korzeń") i używali do leczenia problemów związanych z płucami oraz do leczenie kurczy. Indianie Omaha używali tej rośliny do zwalczania gorączki.
Cauqui - Indianie peruwiańscy.
Cautarie - Indianie paragwajscy.
Cautario Cumana
Cauyari - Indianie kolumbijscy.
Cava - Małe plemię teksańskie, które De Leon i Manzanet spotkali koło dolnego biegu Guadelupe w Teksasie w 1689 roku. Wraz z Indianami Emet zamieszkiwali wieś w pobliżu przeprawy, około 15 legw od francuskiego fortu St Louis, nad zatoką Matagorda. W 1690 roku De Leon znalazł ich nad Rio Colorado, wraz z ich dawnymi sąsiadami, Indianami Emet, Too i Toaa.
Cavana - Indianie peruwiańscy.
Cavernas - Jedna z dwóch faz kultury Paracas. Znana jest z ruin Paracas znajdujących się na półwyspie Pisco wokół wzgórza Cerro Colorado. Nazwę swą wzięła od grobów jaskiniowych wykutych w skale. Groby te składają się przeważnie z pionowo schodzących szybów długości od 3 do 4 metrów i prowadzących do większych, kolistych pomieszczeń, gdzie składano zwłoki. W grobach natrafiono na tkaniny, koszyki z trzciny, sieci oraz kilka złotych przedmiotów.
Ceramika kultury Cavernas Paracas obejmuje miski, naczynia kuliste z dwoma szyjkami oraz naczynia modelowane na wzór owoców i figur antropomorficznych. Wzory wykonywane były techniką nacinania i malowane kolorem żółtym, zielonym, czerwonym raz czarnym, opierając się przy tym przeważnie na motywach geometrycznych.
Cavina - Indianie peruwiańscy.
Cavinenyo - Indianie boliwijscy.
Cavinya - Indianie boliwijscy.
Cawahib Cauaiua
Cawishana Cauichana
Caxcan - Indianie ci wykorzystywali pejotl do leczenia omdleń, skurczy i spazmów.
Caxibo - Indianie peruwiańscy.
Caxiboyano - Indianie peruwiańscy.
Caxita - Indianie kolumbijscy.
Caxinyo - Indianie peruwiańscy.
Cayaguayo - Indianie kubańscy.
Cayapo - Indianie ekwadorscy.
Cayon Gayon
Cayubaba - Indianie boliwijscy znad zachodniego brzegu rzeki Mamore. Mówią własnym językiem izolowanym. W 1950 roku liczyli około 1000 osób.
Cayuga - Czyli Wielka Rura; Indianie ze stanu Nowy Jork. Należą do irokeskiej rodziny językowej. W połowie XVI wieku stali się współzałożycielami Ligi Indian Iroquois, uzyskują w jej Radzie 10 miejsc. W kwietniu 1777 roku stanęli po stronie Brytyjczyków. W roku 1779 ich wioski zostały zniszczone przez wojska amerykańskie. W 1964 roku ich liczebność szacowano na 233 osoby, a dane statystyczne z 1970 roku określają ich liczbę na 7 tysięcy osób. 14 lipca 1985 roku zmarł Dan Bomberry, znany przywódca Tubylczych amerykanów walczący o ekonomiczną i polityczną suwerenność, członek plemienia Indian Cayuga. W tym też roku żyło w Kanadzie 413 Indian Cayuga.
Cayuishna Cauichana
Cayuse - Indianie z północno-wschodniego Oregonu. Żyli dawniej na rozlewiskach rzek Wallawalla, Umatila i Grande Ronde, na terenach od Gór Błękitnych do rzeki Deschutes w stanie Washington i Oregon. Zaliczani do rodziny językowej klamath-sahaptin. Mieszkali w tipi. Utrzymywali się głównie z myślistwa i zbieractwa. Pozostawali w ścisłych związkach z Indianami Nez Perce i Walla Walla. Słynęli ze swej wojowniczości.
W 1838 roku Marcus Whitman założył wśród nich misję na miejscu miasta Whitman w powiecie Wallawalla w stanie Washington.
W 1847 roku czarna ospa zniszczyła znaczną część Indian, Cayuse, którzy z kolei obwiniając za jej skutki misjonarzy, ruszyli na nich mordują Whitmana i kilku innych i niszcząc ich misje. Nie toczyli wojen ze Stanozjednocznikami, choć grupki młodych wojowników wspólnie z Indianami Flathead i Yakima napadały na karawany osadników w latach 1849-59.
Indianie Cayuse wojowali też zaciekle z Indianami Crow na wschodzie i Indianami Blackfoot na północy. Jak donosił Gibbs w 1851 roku było jeszcze kilku Indian Cayuse czystej krwi, lecz na skutek zawierania międzyplemiennych małżeństw nawet ich język zaczynał wychodzić z użycia. Około 1852 roku większość z nich została schrystianizowana przez Braci Morawskich, którzy też wśród nich założyli misję. Dzięki działalności Braci Morawskich utrzymali się na swych dawnych ziemiach. Z tego też źródła Indianie dostawali świetną broń.
W 1855 roku wzięli udział w pokojowych rokowaniach zorganizowanych przez Stevensa, gubernatora stanu Oregon. Podpisali układ na podstawie którego założono rezerwat Umatilla i od tego czasu zamieszkiwali w jego granicach. Około 1860 roku liczyli 420 osób. W 1964 roku liczyli 384 osoby. Jednym z ich wybitnych przedstawicieli był Paul Showewaya.
W 1904 roku szacowano ich liczebność na 404 osoby, lecz jest to liczba kontrowersyjna, gdyż dokładne badania z 1902 roku nie wykazały by na terenie rezerwatu znajdował się choć jeden Indianin Cayuse pełnej krwi a język ich w zasadzie już wtedy nie istniał.
Dziś hodowcy koni i bydła.
Cayuvava - Indianie boliwijscy.
Cazabata - Indianie wenezuelscy.
Cazcan - Indianie meksykańscy.
CCAI - Continental Confederation of Adopted Indians; Kontynentalna Konfederacja Adoptowanych przez Indian. Założona w 1950 roku. W roku 1987 liczyła 150 członków, a jej wodzem był Stephan S. Jones. Zrzesza nie-Indian, którzy zostali honorowymi członkami plemion i posiadają oficjalne, nieindiańskie imię. Osoby tak uhonorowane to m.in. Bing Crosby, James A. Ferley i były gubernator stanu Michigan - G. Mennen Williams. Konfederacja prowadzi Indiańską Salę Pamięci i biuro informacyjne. Publikuje biuletyny i dwumiesięcznik. Jej członkami mogą też być Indianie czystej krwi.
Adres:
CCAI
P.O. Box 9698
Araheim, CA 92802
USA
CCI - Centro Coordinader Indigenista; Centrum Koordynacyjne Indianistów. Po odbytej 24 czerwca 1949 roku II Panamerykańskiej Konferencji Indianistycznej, przystępując do wprowadzenia w czyn swoich ideałów, indianiści nastawili się na rozmaite programy pomocy. Kilka z nich, dość jednak ograniczonych, realizowali w Meksyku. Mając stosunkowo niewielkie fundusze, praktyczną działalność koncentrowano na wybranych ośrodkach, nazywanych w Meksyku skrótem CCI. Takie CCI zaistniały w Grachomic, na terenie Sierra de Chihuahua, w Tlaciaco w stanie Oaxaca dla Indian Mistec i w Temazcal dla Indian Mazatec. Przykładem pozwalającym zorientować się w działalności indianistycznej CCI może być choćby ośrodek dla Indian Tzetzal i Tzotzil, utworzony w niewielkim mieście San Cristobal Las Casas w stanie Chiapas. Ośrodek zadbał tam o zbudowanie drogi, która połączyła zamieszkałe przez Indian Tzotzil wsie ze światem, zorganizował mały szpital dla członków obydwu plemion, zatroszczył się o zaszczepienie ośmiu tysięcy Indian przeciw tyfusowi i czarnej ospie oraz zapoczątkował nauczanie niepiśmiennych do tamtego czasu Indian Tzetzal i Tzotzil w ich ojczystych językach (w językach tych uczono jednak tylko na dwóch pierwszych semestrach kursu dla analfabetów, dalsza zaś nauka odbywała się już po hiszpańsku).
Co się zaś tyczy sprawy o zasadniczym znaczeniu dla podniesienia poziomu życia Indian, to znaczy rozwiązania kwestii agrarnej, Indianiści w tym konkretnym przypadku zadowolili się przydzieleniem Indianom 500 zaledwie hektarów gruntów należących do stanu Chiapas, a do tego czasu nie budzących niczyjego zainteresowania i leżących odłogiem.
cebula - (Allium L.); roczna, dwuletnia lub wieloletnia roślina należąca do rodziny liliowatych. Uprawa cebuli znana jest od przeszło 4000 lat przed naszą erą. Pierwotny ośrodek uprawy znajduje się w Azji Środkowej i Południowo-Zachodniej, gdzie występuje duża ilość odmian endemicznych.
Dr F. Andros zanotował, że Indianie Winnebago i Dakota używali zmiażdżonej, dzikiej cebuli na okłady miejsc ukłutych żądłem pszczoły lub osy. Dzika cebula (A. sibiricum L.) używana była jako pożywienie przez Indian Równin. Indianie Mohegan ścinali młode wyrostki cebuli i robili z tego syrop na przeziębienia.
Cebule spożywa się dziś surowe, ugotowane, smażone, zakonserwowane i w postaci suszu. Suche zewnętrzne łuski cebuli zawierają cenny flawonoid kwercetynę o właściwościach rutyny, stosowaną do farbowania jedwabiu, wełny, lnu i bawełny.
Przemysł farmaceutyczny używa cebuli do produkcji leczniczych preparatów działających bakteriobójczo i przeciwszkorbutowo. Wyciąg alkoholowe działają bakteriobójczo i pobudzająco na czynność wydzielniczą jelit. Przepisuje się go przy osłabieniu napięcia jelit, cukrzycy, biegunkach, stwardnieniu tętnic z objawami nadciśnienia i innych. Mieszaniny wyciągu z cebuli i gliceryny używa się do leczenia zapalenia pochwy wywołanego przez rzęsistka. Fitoncydy cebuli wdycha się w celu leczenia anginy, ropni płuc, nieżytów grypowych, nieżytów nosa. Cebulę używa się przy hipo- i awitaminozach, nalewkę alkoholową - przy zaparciach i kamicy moczowej, świeży sok - przy żylakach odbytu i nieżycie jelit. Znane jest jej działanie przeciwrobaczne, moczopędne i obniżające ciśnienie krwi.
Miazga ze świeżej cebuli i sok leczą rany, oparzenia, odmrożenia, wrzody, urazy, gościec, wysypki, a także odciski, brodawki, piegi i wągry. Sok (najlepiej z miodem) pije się przy kaszlu, zapaleniu oskrzeli i kokluszu.
Tampony z tartej cebuli w gazie lub wacie wkłada się na 15 minut rano, w dzień i wieczorem w nozdrza przy grypie. Miazgę z tartej cebuli i tartych jabłek z miodem zaleca się przy stwardnieniu tętnic mózgu.
cedrzyniec - (Libocedrus); drzewo iglaste z rodziny cyprysowatych, występujące w kilkunastu gatunkach, głównie na półkuli południowej. Jeden z gatunków, cedrzyniec kalifornijski, dostarcza drewna używanego w stolarstwie i budownictwie wodnym.
cefalocereus głowa starca
cekropka - (Cecropia), zwane też drążnią lub cekropią. Drzewo tropikalnej Ameryki a rodziny morwowatych, występujące w kilkudziesięciu gatunkach. Niektóre gatunki dostarczają kauczuku, żywic, wosków, środków leczniczych lub garbników. Inne gatunki dostarczają jadalnych owoców.
Porowaty pień i gałęzie cały czas poorane są mrówczymi korytarzami. Mrówki wchodzą do wnętrza drzewa malutkimi otworami.
celestyn - Celestyn jest dość pospolitym minerałem i jest głównym źródłem pozyskiwania strontu - metalu, którego używa się do produkcji fajerwerków i flar. Jest także ważnym składnikiem wykorzystywanym w procesie rafinacji buraków cukrowych.
Występuje w utworach hydrotermalnych, osadowych skałach węglanowych i złożach siarki rodzimej. Tworzy zwykle grube kryształy tabliczkowe lub słupkowe. Przybiera barwę niebieską, żółtawą, czerwonawą lub jest bezbarwny.
Jedne z najpiękniejszych kryształów celestynu znaleźć można w Polsce, w złożach siarki rodzimej w okolicach Tarnobrzegu. Największe kryształy znaleziono jednak w USA (Kalifornia i Ohio).
Celilo - Indianie ze wschodniego Oregonu, żyjący wzdłuż rzeki Columbia. Mieszkali w tipi. Utrzymywali się z myślistwa i zbieractwa.
centuria tysiącznik
Cenufana - Indianie kolumbijscy.
Ceona Sioni
Cepa Zapa
ceratozamia mexicana - (Ceratozamia mexicana); pochodzi z południowo-wschodniego Meksyku; ma niski, półkolisty pień i duże, żeńskie kwiaty.
Cercada Tequia
Cereu - Indianie brazylijscy.
cereus otąg
Cerro Sechin - Ruiny kompleksu miejskiego, odnalezione w dolinie Casma, wykazujące duże pokrewieństwo z kulturą Chavin.
CERT - Council of Energy Resources Tribes; Rada Plemion z Zasobami Energetycznymi.
Przed spadkiem cen ropy naftowej na początku lat 80-tych Indianie już zauważali, że wcale nie stanowi ona garnka złota u końca tęczy. Urzędnicy władz federalnych wykazali co prawda, że produkcja ropy naftowej i gazu dostarczała indiańskiemu narodowi 160 milionów dolarów w 1980 roku, lecz przy 400 tysiącach Indian mieszkających na ziemiach zawierających źródła energii wynosi to tylko 422,5 dolara na osobę.
- Nie można za to wiele kupić - zauważył A. David Lester, przewodniczący CERTu. - Wyobrażenie o bogatych Indianach nie jest zgodne z faktem.
W roku 1983 CERT zamknęło swoje biuro waszyngtońskie będące siedzibą gazety THE CERT RAPORT, prawdopodobnie z braku funduszy. Spowodowane to jest wzrostem liczby plemion członkowskich z 22 do 37 oraz cofnięciem funduszy federalnych.
ceruleit - Piękny i rzadki minerał, przypominający kamień szlachetny - turkus.
Znajdowany bywa w Chile.
cerusyt - Cerusyt jest podrzędnym źródłem metalicznego ołowiu. Powstaje on przez przeobrażenie galeny (naturalnego siarczku ołowiu) z udziałem wód zawierających jony węglanowe. Kryształy cerysytu są zróżnicowane i charakteryzują się wielkim bogactwem postaci. Ich szczególną cechą jest silny połysk. Przybiera kolor szary, biały lub szaroczarny.
Występuje m.in. w USA (Kolorado), a w Polsce spotyka się go w regionie śląsko-krakowskim.